10 ważnych pytań. Odpowiada Nowa Lewica

Dla jasności przekazu niektóre wypowiedzi zostały przez nas zredagowane i skrócone.

1. Jakie są trzy najważniejsze problemy do rozwiązania w nadchodzącej kadencji Sejmu?

Po pierwsze, zapewnienie Polkom pełni ich praw, w tym prawa do wyboru.

Po drugie, stworzenie publicznego programu budowy mieszkań na wynajem, który będzie realizowany zgodnie z zasadą: państwo płaci, planuje i wspiera, samorządy budują mieszkania.

Po trzecie, wprowadzenie rozdziału Kościoła od Państwa.

2. Jak zakończyć konflikt PiS z Unią Europejską o praworządność?

Po pierwsze, trzeba respektować orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Po drugie, należy zaprzysiąc trzech prawidłowo wybranych sędziów TK. Jeśli prezydent będzie uchylał się nadal od tego obowiązku, to należy uchwalić ustawę autorstwa Lewicy, która przekazuje to uprawnienie Marszałkowi Sejmu.

Po trzecie, sędziowie, członkowie Krajowej Rady Sądownictwa, jako reprezentanci władzy sądowniczej, zgodnie ze standardem europejskim, powinni być wybierani przez sędziów. Wybory powinny mieć charakter bezpośredni i tajny. Prawo do zgłaszania kandydatów powinna mieć grupa sędziów, samorządy prawnicze, grupa obywateli oraz organy uprawnione do nadawania stopni naukowych w zakresie nauk prawnych. Z kandydowania do KRS powinni być wykluczeni sędziowie, którzy w ciągu trzech lat przed ogłoszeniem wyborów do KRS byli delegowani do pełnienia funkcji administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości, innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanej, Kancelarii Prezydenta lub urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych.

Po czwarte, złożony m.in. przez Lewicę projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa i ustawy o Sądzie Najwyższym zakłada, że uchwały dotyczące powołania do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego, sądu powszechnego, wojskowego i administracyjnego, podjęte przez KRS funkcjonującą na podstawie obecnych przepisów, są nieważne z mocy prawa. Projekt różnicuje natomiast sytuację byłych asesorów sądowych – zakłada swoiste domniemanie prawidłowości powołania asesora sądowego na stanowisko sędziego sądu rejonowego.

Po piąte, zgodnie z projektem orzeczenia wydane przez Sąd Najwyższy w Izbie Dyscyplinarnej oraz w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z mocy prawa staną się nieważne i utracą skutki prawne.  

Po szóste, projekt nie pozbawia mocy prawnej orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, administracyjnym i cywilnym z udziałem osób, które objęły stanowiska sędziowskie z udziałem KRS powołanej w sposób niezgodny z Konstytucją. Decyzje w tym przedmiocie powinny podejmować w sposób niezawisły sądy polskie, mając na względzie okoliczności takie jak: stopień wadliwości przy powołaniu, fakt prawomocności orzeczeń, uwzględniając zarówno obowiązujący stan prawny, faktyczną i prawną możliwość korzystania z przepisów gwarantujących prawo każdego do rozpoznania sprawy przez niezależny i niezawisły sąd, ustanowiony ustawą oraz przyszłe orzeczenia sądów i europejskich Trybunałów. Wyroki podjęte w sądach powszechnych przez neosędziów nie będą traciły mocy prawnej z samego faktu podjęcia ich przez tychże. Jeżeli np. komuś rozwodu udzielił sędzia wybrany przez neo-KRS, to nie stanie się tak, że nagle okaże się, że nadal pozostaje on w związku małżeńskim. Natomiast we wszystkich sprawach w których orzekali neosędziowie fakt ten będzie stanowił dodatkową przesłankę do zaskarżenia wyroków przez ewentualnie zainteresowanych uczestników postępowania.

3. Jak przywrócić kontrolę społeczeństwa nad wydawaniem publicznych pieniędzy?

Wszystkie fundusze pozabudżetowe powinny być opisane w uzasadnieniu ustawy budżetowej i włączone do dyskusji budżetowej. Nie należy likwidować wszystkich (np. stworzonego w 2002 roku Funduszu Rezerwy Demograficznej), tylko nadać im konkretny cel, posprzątać bałagan w finansach publicznych.

4. Jak poprawić jawność życia publicznego?

Podejmiemy działania przeciwko tzw. efektowi mrożącemu. Zniesławienie powinno zniknąć z prawa karnego. Przepisy prawa cywilnego o ochronie dóbr osobistych są wystarczającym narzędziem obrony przed pomówieniami, a groźba sankcji karnej służy wyłącznie zastraszaniu dziennikarzy i aktywistów.

Zakończymy karuzelę tłustych kotów w spółkach Skarbu Państwa. Utworzymy Radę Kompetencyjną, której skład wspólnie ukształtują partnerzy społeczni, rządzący i opozycja. Rada będzie przeprowadzać uczciwy, otwarty nabór w formie konkursów na najważniejsze stanowiska w spółkach i kontrolować jakość zarządzania. Pozwoli to ustabilizować strategię przedsiębiorstw i umocnić zaufanie do własności publicznej.

5. Jak zagwarantować kobietom prawo do decydowania o swoim zdrowiu i ciele?

Wprowadzimy uzależnione wyłącznie od decyzji kobiety prawo do przerwania ciąży do 12. tygodnia.

Każda kobieta w ciąży – niezależnie od wieku – będzie miała dostęp do szerokiego katalogu badań, w tym do USG genetycznego, testów PAPP-A i potrójnego, najnowocześniejszych nieinwazyjnych testów prenatalnych, a w przypadku wskazań medycznych także amniopunkcji, biopsji kosmówki i kordocentezy. Zatajanie wyników badań przed pacjentką będzie karalne.

Starsze nastolatki powinny mieć prawo do wizyty ginekologicznej bez asysty rodzica. Umożliwimy korzystanie z porady ginekologicznej lub urologicznej przez osobę małoletnią powyżej 15. roku życia na podstawie wyłącznie własnej zgody.

Zagwarantujemy łatwiejszy dostęp do leków antykoncepcyjnych. Antykoncepcja awaryjna będzie dostępna bez recepty. Uniemożliwimy odmowę wydania środków antykoncepcyjnych w aptekach poprzez powoływanie się na tzw. klauzulę sumienia, co stanowi nielegalne ograniczenia praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych. Będziemy przeciwdziałać ubóstwu menstruacyjnemu poprzez zapewnienie dostępu do bezpłatnych środków higienicznych w szkołach i innych instytucjach publicznych.

Wprowadzimy publiczny ogólnopaństwowy program leczenia niepłodności, w tym przez zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro). Zasobność portfela nie może decydować o możliwości poszerzenia rodziny o dzieci. Metody wspierania osób w walce z niepłodnością muszą opierać się na nauce, a nie przesądach.

Gwałt jest zbrodnią – tylko "tak" oznacza zgodę. Zmienimy ustawową definicję zgwałcenia tak, aby polskie prawo lepiej chroniło ofiary przemocy seksualnej.

6. Czy w nadchodzącej kadencji Sejmu powinny zostać wprowadzone związki partnerskie, także dla osób tej samej płci?

Wprowadzimy pełną równość małżeńską, a także instytucję związków partnerskich niezależnie od płci.

7. Jak powinny wyglądać relacje państwa ze związkami wyznaniowymi, w tym z Kościołem katolickim?

Skończymy z uprzywilejowaną pozycją Kościoła katolickiego i wypowiemy konkordat. Wyprowadzimy religię ze szkół do salek katechetycznych i skończymy z finansowaniem z publicznych środków wynagrodzeń katechetów. Wprowadzimy w życie do tej pory nierealizowaną zasadę neutralności religijnej urzędów oraz instytucji państwowych, które mają służyć wszystkim obywatelom bez względu na ich wyznanie lub jego brak. Uchylimy art. 196 Kodeksu karnego o obrazie uczuć religijnych.

Zlikwidujemy finansowe i podatkowe przywileje kleru, w tym Fundusz Kościelny. Zakończymy proceder przekazywania kościołom nieruchomości nieodpłatnie lub za bezcen. Usuniemy ustanowiony dla kościołów wyjątek od zakazu nabywania ziemi rolnych. Wprowadzimy wymóg ewidencjonowania przychodów kościołów i związków wyznaniowych.

Stworzymy Komisję Prawdy i Zadośćuczynienia, posiadającą uprawnienia prokuratorskie, która – na wzór podobnych komisji w innych krajach – zajmie się systemową odpowiedzialnością Kościoła katolickiego za przemoc seksualną księży wobec dzieci i za tuszowanie tej przemocy przez hierarchów. Wprowadzimy bezwzględną zasadę wypłaty odszkodowań na rzecz ofiar. Skończymy z ignorowaniem polskiego prawa przez Kościół katolicki i doprowadzimy do zabezpieczenia kościelnych archiwów na potrzeby śledztw. Zniesiemy przedawnienie przestępstw seksualnych wobec dzieci.

8. Co zrobić, by poprawić kondycję psychiczną dzieci i młodzieży?

Każda osoba ucząca się od przedszkola aż do końca edukacji musi mieć zapewnione wsparcie psychologiczne, w tym bezpłatny dostęp do długofalowej opieki psychologicznej. Rozwiniemy współpracę psychologów szkolnych z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i specjalistami zdrowia psychicznego w publicznej ochronie zdrowia. Edukacja psychospołeczna i bezpośrednie wsparcie muszą obejmować także rodziców. W pedagogicznym kształceniu przyszłej kadry i doskonaleniu zawodowym nauczycieli położymy większy nacisk na naukę rozpoznawania i wspierania uczniów potrzebujących pomocy.

Zapewnimy powszechny dostęp do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej w publicznej ochronie zdrowia, odwracając w ten sposób proces prywatyzacji tych obszarów. Zwiększymy dostępność bezpłatnej psychoterapii w ramach NFZ i umożliwimy dostęp do psychologa bez skierowania. Zwiększymy finansowanie świadczeń terapeutycznych, co zachęci przyszłych psychologów i psychiatrów do wyboru zawodu psychoterapeuty. Wprowadzimy dofinansowanie do 100 procent kosztów udziału w akredytowanych przez Polską Komisję Akredytacyjną kursach psychoterapii pod warunkiem czasowego zobowiązania do pracy w publicznych poradniach.

Zapewnimy powszechny dostęp do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej za pośrednictwem poradni stacjonarnych, telefonicznych i online. Położymy nacisk na identyfikowanie i diagnozowanie przypadków zaburzeń na wczesnym etapie. Zwiększymy udział nakładów na pomoc psychologiczną i psychiatryczną w wydatkach zdrowotnych – ze szczególnym naciskiem na leczenie dzieci i młodzieży. Pandemia COVID-19 pokazała, jak ważne jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu wśród samych pracowników ochrony zdrowia – dlatego zapewnimy stałe wsparcie psychologiczne dla medyków i personelu pomocniczego.

9. Ile samodzielności powinny mieć szkoły w tworzeniu i realizacji programów nauczania?

Szkoła musi być wolna od indoktrynacji. Podstawy programowe będą współtworzone i zatwierdzane przez zespoły specjalistów wskazanych przez oświatowe związki zawodowe i uczelnie publiczne. MEN i kuratoria oświaty zajmą się prawdziwymi problemami szkół, a nie sumieniami czy wyglądem uczniów. Rozwiniemy współpracę szkół publicznych z trzecim sektorem i lokalną społecznością, co pozwoli na wzbogacenie oferty edukacyjnej. W szkołach ponadpodstawowych zajęcia dodatkowe będą obowiązkowo opiniowane przez samorząd szkolny.

Wyprowadzimy religię ze szkół. Dzięki zwolnieniu sal i odciążeniu planów lekcji część szkół będzie mogła zrezygnować z systemu zmianowego. Zaoszczędzone środki skierujemy na organizację zajęć wspomagających dla uczniów ze szczególnymi potrzebami.

10. Co zrobić, by przywrócić zaufanie obywateli do służb mundurowych i specjalnych oraz je odpolitycznić?

Zapewnimy, że funkcjonariusze policji będą obowiązkowo wyposażeni w identyfikatory i kamery nasobne. Wprowadzimy szkolenia i zasady postępowania zgodne ze standardami przestrzegania praw człowieka i procedurami deeskalacji. Zmienimy priorytety w ocenie pracy policji, odchodząc od nabijania statystyk na rzecz mierników poczucia bezpieczeństwa wśród społeczności. Wprowadzimy kadencyjność Komendanta Głównego Policji.

Utworzenie Centralnego Biura Monitorowania Policji. Będzie to niezależna od MSWiA jednostka organizacyjna podporządkowana Sejmowi. Jej pracownicy i szef będą osobami spoza policji i służb specjalnych i nie będą mogli być ich byłymi funkcjonariuszami. Szefa BMP wybierać będzie Sejm i przed nim składać będzie co roku sprawozdanie ze swojej działalności. Komisja prowadzić będzie postępowania w sprawach skarg i wniosków na policję.

Utworzymy Agencję Cyberbezpieczeństwa, która skoordynuje krajowy system ochrony cyberprzestrzeni. Wzmocnimy finansowo i kadrowo Urząd Ochrony Danych Osobowych. Wprowadzimy edukację o bezpieczeństwie w sieci od szkoły podstawowej, żeby wzmocnić ochronę dzieci przed zagrożeniami w internecie. Wprowadzimy pakiet rozwiązań przeciwdziałających inwigilacji i nielegalnemu wykorzystywaniu danych osobowych przez służby państwowe i prywatne korporacje.

Kontrola działalności operacyjnej. Wprowadzimy realny nadzór sądowy nad czynnościami operacyjnymi. Każdy obywatel uzyska prawo do informacji o działaniach operacyjnych przeprowadzanych wobec niego – nie później niż 6 miesięcy po zakończeniu kontroli. Włączymy Rzecznika Praw Obywatelskich w szeroki nadzór nad służbami specjalnymi. Wprowadzimy zasadę niekorzystania z owoców zatrutego drzewa, czyli dowodów pozyskanych w ramach niezgodnej z prawem inwigilacji. 

Podniesiemy wynagrodzenia funkcjonariuszy służb mundurowych i pracowników cywilnych. Będziemy kontynuować Program Modernizacyjny Służb Mundurowych. Zapewnimy niezbędne do wykonywania obowiązków służbowych materiały i środki. Uregulujemy pozycję prawno-ustrojową służb, straży i inspekcji, w tym formacji ochrony kolei.

ODPOWIEDZI POZOSTAŁYCH KOMITETÓW: Bezpartyjni Samorządowcy Trzecia Droga Konfederacja Koalicja Obywatelska