Kryterium dochodowe – ile wynosi? Jak obliczyć dochód na członka rodziny?

● Wypłata poszczególnych świadczeń uzależniona jest od spełniania różnych kryteriów dochodowych. ● Spełnianie kryteriów zależy od wysokości dochodu na członka rodziny. ● Część świadczeń, m.in. 500 plus czy tzw. kosiniakowe, nie jest warunkowana kryterium dochodowym. ● Do dochodu wlicza się nie tylko wynagrodzenie za pracę, ale też wiele pobieranych świadczeń.

Istnieją różne kryteria dochodowe, od których zależy wypłata świadczeń rodzinnych czy świadczeń z pomocy społecznej. Kryteria te są cyklicznie weryfikowane, zmiany nie odbywają się jednak równocześnie ze zmianami obowiązującej pensji minimalnej. Rosnąca w ostatnich latach wysokość minimalnego wynagrodzenia sprawia, że spełnienie niektórych kryteriów dochodowych staje się coraz trudniejsze.

W zależności od rodzaju świadczeń obowiązują kryteria dochodowe w różnej wysokości. Ile obecnie wynoszą?

W przypadku świadczeń rodzinnych, kryterium dochodowe ustalane jest w oparciu o ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

Aktualna wysokość kryterium dochodowego warunkującego wypłatę świadczeń rodzinnych wynosi: - nie więcej niż 674 zł przeciętnego miesięcznego dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie albo dochodu osoby uczącej się; - nie więcej niż 764 zł przeciętnego miesięcznego dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie albo dochodu osoby uczącej się, w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Od spełnienia tego kryterium dochodowego uzależniona jest przede wszystkim wypłata zasiłku rodzinnego i dodatków do zasiłku rodzinnego. Kryterium to warunkuje również wypłatę jednego ze świadczeń opiekuńczych – specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Wysokość kryterium dochodowego dla świadczeń rodzinnych podlega weryfikacji co trzy lata. Ostatnia taka weryfikacja miała miejsce 1 listopada 2018 roku, co oznacza, że kolejna nastąpi pod koniec 2021 roku.

W niektórych sytuacjach możliwa jest wypłata zasiłku rodzinnego również w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego. Odbywa się to wówczas według tzw. zasady złotówka za złotówkę. 

Zasada ta oznacza, że po przekroczeniu kryterium dochodowego świadczenia wypłacane są w pomniejszonej wysokości. Wynoszą one wówczas tyle, ile różnica między łączną wysokością przysługujących zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami a wysokością dochodu ponad kryterium. Tak wyliczone świadczenie nie jest wypłacane, gdy jest niższe niż 20 zł.

Inne kryterium dochodowe obowiązuje w przypadku wypłaty świadczeń z pomocy społecznej. Jego wysokość reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Aktualnie kryteria dochodowe warunkujące wypłatę świadczeń z pomocy społecznej wynoszą: - nie więcej niż 701 zł przeciętnego miesięcznego dochodu w przypadku osoby samotnie gospodarującej; - nie więcej niż 528 zł przeciętnego miesięcznego dochodu w przypadku rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie.

Od spełnienia tego kryterium dochodowego uzależniona jest wypłata zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku celowego i specjalnego zasiłku celowego, zasiłku i pożyczki na ekonomiczne usamodzielnienie, a także pomocy na usamodzielnianie oraz na kontynuowanie nauki.

Wysokość kryterium dochodowego do świadczeń z pomocy społecznej również podlega weryfikacji co trzy lata. Ostatnia taka weryfikacja miała miejsce w 2018 roku. Kolejna wypada więc w 2021 roku, a jej wejście w życie planowane jest od 1 stycznia 2022 roku.

Przy niektórych świadczeniach funkcjonują jeszcze inne kryteria dochodowe. Przykładowo, aby przysługiwała jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, czyli tzw. becikowe, dochód w rodzinie w przeliczeniu na osobę nie może przekraczać 1922 zł. 

Z kolei świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują jedynie, gdy dochód w rodzinie w przeliczeniu na mieszkańca nie przekracza 900 zł.

Wypłata niektórych świadczeń nie jest z kolei uwarunkowana spełnianiem żadnych kryteriów dochodowych. Oznacza to, że przysługują one bez względu na wysokość dochodów w danej rodzinie.

Przykładem takiego świadczenia jest 500 plus wypłacane na każde dziecko. Żadne kryterium dochodowe nie obowiązuje również przy wypłacie świadczenia rodzicielskiego nazywanego kosiniakowym, świadczenia Dobry Start, świadczeń z programu Za Życiem, a także zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia pielęgnacyjnego.

Jedną z form pomocy, na jaką mogą liczyć potrzebujący, jest Szlachetna Paczka. To funkcjonujący od ponad 20 lat projekt społeczny polegający na dostarczaniu rodzinie tworzonych według jej potrzeb paczek.

Jednym z głównych warunków kwalifikowania do udzielenia pomocy w ramach tej akcji jest spełnianie kryterium dochodowego. Nie ma jednak określonej, jawnej wysokości dochodu na członka rodziny, która uprawnia do otrzymania paczki. Każda zgłoszona do akcji Szlachetna Paczka rodzina oceniana jest indywidualnie.

Podstawą kryteriów dochodowych jest dochód na członka rodziny. Jak wylicza się ten dochód?

Przy wyliczaniu dochodu na potrzeby świadczeń rodzinnych bierze się pod uwagę przeciętny miesięczny dochód na członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. Przykładowo, jeżeli nowy okres zasiłkowy zaczyna się 1 listopada 2021 roku, brany pod uwagę jest dochód osiągnięty przez rodzinę w całym roku 2020.

Dochód obliczamy, sumując roczne, podlegające opodatkowaniu przychody wszystkich członków rodziny, a następnie dzieląc je przez liczbę osób w rodzinie. Dochody te pomniejsza się przy tym o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz o składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Dochód ten możemy pomniejszyć ponadto o alimenty zapłacone na rzecz osób spoza rodziny oraz o opłaty za pobyt członka rodziny w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.

Do osiąganych dochodów wliczyć należy nie tylko osiągane wynagrodzenie, ale też pobierane renty, emerytury, świadczenia rodzicielskie, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłki chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych czy też zasiłek macierzyński.

Są też jednak świadczenia, które nie wliczają się do dochodu. To m.in. dodatek pielęgnacyjny, świadczenie 500 plus, zasiłek celowy, jednorazowe pieniężne świadczenia socjalne, pomoc materialna dla uczniów, dodatki dla sierot zupełnych, dodatek z tytułu urodzenia dziecka, zasiłek okresowy z pomocy społecznej, jednorazowe świadczenia pieniężne i świadczenia w naturze z pomocy społecznej.

Akty prawne: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych