Jak obliczyć podatek dochodowy? Progi podatkowe i kalkulator odsetkowy

● Są cztery formy rozliczania się z podatku dochodowego dla osób fizycznych: skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa.  ● Stawki podatku dochodowego są różne w zależności od sposobu rozliczania się. ● Najpopularniejsza jest skala podatkowa, w której stawki wynoszą 17, 32 i 36 proc. ● Niezapłacenie całości należnego podatku dochodowego w terminie oznacza konieczność poniesienia karnych odsetek.

Funkcjonowanie podatku dochodowego uregulowano w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Podatek dochodowy jest jednym z najważniejszych świadczeń płaconych na rzecz państwa. Obowiązek jego zapłaty dotyczy każdej osoby fizycznej, która w danym roku podatkowym otrzymała wynagrodzenie. Płacą go więc m.in. wszyscy zatrudnieni na umowę o pracę, umowę zlecenie, umowę o dzieło czy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą.

Wysokość podatku dochodowego nie jest stała i zależy od obowiązującej podatnika metody rozliczania się z niego. Funkcjonują cztery sposoby rozliczania się z podatku dochodowego przez osoby fizyczne: 

– skala podatkowa, zwana również zasadami ogólnymi lub podatkiem progresywnym, – podatek liniowy, – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, – karta podatkowa.

W zależności od sposobu rozliczania się różne są stawki podatku dochodowego, a także kwota, od której podatek ten należy wyliczać, czyli tzw. podstawa podatku.  

Podatek dochodowy jest płacony w ciągu roku podatkowego przede wszystkim w formie zaliczek na jego poczet. Następnie po zakończeniu roku podatkowego podatnik zobowiązany jest do złożenia deklaracji podatkowej PIT i rozliczenia się w niej z już zapłaconych zaliczek. 

Jeżeli zapłacone zaliczki przewyższyły należny za dany rok podatek, wypłacony  zostanie podatnikowi zwrot podatku. Jeżeli zaliczki były niewystarczające, konieczna będzie natomiast dopłata podatku. 

Najpopularniejszą i niejako domyślną formą opodatkowania jest skala podatkowa, czyli podatek progresywny. Oznacza on, że stawka należnego do zapłacenia podatku dochodowego jest tym wyższa, im wyższe są osiągane przez danego podatnika dochodowy. 

Płatnikiem zaliczek na poczet podatku dochodowego jest w przypadku skali podatkowej najczęściej pracodawca danego podatnika. Zatrudniony jedynie dokonuje podsumowania tych zaliczek poprzez składanie deklaracji PIT. Samodzielnie zaliczki podatku dochodowego płacą tylko osoby prowadzące własną działalność gospodarczą.

Ponieważ skala podatkowa oznacza wzrost stawki podatku dochodowego wraz ze wzrostem osiąganych dochodów, ustanowione zostały tzw. progi podatkowe:

– dochód roczny nieprzekraczający 85 528 zł – stawka podatku dochodowego 17 proc. – dochód roczny przekraczający 85 528 zł – stawka podatku dochodowego 32 proc. – dochód roczny przekraczający 1 000 000 zł – stawka podatku dochodowego 36 proc.

17 i 32 proc. to tzw. pierwszy i drugi próg podatkowy. Stawka 36 proc. to nieformalny trzeci próg, na który tworzony jest poprzez dodanie do stawki z drugiego progu podatkowego (32 proc.) tzw. daniny solidarnościowej w wysokości 4 proc., co w sumie daje stawkę 36 proc.

Należy przy tym pamiętać, że wyższe stawki podatkowe znajdują zastosowanie jedynie dla części dochodów powyżej danego progu podatkowego. Przykładowo, jeżeli dochód wyniósł np. 100 000 zł, to trzeba zapłacić 17 proc. podatku od kwoty 85 528 zł, oraz 32 proc. od pozostałych 14 472 zł (100 000 – 85 528). Tak samo osoba, której dochód przekroczy w danym roku podatkowym milion złotych, zapłaci 17 proc. podatku od kwoty 85 528 zł, 32 proc. od kwoty 914 472 zł ((1 000 000 – 85 528) oraz 36 proc. od nadwyżki ponad milion złotych.

Na wysokość należnego podatku dochodowego mają ponadto wpływ dwa elementy: kwota wolna od podatku oraz ulgi podatkowe. Kwota wolna od podatku to wysokość dochodu, od którego nie trzeba płacić podatku dochodowego, a co za tym idzie zmniejsza ona wysokość należnego podatku. 

Podatek liniowy jako formę rozliczania się z podatku dochodowego mogą wybrać jedynie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Jest to rozwiązanie korzystne dla osób osiągających wysokie przychody, ponieważ gwarantuje stałą stawkę niezależną od ich wysokości.

Obecnie stawka podatku liniowego wynosi 19 proc., jest więc wyższa niż pierwszy próg podatkowy, ale znacznie niższa niż drugi próg. W przypadku podatku liniowego, podobnie jak ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej, nie ma możliwości skorzystania z kwoty wolnej od podatku ani ulg podatkowych. Możliwe jest natomiast odliczenie od dochodu składek na ubezpieczenie społeczne. 

Drugą formą rozliczania się z podatku dochodowego dostępną jedynie dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Polega on na stosowaniu zróżnicowanych stawek podatkowych w zależności od rodzaju wykonywanej działalności.

Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą od 2 do 20 proc., są więc najczęściej niższe niż podatek progresywny i podatek liniowy. Skorzystanie z tej formy opodatkowania nie jest jednak dostępne dla każdego – przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym określają zarówno kto, jak i od jakiego rodzaju działalności gospodarczej może rozliczyć się z podatku dochodowego tą metodą.

Osoby prywatne mogą ponadto rozliczać się na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z dochodów osiąganych z wynajmu. 

Karta podatkowa jest trzecią formą rozliczania się z podatku dochodowego dostępną dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Skorzystanie z niej jest możliwe jedynie w określonych rodzajach działalności gospodarczej wymienionych w art. 23 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. 

Stawka podatkowa dla osób rozliczających się na zasadzie karty podatkowej jest różna i zależy ona od rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników czy wielkości miejscowości, w której prowadzi się daną działalność. Zwykle jest ona jednak niższa niż przy innych formach opodatkowania i stała bez względu na zmiany wysokości osiąganego dochodu. 

Z osiąganych w danym roku podatkowym dochodów rozliczać muszą się nie tylko osoby fizyczne, ale również wszystkie osoby prawne, czyli spółki. Dostępne są różne formy opodatkowania dla osób prawnych, a wybrana forma nie musi obowiązywać na zawsze – zawsze możliwa jest jej zmiana.

Niezapłacenie całości należnego podatku dochodowego w terminie oznacza konieczność poniesienia karnych odsetek od zaległości. W przypadku odroczenia terminu płatności zaległego podatku lub rozłożenia płatności na raty powstać może ponadto obowiązek zapłacenia tzw. opłaty prolongacyjnej. 

Wyliczaniem należnych odsetek podatkowych zajmują się urzędy skarbowe. Osoby, które chciałyby dokonać takich obliczeń samodzielnie, mogą jednak skorzystać ze specjalnych kalkulatorów odsetek podatkowych. Kalkulatory takie dostępne są na stronie Ministerstwa Finansów a także na portalu podatki.gov.pl.   

Akt prawny: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne; Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny