Ludzkiej krwi nie da się zastąpić żadną inną substancją. Kiedy oddajesz krew i osocze ratujesz ludzkie życie. Pamiętaj jednak, że istnieje wiele przeciwwskazań, których należy być świadomym, podejmując decyzję o zostaniu krwiodawcą.
● Krew oddasz w regionalnych centrach krwiodawstwa i krwiolecznictwa oraz w ich oddziałach terenowych. ● Jeżeli chcesz zostać krwiodawcą, musisz być zdrowy. ● Po oddaniu odpowiedniej ilości krwi lub osocza otrzymasz tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi.
Krew jest tkanką płynną, która składa się z krwinek białych i czerwonych, płytek krwi i osocza, czyli plazmy. Dzięki krwinkom czerwonym do wszystkich komórek organizmu transportowany jest tlen. Krwinki białe zapewniają organizmowi obronę przed infekcjami. Płytki krwi są odpowiedzialne za zatrzymanie krwawienia.
Największą częścią krwi, bo nawet do 55 procent jej objętości, jest jednak osocze, czyli płynna część krwi. Znajdują się w nim białka, a dzięki niej odbywa się transport wody i substancji odżywczych do komórek. Odpowiedzialna jest również za odprowadzanie produktów przemiany materii do płuc, nerek i wątroby. Pamiętaj, że te wszystkie składniki są odnawialne, a krew podlega ciągłej wymianie. W organizmie człowieka krew stanowi około 9-10 procent masy ciała, czyli u dorosłego około 4-6 litrów. Przy czym kobiety mają około litr krwi mniej niż mężczyźni.
Grupy krwi
Oznaczenie grup krwi symbolami A, B, AB i 0 zostało przyjęte w 1928 roku na całym świecie. Rozróżnia się następujące grupy krwi:
AB Rh- B RH- 0 Rh- A Rh- AB Rh+ B Rh+ 0 Rh+ A Rh+
W polskiej populacji najrzadziej występuje grupa Rh ujemna. To właśnie do tych osób najczęściej kierowane są prośby o systematyczne krwiodawstwo.
Gdzie oddawać krew?
Krew oddaje się w punktach poboru krwi, czyli placówkach wchodzących w skład Publicznej Służby Krwi. W Polsce są to przede wszystkim regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa (RCKiK). Znajdują się one w miastach wojewódzkich i powiatowych, często mają swoje oddziały terenowe, w których również można oddawać krew. Dodatkowo przez poszczególne RCKiK organizowane są akcje wyjazdowe. Wtedy krew oddać można w mobilnych punktach poboru krwi, nazywanych krwiobusami. Informacji o aktualnie prowadzonych akcjach szukać należy na stronach poszczególnych RCKiK.
Regionalne centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa znajdują się w:
Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Kaliszu, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu, Raciborzu, Radomiu, Rzeszowie, Słupsku, Szczecinie, Wałbrzychu, Warszawie, Wrocławiu, Zielonej Górze.
Na stronach internetowych każdego RCKiK znajduje się wyraźna informacja o aktualnych zapasach krwi. Jest ona aktualizowana. Widać tam, jakiej krwi brakuje najbardziej.
Co ile można oddawać krew?
Krew oddawać można na różne sposoby, od nich zależy częstotliwość krwiodawstwa.
Konwencjonalną metodą pobierania krwi jest pobieranie krwi pełnej. Wtedy pobierane jest jednorazowo 450 ml krwi, która zawiera krwinki czerwone, krwinki białe, krwinki płytkowe i osocze. Wkłucie jest pojedyncze, a pobranie trwa około 5-10 minut. Przerwa pomiędzy pobraniami krwi pełnej nie może być krótsza niż osiem tygodni. W ciągu roku kobieta może oddać krew pełną cztery razy, a mężczyzna sześć razy.
Możliwe jest również pobranie metodą aferezy. Zabieg wykonywany jest przy pomocy separatora, który umożliwia pobranie jedynie wybranych składników krwi.
Plazmafereza - pobranie osocza - objętość pobieranego osocza nie przekracza 16 procent szacowanej całkowitej objętości krwi. W ciągu roku nie można oddać więcej niż 25 litrów osocza netto. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza nie powinna być krótsza niż dwa tygodnie.
Trombafereza - pobranie płytek krwi - jednorazowe pobranie to 300-400 ml. Zabieg trwa od godziny do dwóch godzin. Przerwy pomiędzy zabiegami trombaferezy to co najmniej cztery tygodnie, w roku zabiegów nie może być więcej niż 12.
Erytroafereza - pobranie krwinek czerwonych - jednorazowe pobranie to 600 ml. Zabieg trwa około 1,5 godziny. Przerwa pomiędzy zabiegami erytroaferezy to co najmniej sześć miesięcy.
Leukafereza - pobranie krwinek białych - jednorazowe pobranie to 200 ml. Zabieg trwa około dwóch godzin. Przerwa pomiędzy zabiegami leukaferezy to co najmniej cztery tygodnie, w roku zabiegów nie może być więcej niż 12.
Kiedy można oddawać krew lub jej składnik?
Oddanie krwi po oddaniu krwi może się odbyć po ośmiu tygodniach. Oddanie krwi po osoczu może się odbyć po dwóch tygodniach. Oddanie krwi po płytkach może się odbyć po czterech tygodniach. Oddanie płytek po płytkach może się odbyć po czterech tygodniach. Oddanie płytek po krwi może się odbyć po ośmiu tygodniach. Oddanie płytek po osoczu może się odbyć po 30 dniach. Oddanie osocza po krwi może się odbyć po 30 dniach. Oddanie osocza po płytkach może się odbyć po czterech tygodniach. Oddanie osocza po osoczu może się odbyć po dwóch tygodniach.
Kiedy nie można oddawać krwi?
Przeciwwskazań do oddawania krwi jest bardzo wiele. Ich pełną listę znajdziesz na stronach regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa. My podajemy jedynie ich część.
Przede wszystkim, sprawdź, czy spełniasz podstawowe wymagania: - masz między 18 a 65 lat (jeżeli chcesz oddać krew po raz pierwszy, to górną granicą jest 60 lat); - ważysz powyżej 50 kilogramów; - jesteś osobą zdrową i nie przyjmujesz na stałe żadnych leków (poza witaminami i doustnymi lekami antykoncepcyjnymi).
Przeciwwskazania do oddawania krwi podzielić można na tymczasowe oraz stałe. Ich pełna lista jest długa, jednak należy się z nią dokładnie zapoznać przed podjęciem decyzji o zostaniu krwiodawcą.
Bezwzględne przeciwwskazania do oddania krwi: - zakażenia chorobami zakaźnymi; - zachowania seksualne o podwyższonym ryzyku zakażenia chorobami zakaźnymi; - choroby krwi; - ciężkie choroby układu krążenia, pokarmowego, oddechowego, moczowego, nerwowego; - łuszczyca; - cukrzyca; - nowotwory złośliwe; - używanie środków psychoaktywnych.
Tymczasowa niezdolność do oddania krwi: - okres miesiączkowania i trzy dni po zakończeniu; - operacja, endoskopia, tatuaż, przekłucie uszu lub innej części ciała - krwi nie można oddać przez okres sześciu miesięcy od momentu wykonania; - ciąża i okres sześciu miesięcy po porodzie lub zakończeniu ciąży; - przebyte infekcje, gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza, przyjmowanie antybiotyków - są przeciwwskazaniem przez okres dwóch tygodni od zakończenia objawów lub leczenia; - powrót z obszarów ryzyka zakażenia między innymi wirusem dengi, Zika czy Zachodniego Nilu - czas różni się w zależności od wirusa; - szczepienia przeciw grypie, WZW typu A - niezdolność do oddania krwi przez 48 godzin, WZW typu B - przez siedem dni; - zakażenie wirusem SARS-CoV-2 - niezdolność przez 14 dni od zakończenia izolacji; - szczepienie przeciw SARS-CoV-2 preparatem opartym na mRNA (na przykład firmy Moderna czy Pfizer/BioNtech) - 48 godzin od dnia podania szczepionki; - szczepienie przeciw SARS-CoV-2 preparatem opartym na niereplikującym adenowirusie (na przykład firmy AstraZeneca czy Johnson&Johnson) - 14 dni od dnia podania szczepionki.
Ostateczną decyzję o możliwości oddania krwi podejmuje zawsze lekarz na podstawie badań, wywiadu i badania fizykalnego.
Jak oddać krew?
Jeżeli po sprawdzeniu wszystkich przeciwwskazań czujesz, że możesz zostać krwiodawcą, czas przygotować się na wizytę w punkcie pobrań.
Co robić przed pobraniem? - W ciągu dnia poprzedzającego oddanie krwi wypij około dwóch litrów płynów (woda i soki owocowe). - Porządnie się wyśpij. - Unikaj nadmiernego wysiłku fizycznego. - Zjedz lekki posiłek i wyklucz z diety tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. - Ogranicz palenie papierosów. - Jeżeli w dniu oddania krwi czujesz się słabiej, czujesz, że zbliża się przeziębienie, nie zgłaszaj się na oddanie krwi.
Nie oddawaj krwi pod wpływem alkoholu.
W dniu oddania krwi nie zapomnij wziąć ze są dokumentu ze zdjęciem, będzie też trzeba podać swój numer PESEL. Po wejściu do punktu zgłoś się do rejestracji i wypełnić kwestionariusz. Znajdziesz w nim wiele pytań dotyczących twojego stanu zdrowia. Następnie pobrana zostanie ci próbka krwi, a po kilku minutach odbędzie się rozmowa z lekarzem. To lekarz zadecyduje, czy możesz oddać krew.
Sam proces oddawania krwi pełnej trwa około 10 minut. Pamiętaj, że oddawanie krwi jest całkowicie bezpieczne, a krew pobierana jest za pomocą sprzętu jednorazowego użytku. Okolica wkłucia jest dokładnie odkażana.
Po oddaniu krwi odpocznij przez około 15 minut. Odbierz też zwrot kosztów podróży, czekolady (ekwiwalent posiłku o wartości kalorycznej 4500 kalorii). Jeżeli potrzebujesz zaświadczenia do pracy lub szkoły, możesz je odebrać.
Po oddaniu krwi unikaj energicznych ćwiczeń i nie przebywaj w gorących i dusznych pomieszczeniach. Jeżeli poczujesz oznaki osłabienia, skontaktuj się z lekarzem, ale najpierw powiedz komuś obok siebie, że jesteś po oddaniu krwi i czujesz się słabo. Dobrze jest w takiej sytuacji położyć się z nogami ułożonymi wyżej lub skłonić się, aby głowa znalazła się między nogami.
Przywileje krwiodawców
W dniu, w którym oddajesz krew, przysługuje ci dzień wolny od pracy. Pamiętaj jednak, aby ustalić to wcześniej z pracodawcą. Warto też dodać, że w czasie ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, pracownikowi przysługują dwa dni wolnego - dzień oddania krwi i dzień następny. Uczniowie są natomiast zwolnieni z zajęć lekcyjnych w dniu oddawania krwi.
Przysługuje ci również zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy, a także zwrot kosztów przejazdu do Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (zasady określone są w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytuły podróży służbowych na obszarze kraju).
Masz też możliwość odliczenia darowizny na cele krwiodawstwa w danym roku podatkowym. Wysokość ulgi zależna jest od ilości oddanej krwi lub osocza. Ekwiwalent pieniężny za jeden litr pobranej krwi wynosi 130 złotych.
Jeżeli oddasz krew, otrzymasz też tytuł “Honorowego Dawcy Krwi”. Po oddaniu odpowiedniej ilości krwi otrzymasz tytuł i odznakę “Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi”. Kobieta musi oddać co najmniej pięć litrów krwi, a mężczyzna sześć litrów krwi. Może to być krew lub odpowiadająca tej objętości ilośćinnych skłądnikow krwi. Tytuł ten nadawany jest przez Polski Czerwony Krzyż na podstawie złożonego wniosku.
Mężczyzna kolejne odznaki może otrzymać po przekroczeniu 12 i 18 litrów krwi. W przypadku kobiet jest to 10 i 15 litrów.
Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi mają dodatkowe uprawnienia: - możliwość uzyskania zniżek w komunikacji miejskiej (zależy to jednak od miasta); - różnego rodzaju zniżki w sklepach, hotelach czy punktach usługowych; - korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych w aptekach; - bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wykazami do wysokości limitu ceny.
Dodatkowo osoby, które oddały 20 litrów krwi mogą być odznaczone odznaką “Honorowego Dawcy Krwi - Zasłużonego dla Zdrowia Narodu”. Jest ona przyznawana przez Ministra Zdrowia.
Osocze od ozdrowieńców COVID-19
Osocze u ozdrowieńców, czyli osób, które przechorowały COVID-19 lub przeszły go bezobjawowo, zawiera przeciwciała do wirusa SARS-CoV-2. Przetaczanie takiego osocza osobom, które chorują na COVID-19 wspomaga ich leczenie.
Kto może oddać osocze? Osoba, która jest w wieku od 18 do 65 lat, została wyleczona i minęło 14 dni od ustąpienia objawów i zakończenia izolacji. Poza tym obowiązują wszystkie inne przeciwwskazania i kryteria zdrowotne, które omawiane były wcześniej.
Na miejsce pobrania należy przynieść dokumentację medyczną potwierdzającą przechorowanie COVID-19. Może to być pozytywny wynik testu RNA-SARS CoV-2, testu antygenowego lub skierowanie na izolację.
Jak wygląda pobranie osocza od ozdrowieńców? Jest ono pobierane metodą plazmaferezy. Jednorazowo pobiera się maksymalnie 650 ml osocza i trwa to około 30-40 minut.
Źródła: krwiodawstwo.kalisz.pl; krwiodawcy.org, rckik-warszawa.com.pl,
TVNmeteo
Źródło zdjęcia głównego: TVN24