Uszczerbek na zdrowiu – czym jest? Kiedy i jakie odszkodowanie przysługuje?

● Uszczerbek na zdrowiu to naruszenie czynności organizmu na skutek wypadku lub choroby. ● Rozróżnia się stały oraz długotrwały uszczerbek na zdrowiu, natomiast od strony odpowiedzialności karnej: uszczerbek ciężki, średni oraz lekki. ● Uszczerbek na zdrowiu określany jest procentowo przez lekarza orzecznika ZUS. ● Za każdy procent uszczerbku na zdrowiu może przysługiwać odszkodowanie z ZUS.

Definicję uszczerbku na zdrowiu określa ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą. Przykłady uszczerbków na zdrowiu zawiera z kolei ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. 

Aktualne kwoty przysługujące za każdy procent odniesionego trwałego uszczerbku na zdrowiu ustalane są natomiast na mocy obwieszczenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 marca 2020 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Uszczerbkiem na zdrowiu jest naruszenie czynności organizmu na skutek wypadku lub choroby, które w istotnym stopniu może utrudniać wykonywanie pracy lub codziennych, podstawowych czynności. Naruszeniem takim może być np. złamanie kości, uszkodzenie lub utrata organu lub narządu, zawał serca czy problemy psychiczne spowodowane nadmiernym stresem. 

Wyróżnia się:

– stały uszczerbek na zdrowiu, gdy fizyczne lub psychiczne naruszenie sprawności organizmu nie rokuje poprawy, – długotrwały uszczerbek na zdrowiu, gdy fizyczne lub psychiczne naruszenie sprawności organizmu trwa ponad sześć miesięcy, ale rokuje poprawę.

Jednocześnie różne urazy oznaczają inny stopień odniesionego uszczerbku na zdrowiu. Stopień ten określany jest w procentach w taki sposób, by suma procentów wszystkich uszczerbków nie mogła przekraczać 100 proc. 

Od strony przepisów karnych wyróżnia się jednocześnie trzy rodzaje uszczerbków na zdrowiu:

– ciężki uszczerbek na zdrowiu,  – średni uszczerbek na zdrowiu, – lekki uszczerbek na zdrowiu.

Ciężki uszczerbek na zdrowiu opisany jest w art. 156 Kodeksu karnego. Jest to przestępstwo polegające na:

– pozbawieniu człowieka wzroku, słuchu, mowy lub zdolności płodzenia, albo – spowodowaniu innego rodzaju ciężkiego kalectwa, ciężkiej i nieuleczalnej lub długotrwałej choroby, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.

Umyślne spowodowanie u drugiej osoby ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności na nie mniej niż trzy lata, a jeżeli sprawca działał nieumyślnie – pozbawieniu wolności do lat trzech. Kary są wyższe, jeżeli następstwem spowodowanego uszczerbku była śmierć człowieka – w takim przypadku obowiązuje kara pozbawienia wolności na nie mniej niż pięć lat, z karą dożywotniego pozbawienia wolności włącznie.

Średni uszczerbek na zdrowiu opisany został w art. 157 par. 1 Kodeksu karnego. Jest to naruszenie czynności ciała lub rozstrój zdrowia inny niż ciężki uszczerbek na zdrowiu. Podlega on karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat pięciu.

Trzecim rodzajem uszczerbku na zdrowiu jest lekki uszczerbek, opisany w art. 157 par. 2 Kodeksu karnego. Jest to naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż siedem dni. Spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch.

Jeżeli sprawca średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu działał nieumyślnie, maksymalna kara pozbawienia wolności zmniejszona jest do roku. Ponadto, jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą, ściganie sprawcy lekkiego uszczerbku na zdrowiu odbywa się jedynie na wniosek pokrzywdzonego.

Odrębnie od spowodowania uszczerbku na zdrowiu uregulowane zostało samo narażenie drugiego człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia lub odniesienia ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. 

Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze:

– pozbawienia wolności do lat trzech, – pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat, jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad pokrzywdzonym, – grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku, jeżeli sprawca działał nieumyślnie.

W przypadku działania nieumyślnego przestępstwo to ścigane jest jedynie na wniosek pokrzywdzonego.

O tym, czy odniesiony został uszczerbek na zdrowiu, decyduje komisja lekarska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lekarz orzecznik ocenia również stopień tego uszczerbku oraz jego  związek z wypadkiem przy pracy lub z chorobą zawodową, co ma istotne znaczenie w kwestii ewentualnego ubiegania się o odszkodowanie.

Przy ocenie stopnia uszczerbku na zdrowiu lekarz posługuje się specjalną tabelą, w której różnego rodzaju urazy mają przypisany określony procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Dla przykładu znaczne uszkodzenie powłok czaszki oznacza od 5 do 10 proc. uszczerbku na zdrowiu, utrata zęba – 1 proc. za każdy ząb, natomiast utrata ręki w barku – 75 proc. uszczerbku w przypadku prawej lub 70 proc. uszczerbku w przypadku lewej ręki. 

Pełna tabela uszczerbków na zdrowiu ZUS znajduje się w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania.

Z tytułu poniesienia uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową możliwe jest uzyskanie jednorazowego odszkodowania z ZUS. Na świadczenie to mogą liczyć osoby, które:

– są objęte ubezpieczeniem wypadkowym, – w wyniku wypadku lub choroby zawodowej stały się stale lub długotrwale niezdolne do pracy.

Wysokość jednorazowego odszkodowania z ZUS wynosi 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku za każdy procent trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wartość tego wynagrodzenia zmieniana jest raz do roku i obowiązuje zawsze od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku.

Aktualnie, do 31 marca 2022 roku, za każdy procent trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wypłacane jest odszkodowanie w wysokości 1033 zł. Wszystkie kwoty jednorazowych odszkodowań ZUS są dostępne na stronie ZUS.. 

Akty prawne: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny; Ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania; Obwieszczenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 marca 2020 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

Przydatny link: https://www.zus.pl/swiadczenia/swiadczenia-z-tytulu-wypadkow-oraz-chorob-zawodowych/jednorazowe-odszkodowanie