Drogo sprzedać młode życie. 28 dni tragicznej walki

Źródło:
tvn24.pl
Wspomnienia o powstaniu w getcie warszawskim
Wspomnienia o powstaniu w getcie warszawskim
TVN24
Wspomnienia o powstaniu w getcie warszawskimTVN24

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Niemcy ogłosili zniszczenie dzielnicy żydowskiej 16 maja. Każdy z 28 dni walki jej obrońców był pozbawiony szans na powodzenie, ale wypełniony nadzieją, że uda się umrzeć z bronią w ręku, na własnych warunkach. Sięgamy do wspomnień, notatek uczestników powstania, zdjęć, fragmentów dokumentów, wycinków z prasy konspiracyjnej oraz wierszy i przedstawiamy, jak wyglądały walki w warszawskim getcie, dzień po dniu.

Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek,  W Hrubieszowie, Karczewie, Brodach, Falenicy  Próżno byś szukał w oknach zapalonych świeczek  I śpiewu nasłuchiwał z drewnianej bóżnicy.  Znikły resztki ostatnie, żydowskie łachmany,  Krew piaskiem przysypano, ślady uprzątnięto  I wapnem sinym czysto wybielono ściany,  Jak po zarazie jakiejś lub na wielkie święto.

Tak zaczyna się powojenny wiersz Antoniego Słonimskiego "Elegia miasteczek żydowskich". Nie ma już miasteczek żydowskich, zniknęły, starła je z powierzchni ziemi nazistowska ideologia napędzająca II wojnę światową. Zniknęły też sztucznie tworzone przez oprawców "miasteczka" żydowskie zamykane za murami, za bramami z drutu kolczastego, z karami śmierci za przekroczenie tych granic. Zniknęło też założone przez niemieckie władze okupacyjne warszawskie "miasteczko".

Dziś o tragediach za murami getta przypominają już tylko nieliczne miejsca na mapie stolicy, osypujące się mury z czerwonej cegły, wytarte nieczynne tory tramwajowe przecinające stary bruk, migawki ze starych zdjęć szarpiące myśli skojarzeniami z mijanymi codziennie współczesnymi miejscami. Ale wystarczy przyspieszyć kroku, mrugnąć, spojrzeć w ekran telefonu, by zerwać to połączenie z przeszłością, z cieniami ludzi, po których nie pozostał ślad.

Za murami warszawskiej dzielnicy zamkniętej w czasie II wojny światowej uwięziono około 450 tysięcy osób. Stłoczono ich w fatalnych warunkach, bez dostępu do leków, do jedzenia, skazano na powolną śmierć. Obiektywy aparatów fotograficznych niemieckich żołnierzy, którzy przyjeżdżali do getta na wycieczki w ramach wojskowych urlopów uwieczniały wychudzone, suche ciała leżące na chodnikach. Najbardziej przygnębiające wrażenie robią martwe dzieci ładowane na wozy do wywożenia zwłok. Nikt nie zapamięta ich imion, ulubionych zabaw, nikomu nie opowiedzą o swoich przyjaciołach, o krewnych, którzy poszli na śmierć przed nimi. Tysiące anonimowych, bezbronnych ofiar.

Ale są też takie fotografie. Tę też wykonali Niemcy. Widać na nich trzy młode kobiety. Determinacja bije z ich twarzy. One się nie poddały roli ofiar, nie zgodziły się umrzeć w zapomnieniu. One walczyły i w tej walce zostały schwytane.

Bojowniczki z warszawskiego gettaIPN

Pierwsza z prawej to Małka Zdrojewicz. Trafi do obozu koncentracyjnego na Majdanku, przeżyje wojnę i wyjedzie do Palestyny w 1946 roku. Tam wyjdzie za mąż, będzie miała czworo dzieci. Kiedy już będzie w stanie wrócić do wspomnień z Warszawy, opowie, jak przenosiła broń, jak ukrywała ją w wysokich butach z cholewami, jak rzucała koktajlami Mołotowa w niemieckich żołnierzy.

Obok niej stoi Bluma Wyszogrodzka. Nie przeżyje, zostanie zastrzelona. Trzecia, ledwo widoczna, trudna do rozpoznania kobieta to prawdopodobnie Rachela Wyszogrodzka, która trafi do obozu koncentracyjnego Auschwitz i tam straci życie w komorze gazowej.

To zdjęcie zrobił im jeden z żołnierzy propagandowej kompanii towarzyszącej SS-manom walczącym z powstańcami z warszawskiego getta. Generał Juergen Stroop, dowódca akcji likwidacyjnej umieścił je w swoim raporcie i podpisał: "Kobiety z organizacji chalucowej schwytane z bronią". Informacji o podobnym im wojowniczkom można szukać w codziennych meldunkach z walk w getcie. Stroop zapisał 13 maja 1943 roku: "Obecnie ujęci Żydzi i bandyci należą do tak zwanych grup bojowych. Są to przeważnie młodzi chłopcy i dziewczyny w wieku 18-25 lat. Po ujęciu części załogi bunkra, kiedy zamierzano ją zrewidować, jedna z kobiet, jak to już często bywało, sięgnęła błyskawicznie pod spódnicę i wyciągnęła ze swych szarawarów ręczny granat, który odbezpieczyła i rzuciła pod nogi żołnierzy".

Ta fotografia to jeden z nielicznych obrazów powstania w getcie warszawskim pokazujący twarze powstańców. Relacje opowiadające o tych strasznych dniach są rwane i niepełne, często trudno osadzić je w konkretnych miejscach i pod konkretną datą. Przetrwały tylko nieliczne zapiski z bunkrów, ze schronów, do których schodzili mieszkańcy getta w nadziei, że uda im się tam przetrwać. To notowane pospiesznie relacje, często anonimowe, urywające się niespodziewanie, pozwalające przypuszczać, jak tragiczny los spotkał ich autorów, cudem ocalone z pożogi rozpętanej przez niemieckich żołnierzy w getcie. Ale one wszystkie małymi skrawkami składają się na historię, której nie wolno zapomnieć.

Budujemy z nich kalendarium powstania w getcie warszawskim – 28 dni wypełnionych walką pozbawioną nadziei na powodzenie, zrekonstruowanych po kolei na podstawie wspomnień, notatek, zdjęć, fragmentów dokumentów, wycinków z prasy konspiracyjnej, a nawet wierszy, które są najlepszym przetrwalnikiem emocji. Sięgamy też do raportów, meldunków i fotografii sporządzonych przez oprawców getta. Bo choć są wykonane rękami morderców, to stanowią również ważne świadectwo – dowód na nieustępliwość garstki ludzi, którzy postanowili drogo sprzedać swoje młode życie.

.ZACZYNAMY OD PIERWSZEGO DNIA POWSTANIA. 19 KWIETNIA 1943 ROKU >>>

Autorka/Autor:Mariusz Nowik

Źródło: tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: tvn24.pl

Pozostałe wiadomości

Jens Stoltenberg, były szef NATO, ostrzegł, że cła zapowiadane przez Donalda Trumpa i wojna handlowa mogą doprowadzić do powtórki z Wielkiego Kryzysu. - Tego typu historyczne porównania przypominają nam, o co toczy się gra i że zmierzamy w kierunku zupełnie nowego porządku świata - stwierdził w wywiadzie dla norweskiego Aftenposten.

Były szef NATO: ta decyzja wywołała globalne załamanie

Były szef NATO: ta decyzja wywołała globalne załamanie

Źródło:
PAP

Siedemnaście samochodów marki Tesla spłonęło w salonie tej firmy w Rzymie w pożarze, który wybuchł w nocy z niedzieli na poniedziałek - podała agencja Ansa. Śledczy nie wykluczają podpalenia.

Duży pożar w salonie Tesli

Duży pożar w salonie Tesli

Źródło:
PAP

46-letni obywatel Ukrainy zostanie deportowany - taka decyzja zapadła po serii niebezpiecznych sytuacji, które inicjował. Według ustaleń poznańskiej policji, mężczyzna zaczepiał przechodniów i nagabywał młode dziewczyny. Został zatrzymany po tym, jak zaatakował pałką teleskopową mężczyznę na ulicy.

Pobił przechodnia, zaczepiał młode dziewczyny. Wróci do swojego kraju

Pobił przechodnia, zaczepiał młode dziewczyny. Wróci do swojego kraju

Źródło:
TVN24

Na Litwie odnaleziono ciała trzech amerykańskich żołnierzy, którzy uczestniczyli w wypadku na poligonie w Podbrodziu. Raimundas Vaiksznora, naczelny dowódca Litewskich Sił Zbrojnych, przekazał, że trwają poszukiwania czwartego wojskowego. - Wykorzystywane są sonary wodne, używany jest dron ze sprzętem skanującym - wskazywał. Wcześniej w poniedziałek z bagna wyciągnięto pancernego herculesa - pojazd, którym żołnierze z USA się poruszali.

Nurkowie szukają czwartego żołnierza. Na miejscu są amerykańscy śledczy

Nurkowie szukają czwartego żołnierza. Na miejscu są amerykańscy śledczy

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl, PAP

Greckie wyspy w poniedziałek nawiedziły gwałtowne ulewy i burze. Na Mykonos i Paros woda porywała auta, w niektórych byli uwięzieni ludzie. Niezbędna była interwencja służb. W związku z prognozowaną kontynuacją groźnej pogody we wtorek zamknięte będą szkoły.

Ludzie uwięzieni w autach, władze zamykają szkoły

Ludzie uwięzieni w autach, władze zamykają szkoły

Źródło:
ekathimerini.com, Reuters, protothema.gr

Biały Dom poinformował, że "podjęto kroki", aby zapewnić, że nie dojdzie więcej do sytuacji, w której wysocy rangą urzędnicy administracji Trumpa omawiają plany wojenne USA na komunikatorze Signal.

Skandal w Białym Domu. Rzeczniczka: sprawa jest zamknięta

Skandal w Białym Domu. Rzeczniczka: sprawa jest zamknięta

Źródło:
Reuters

Poseł mołdawskiego parlamentu Aleksander Niesterowski, skazany na karę więzienia za nielegalne finansowanie partii i korupcję, został przewieziony do niekontrolowanego przez rząd w Kiszyniowie Naddniestrza samochodem należącym do ambasady Rosji - poinformował w poniedziałek szef wywiadu Mołdawii Alexandru Musteata.

Rosyjska ambasada i tajemnicze auto. Tak poseł uciekał z kraju

Rosyjska ambasada i tajemnicze auto. Tak poseł uciekał z kraju

Źródło:
PAP

- Ukraińcy nie są zaskoczeni tym, co robią Stany Zjednoczone, dlatego że Ukraina nigdy nie miała podstaw do głębokiej wiary w stałość uczuć Stanów Zjednoczonych wobec ich kraju - mówił w "Faktach po Faktach" prezes Fundacji imienia Stefana Batorego Edwin Bendyk. Przytoczył również dane, z których wynika, że ochłodzenie między Kijowem i Waszyngtonem przyczyniło się do wzrostu poparcia dla Wołodymyra Zełenskiego w Ukrainie. - Ale stało się jeszcze coś ciekawszego - dodał. 

Po tym wydarzeniu Ukraińcy "znowu poczuli powód do mobilizacji"

Po tym wydarzeniu Ukraińcy "znowu poczuli powód do mobilizacji"

Źródło:
TVN24

Przywódczyni francuskiej skrajnej prawicy Marine Le Pen oświadczyła w poniedziałek, że sąd wydał "decyzję polityczną", orzekając wobec niej pięcioletni zakaz ubiegania się o funkcje publiczne. - Doszło do naruszenia zasad państwa prawa - oceniła. Zadeklarowała, że nie wycofa się z życia politycznego.

Deklaracja Marine Le Pen po decyzji sądu

Deklaracja Marine Le Pen po decyzji sądu

Źródło:
PAP

Kanadyjskie sklepy rezygnują z zamawiania amerykańskich towarów, na popularności zyskuje jednocześnie akcja "Kupuj kanadyjskie" - informuje Reuters. Ma to związek z wcześniejszymi deklaracjami prezydenta Donalda Trumpa dotyczącymi przyłączenia północnego sąsiada do USA oraz cłami na produkty importowane z Kanady.

Efekt Trumpa na półkach. "Nigdy byśmy się nie spodziewali"

Efekt Trumpa na półkach. "Nigdy byśmy się nie spodziewali"

Źródło:
Reuters

Po wypadku na autostradzie A2 został wstrzymany ruch na jezdni w kierunku Niemiec. Do zdarzenia doszło kilka kilometrów od granicy w Świecku. Jedna osoba została ranna - poinformował oficer dyżurny lubuskiej PSP.

Utrudnienia na A2. Wstrzymany ruch w kierunku granicy

Utrudnienia na A2. Wstrzymany ruch w kierunku granicy

Źródło:
PAP, TVN24

- Dla nich kobieta po prostu jest przedmiotem, a nie osobą, która może o sobie decydować - powiedziała w "Faktach po Faktach" Monika Rosa (KO), komentując słowa kandydata Konfederacji na prezydenta Sławomira Mentzena na temat aborcji w przypadku gwałtu. Barbara Oliwiecka (Polska 2050) oceniła, że członkowie Konfederacji "nie mają za grosz empatii, nie mają za grosz solidarności społecznej".

Plan? "Kraj dla zdrowych, silnych, bogatych, młodych mężczyzn"

Plan? "Kraj dla zdrowych, silnych, bogatych, młodych mężczyzn"

Źródło:
TVN24

Władimir Putin podpisał dekret o wiosennym poborze obywateli Rosji do służby wojskowej. Niezależny rosyjski portal Meduza podał, że armię ma zasilić 160 tysięcy poborowych. To największy pobór od wybuchu pełnosalowej wojny w Ukrainie.

Rosja powiększa armię. Największy pobór od lat

Rosja powiększa armię. Największy pobór od lat

Źródło:
PAP, Meduza

Donald Tusk opublikował nagranie, na którym zwrócił się do prezydenta USA Donalda Trumpa. "Współpraca jest zawsze lepsza niż konfrontacja" - napisał i powiedział premier, prosząc o to, by Trump przemyślał jeszcze kwestię wprowadzenia ceł na "najbliższych sojuszników". W dołączonym nagraniu powiedział, że dla Polaków "przyjaźń, sojusz, nasza wzajemna lojalność nie jest abstrakcją".

Tusk z wiadomością do Trumpa

Tusk z wiadomością do Trumpa

Źródło:
tvn24.pl

Młody kierowca, który w Chełmie pijany wypadł z drogi, uderzył w ogrodzenie i dachował, został już przesłuchany i usłyszał zarzuty. Odpowie za spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym, w której zginęło dwóch 18-latków. Łącznie autem, zarejestrowanym na pięć osób, jechało dziesięć - w wieku od 16 do 19 lat.

Dziesięć osób w aucie, dwie nie żyją. 19-letni kierowca usłyszał zarzuty

Dziesięć osób w aucie, dwie nie żyją. 19-letni kierowca usłyszał zarzuty

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl, TVN24

Po ponad rocznym blokowaniu przez prezydenta Andrzeja Dudę nominacji ambasadorskich, minister Radosław Sikorski nie liczy już na porozumienie, wycofuje nominacje i zaczeka na nowego prezydenta. Kancelaria Prezydenta RP twierdzi, że Andrzej Duda rzekomo lada dzień miał którąś z nominacji podpisać.

Sikorski wycofuje nominacje ambasadorskie. Andrzej Dera: prezydent już miał pierwsze podpisać

Sikorski wycofuje nominacje ambasadorskie. Andrzej Dera: prezydent już miał pierwsze podpisać

Źródło:
Fakty po Południu TVN24

Przed nami kilka dni słonecznej i ciepłej pogody. Jak poinformowali nasi eksperci, do dużej zmiany ma dojść pod koniec tygodnia.

Duża zmiana w pogodzie. Kiedy przyjdzie "radykalne ochłodzenie"

Duża zmiana w pogodzie. Kiedy przyjdzie "radykalne ochłodzenie"

Źródło:
tvnmeteo.pl, TVN24

Elon Musk przekazał dwojgu wyborców z Wisconsin czeki o wartości miliona dolarów każdy tuż przed wyborami do stanowego Sądu Najwyższego. Wybory te uważane są za wyjątkowo ważne, ponieważ mogą dać w sądzie większość sędziom popieranym przez republikanów. Zdaniem prokuratora generalnego Wisconsin rozdawanie pieniędzy przez Muska jest złamaniem prawa, biznesmen dopiera jednak te zarzuty.

Musk rozdaje czeki na milion dolarów przed wyborami, które śledzą całe USA

Musk rozdaje czeki na milion dolarów przed wyborami, które śledzą całe USA

Źródło:
ABC News, CBS News, Reuters, The Guardian

Premier Donald Tusk w poniedziałek wziął udział w uroczystości podpisania międzyrządowej umowy ze Stanami Zjednoczonymi na wsparcie logistyczne i techniczne dla polskich systemów Patriot. - Dla nas kwestia sojuszy, bezpieczeństwa, współpracy polsko-amerykańskiej, stabilności NATO - to wszystko nie jest abstrakcja, dla nas to są sprawy ważne - mówił w bazie wojskowej w Sochaczewie szef rządu.

Umowa z Amerykanami. "Niech polska lojalność będzie przykładem"

Umowa z Amerykanami. "Niech polska lojalność będzie przykładem"

Źródło:
PAP

Wynagrodzenie prezesa Narodowego Banku Polskiego Adama Glapińskiego wzrosło w 2024 roku o 4,1 procent do poziomu niemal 1,4 miliona złotych - wynika z informacji zamieszczonej na stronie internetowej banku centralnego.

Pensja Glapińskiego w górę. Tyle zarobił szef NBP

Pensja Glapińskiego w górę. Tyle zarobił szef NBP

Źródło:
PAP

W poniedziałek rano zmarł postrzelony 9-latek z Prusic (woj. dolnośląskie). To kolejna ofiara rodzinnej tragedii. Według ustaleń śledczych, 51-letni funkcjonariusz Służby Więziennej po kłótni z żoną oddał strzały do swojej teściowej, córki oraz syna. Kobieta i dziewczynka zginęły na miejscu, chłopca przewieziono do szpitala.

Rodzinna tragedia w Prusicach. Zmarł dziewięciolatek postrzelony przez ojca

Rodzinna tragedia w Prusicach. Zmarł dziewięciolatek postrzelony przez ojca

Źródło:
TVN24, PAP

- Niestety, to, że Ukraina zgodziła się na bezwarunkowe zawieszenie broni, nie spotkało się z pozytywną odpowiedzią po drugiej stronie. Uważamy, że powinna być jakaś data, do której negocjujemy z Rosją zawieszenie broni - powiedział szef MSZ Radosław Sikorski po spotkaniu z przedstawicielami Wielkiej Piątki i innych państw, na którym mówiono o rosyjskiej agresji.

Nie chcą "czekać, aż Putin przestanie chcieć zabijać"

Nie chcą "czekać, aż Putin przestanie chcieć zabijać"

Źródło:
TVN24, PAP

- Nie chodzi o to, ile czasu potrzebujemy, ale ile czasu da nam Putin na przygotowanie się. A im szybciej się przygotujemy, tym lepiej - ocenia w rozmowie z BBC inspektor generalny Bundeswehry. Jak zauważa brytyjska stacja, wojna w Ukrainie wywołała zwrot w myśleniu o obronności w Niemczech, który właśnie przyspiesza po zmianie władzy w USA.

BBC: Niemcy zdecydowały szykować się na wojnę

BBC: Niemcy zdecydowały szykować się na wojnę

Źródło:
BBC, tvn24.pl

Małżeństwo, które mieszka w pobliżu przyszkolnego orlika w Puławach (Lubelskie), skarżyło się na hałasy. Uzyskało sądowy zakaz korzystania z boiska po lekcjach przez wszystkich, którzy nie są uczniami szkoły. Miasto po tym, jak wybudowało ekrany akustyczne, ponownie pozwoliło na korzystanie z orlika również po lekcjach. Jako że zakaz nie został jednak formalnie uchylony, sąd nałożył na miasto pięć tysięcy złotych grzywny. Prezydent nie zamierza płacić. W poniedziałek, 7 kwietnia, stawi się więc w zakładzie karnym, żeby odbyć pięć dni aresztu. Mają też przyjść popierający go mieszkańcy.  

Prezydent idzie do aresztu. Za hałas na szkolnym boisku. "Moja odsiadka to symbol" 

Prezydent idzie do aresztu. Za hałas na szkolnym boisku. "Moja odsiadka to symbol" 

Źródło:
tvn24.pl

Cztery osoby zostały wylegitymowane i pouczone o swoich prawach - informuje policja w Sanoku pytana o interwencję podczas spotkania wyborczego Karola Nawrockiego. W jego trakcie doszło do szarpaniny po tym, jak jeden z uczestników wydarzenia pokazał baner z napisem: "ps. Batyr kandydat wszystkich bandytów".

Szarpanina i wyzwiska po pokazaniu transparentu z "Batyrem". Policja: nikt nie został zatrzymany

Szarpanina i wyzwiska po pokazaniu transparentu z "Batyrem". Policja: nikt nie został zatrzymany

Źródło:
tvn24.pl

Audyty i kontrole wykazały, że działania zarządcze prowadzone od stycznia 2016 do lutego 2024 roku miały wygenerować miliardowe straty - poinformował w poniedziałek Orlen. Koncern przekazał, że w związku z tym skierowano kolejne zawiadomienia do prokuratury.

"Straty liczone w dziesiątkach miliardów złotych". Gigant alarmuje

"Straty liczone w dziesiątkach miliardów złotych". Gigant alarmuje

Źródło:
PAP

W amerykańskim i europejskim modelu widać dwie fale zimna, które mają nawiedzić Polskę w pierwszej połowie kwietnia. O tym, jak mocne i długie będzie ochłodzenie, pisze synoptyk tvnmeteo.pl Arleta Unton-Pyziołek.

Polska ma znaleźć się w tylnej części wiru znad Arktyki. "To nic dobrego"

Polska ma znaleźć się w tylnej części wiru znad Arktyki. "To nic dobrego"

Źródło:
tvnmeteo.pl
Prawda? "Rośnie grono ludzi, którzy nie są nią zainteresowani"

Prawda? "Rośnie grono ludzi, którzy nie są nią zainteresowani"

Źródło:
tvn24.pl
Premium
Nowe przepisy dają władzę strażnikom granicznym. Jak będą z nich korzystać?

Nowe przepisy dają władzę strażnikom granicznym. Jak będą z nich korzystać?

Źródło:
tvn24.pl
Premium
Układ w lesie? Co i komu zarzuca minister Dorożała

Układ w lesie? Co i komu zarzuca minister Dorożała

Źródło:
tvn24.pl
Premium