Władysław ze swoim około 20-letnim synem siadają przy barze w pubie na Starym Mieście we Lwowie. Zbliża się koniec stycznia 2023 roku. Gdyby nie przerwy w dostawach prądu i pogrzeby żołnierzy, którzy zginęli na froncie, o wojnie można byłoby tu zapomnieć. Ludzie spacerują, restauracje i słynne lwowskie kawiarnie pełne klientów. Przed budynkiem lwowskiej opery słychać muzykę ulicznego grajka, a rodzice kupują dzieciom podświetlane balony. Nawet godzina policyjna nie jest zbyt uciążliwa we Lwowie - obowiązuje dopiero od północy.

Władysław z synem zamawiają po piwie. Nie mija 10 minut, gdy podchodzi do nich trzech miejscowych. Atmosfera gęstnieje w oka mgnieniu.

- Dlaczego rozmawiacie po rosyjsku? Nie znacie ojczystego języka? - pyta chłopak w czarnym dresie i czapce z daszkiem na głowie.

- Coś ci się nie podoba? - Władysław odpowiada pytaniem po ukraińsku.

Jego syn, który siedzi obok mnie, dyskretnie pokazuje, że założył na rękę kastet. Zapowiada się tęgie mordobicie.

- Słuchajcie, odpuście. Przyjechaliśmy ze wschodu, z Charkowa. Ruska bomba rozj....a nasz dom - Wład (bo tak się przedstawia w zdrobnionej wersji swojego imienia) próbuje załagodzić sytuację. - Żona z córką są już w Polsce i czekają na nas. A nas pogranicznicy nie chcą wypuścić z Ukrainy, bo nie mamy wszystkich dokumentów [w Ukrainie mężczyzn w wieku poborowym obowiązuje zakaz opuszczania kraju; wyjechać można tylko w ściśle określonych celach - red.]. Jak słyszycie, mówimy po ukraińsku. Między sobą rozmawiamy po rosyjsku albo wtedy, gdy chcemy coś dokładnie wyjaśnić - tłumaczy Wład.

We wschodniej, rosyjskojęzycznej części Ukrainy całkiem możliwe, że Włada poznaliby w knajpie. Nie jest tam całkowicie anonimowy. Ludzie znają go z mediów społecznościowych, zwłaszcza z Instagrama, gdzie jeszcze przed rosyjską inwazją na Ukrainę chwalił się udanym życiem zamożnego biznesmena, odwiedzającego plaże i restauracje w egzotycznych krajach.

Teraz awantura w lwowskiej knajpie rozchodzi się po kościach. Szukający zaczepki zaczynają rozumieć, że Wład nie przyjechał prowokować ich językiem rosyjskim, tylko jak wielu w Ukrainie wycierpiał już swoje podczas wojny.

Ale na zachodnich i wschodnich krańcach kraju wojna wygląda na tyle odmiennie, że nie zawsze ludzie muszą się dogadywać. Nawet gdy mówią tym samym językiem.

Pojechałem w najdalszy zakątek na wschodzie Ukrainy, gdzie dociera pociąg, i najdalej jak się da na południowy zachód. Żeby zobaczyć, jak tam ludzie odczuwają wojnę. Niby jeden kraj, ta sama wojna, ale kompletnie inna rzeczywistość.

Pociąg dalej na wschód już nie pojedzie. Według rosyjskiego prawa to już Rosja, bo prezydent Władimir Putin pod koniec września 2022 roku podpisał "porozumienia" o przyłączeniu czterech ukraińskich obwodów, w tym donieckiego, do Rosji.

Na peronie w Kramatorsku na razie jednak Rosji nie widać. Jest połowa stycznia, wysiadam razem z ponad setką wojskowych, nie rosyjskich, a ukraińskich. W większości to oni byli pasażerami pociągu jadącego z Kijowa. Wracają z urlopów. Mają ze sobą spore plecaki, które wypchały im rodziny i znajomi. To i tak szczęściarze, bo przez nasilające się walki w Donbasie żołnierzom coraz trudniej namówić przełożonych do wypisania przepustki. Ci, którym jeszcze niedawno obiecywano pięć dni wolnego, dostają góra trzy. Na dworcu w Kramatorsku spotykają kolegów, którzy wracają z innych miast. Padają sobie w ramiona, ściskają się, niektórzy mają nawet łzy w oczach, gdy znów widzą towarzyszy z okopów.

Od razu po wyjściu z pociągu całkiem dobrze słychać, co się dzieje na froncie. Są dni, że odgłosy artylerii nie milkną. Do Bachmutu, który Rosjanie starają się zdobyć od miesięcy, w linii prostej jest zaledwie 30 km. Odgłosy ciężkiej artylerii ni pozostawiają złudzeń - że walki są wyjątkowo zaciekłe.