Ulga na złe długi – co to jest? Kto i kiedy może z niej skorzystać?

● Ulga na złe długi funkcjonuje na gruncie podatku VAT, a także podatku PIT i CIT. ● Celem ulgi na złe długi jest poprawa płynności finansowej przedsiębiorstw w sytuacji, w której ich kontrahenci nie płacą za dostarczony towar lub wykonaną usługę. ● Ulgę stosuje się, gdy należność nie zostaje opłacona przez co najmniej 90 dni od upływu terminu zapłaty. ● Zastosowanie ulgi na złe długi zobowiązuje do określonych działań księgowych zarówno wierzyciela, jak i dłużnika.

Funkcjonowanie podatku VAT regulowane jest ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Przepisy dotyczące ulgi na złe długi wynikają również z ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz od osób prawnych (CIT).

Zmiany w uldze na złe długi wprowadzone zostały ponadto na mocy ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe.

Ulga na złe długi dotyczy sytuacji, w której przedsiębiorca – podatnik VAT – nie otrzymał zapłaty od kontrahenta za dostarczone mu towary lub wykonane usługi. Warunkiem skorzystania z ulgi jest uznanie, że nieściągalność tej wierzytelności została uprawdopodobniona. Warunek ten uznaje się za spełniony, gdy zapłata nie nastąpiła w ustawowym terminie, czyli w ciągu 90 dni od upływu terminu płatności. 

Ulga na złe długi polega na tym, że taki przedsiębiorca może odzyskać kwotę podatku VAT zapłaconego od transakcji, za którą nie otrzymał on zapłaty. Jednocześnie jego kontrahent, który zalega z płatnością, zobowiązany jest wówczas do dokonania korekty odliczonego podatku VAT od nieopłaconej transakcji. 

Celem ulgi na złe długi jest poprawa płynności finansowej przedsiębiorstw, dla których niepłacący kontrahenci są dużym problemem. 

Skorzystanie z ulgi na złe długi uzależnione jest od spełnienia określonych przepisami warunków. Warunki te zostały zmienione z dniem 1 października 2021 roku. Nowe, uproszczone zasady dotyczą wszystkich zaległych wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona po 1 października 2021 roku. 

Warunki skorzystania z ulgi są inne w zależności od tego, czy dłużnik, czyli kontrahent, który zalega z płatnością, jest czynnym podatnikiem VAT, czy też nie.

W przypadku dłużnika-płatnika VAT skorzystać z ulgi można, jeżeli wierzyciel ma status zarejestrowanego podatnika VAT czynnego w dniu przed dniem złożenia deklaracji podatkowej zawierającej korektę.

W przypadku dłużnika niebędącego podatnikiem VAT skorzystać z ulgi można, jeżeli:

– wierzytelność jest potwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu i skierowana do postępowania egzekucyjnego, lub – wierzytelność jest wpisana do krajowego rejestru długów, lub – wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką.

W każdym przypadku, aby skorzystać z ulgi na złe długi, nie może minąć więcej niż trzy lata od końca roku, w którym wystawiona została faktura dotycząca danej wierzytelności. 

Przedsiębiorca, który nie otrzymał zapłaty, nie ma obowiązku informowania swojego dłużnika o skorzystaniu z ulgi na złe długi. Wystarczy, aby poinformował urząd skarbowy, który następnie sam weryfikuje, czy dłużnik ten odpowiednio skorygował swój podatek VAT.

Dłużnik zalegający z płatnością ponad 90 dni ma natomiast obowiązek skorygowania swojego podatku VAT niezależnie od tego, czy jego wierzyciel skorzystał z ulgi na złe długi, czy nie. Jeżeli korekty tej nie dokona, musi liczyć się z tym, że przeciwko niemu wszczęte zostanie przez urząd skarbowy postępowanie podatkowe.

Jeżeli natomiast po skorzystaniu z ulgi na złe długi kontrahent ostatecznie ureguluje należność, w dacie uregulowania należności zawiera się adnotację niejako „przywracającą” daną transakcję w rejestrze sprzedaży podlegającej pod VAT. Obie strony transakcji, czyli sprzedawca i kontrahent, zobowiązane są wówczas do proporcjonalnego do wartości zapłaty rozliczenia z podatku VAT.

W przeszłości zawiadomienie do urzędu skarbowego o rozliczeniu ulgi na złe długi dokonywało się na formularzu VAT-ZD. Formularza VAT-ZD już się jednak nie stosuje i został on zlikwidowany. 

Obecnie informację o skorzystaniu z ulgi na złe długi przekazuje się urzędowi skarbowemu w pliku JPK_V7 z oznaczeniem pola „KorektaPodstawyOpodt”. Informacja ta zawarta powinna zostać w pliku składanym za okres, w którym nastąpiło uprawdopodobnienie nieściągalności roszczenia, a więc minęło 90 dni od terminu zapłaty. 

Na tej samej zasadzie także dłużnik korektę naliczonego przez siebie podatku VAT wykazuje w pliku JPK_V7.

Oprócz ulgi na złe długi w VAT w przypadku uprawdopodobnienie nieściągalności roszczenia funkcjonuje również ulga na złe długi w PIT i CIT. 

Zasada działania ulgi jest w tym przypadku bardzo podobna do ulgi na złe długi w VAT. Główną różnicą jest to, że sednem ulgi na złe długi w PIT lub CIT jest możliwość zmniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego o wartość nieotrzymanej należności. 

Analogiczne działania są wymagane w tej sytuacji również po stronie zalegającego kontrahenta. W jego przypadku podstawa obliczenia podatku dochodowego powinna zostać zwiększona o wartość nieuregulowanego zobowiązania, zaliczaną do kosztów uzyskania przychodu.

Akty prawne: Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług; Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych; Ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy prawo bankowe