Wypadek przy pracy – kiedy pracownikowi przysługuje odszkodowanie

● Wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, mające zewnętrzną przyczynę, powodujące uraz lub śmierć pracownika oraz mające związek z jego pracą. ● Oprócz wypadku zwykłego wyróżnia się wypadek ciężki, zbiorowy oraz śmiertelny. ● Ustaleniem przyczyn i okoliczności wypadku zajmuje się powołana komisja powypadkowa. ● Poszkodowany pracownik może ubiegać się o świadczenia z tytułu ubezpieczenia a także o odszkodowanie od pracodawcy.

Definicja wypadku przy pracy oraz sposób postępowania w razie takiego zdarzenia wynikają przede wszystkim z ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Kwestia regulowana jest ponadto kilkoma rozporządzeniami oraz w Kodeksie pracy.

Wypadek przy pracy to każde zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych – podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia, – w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Zgodnie z definicją, aby dane zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, konieczne jest więc, aby spełniało ono jednocześnie cztery warunki:

– było nagłe, – miało zewnętrzną przyczynę, – spowodowało uraz lub śmierć pracownika, – było związane z pracą.

Od strony prawnej tak samo jak wypadek przy pracy traktuje się wypadek pracownika, który miał miejsce:

– w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie miało związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, – podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, – przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się ponadto niektóre inne nagłe zdarzenia mające przyczynę zewnętrzną i powodujące uraz lub śmierć u osoby objętej w tym czasie ubezpieczeniem wypadkowym, m.in. podczas: 

– uprawiania sportu w trakcie zawodów lub treningów – jeżeli osoba ta pobierała w tym czasie stypendium sportowe, – pełnienia mandatu posła lub senatora, – wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, – odbywania służby zastępczej, – wykonywania swoich obowiązków przez osobę duchowną. 

Pełny wykaz takich zdarzeń wskazana jest w art. 3 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

W razie wystąpienia wypadku przy pracy pracownik, który mu uległ, jeżeli jego stan zdrowia to umożliwia, powinien bezzwłocznie poinformować o nim swojego przełożonego.

Pracodawca natomiast zobowiązany jest w pierwszej kolejności do udzielenia poszkodowanym pierwszej pomocy oraz do zabezpieczenia miejsca wypadku. Ponadto zobowiązany jest on również do zawiadomienia o tym wypadku właściwego dla miejsca zdarzenia okręgowego inspektora pracy oraz prokuratora. Za niedopełnienie tego obowiązku pracodawcy grozi grzywna w wysokości do 30 tys. zł.

Przepisy wyróżniają ponadto trzy szczególne rodzaje wypadków przy pracy w zależności od tego, jakie wywołały skutki:

– śmiertelny wypadek przy pracy, gdy w jego wyniku nastąpiła śmierć w okresie nie dłuższym niż sześć miesięcy od dnia wypadku, – ciężki wypadek przy pracy, gdy w jego wyniku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała: 

– utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,  – inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu, – choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, – trwała choroba psychiczna, – całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, – trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała, – wypadek zbiorowy, gdy w wyniku tego samego wypadku ucierpiały co najmniej dwie osoby.

W razie wystąpienia wypadku, który może zostać zakwalifikowany jako wypadek przy pracy, pracodawca jest zobowiązany także do powołania zespołu powypadkowego. Zadaniem takiego zespołu jest ustalenie przyczyn i okoliczności danego wypadku, a co za tym idzie dokonanie kwalifikacji prawnej tego wypadku.

Zespół powypadkowy zobowiązany jest do sporządzenia protokołu powypadkowego w ciągu nie więcej niż 14 dni od zawiadomienia o wypadku. Protokół ten po zatwierdzeniu przez pracodawcę powinien zostać przekazany poszkodowanemu, a w przypadku ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego wypadku również okręgowemu inspektorowi pracy. 

Jednocześnie w ciągu 14 dni od zawiadomienia o wypadku pracodawca zobowiązany jest do sporządzenia tzw. statystycznej karty wypadku przy pracy. Wzór tej karty określony jest Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r.

Kartę wypadku sporządza się w trzech egzemplarzach: po jednym dla poszkodowanego, pracodawcy oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W każdym zakładzie jednym z obowiązków jest prowadzenie rejestru wypadków przy pracy. Wprowadzane są do niego informacje i dokumenty dotyczące wszystkich wypadków, które miały miejsce. Celem prowadzenia rejestru jest umożliwienie pracodawcy analizy historii wypadków i podejmowania wszelkich działań mających zapobiegać podobnym wypadkom w przyszłości.

Rejestr wypadków przy pracy powinien zawierać dane takie jak:

– miejsce i data wypadku, – imię i nazwisko poszkodowanych, – skutki wypadku dla poszkodowanych, – data sporządzenia protokołu powypadkowego, – stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,  – krótki opis wypadku, – data przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy, – liczba dni niezdolności do pracy, – wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

Osoby poszkodowane w wypadkach związanych z pracą mogą ubiegać się o szereg świadczeń z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Do świadczeń tych należy:

– zasiłek chorobowy, – świadczenie rehabilitacyjne, – zasiłek wyrównawczy, – jednorazowe odszkodowanie, – jednorazowe odszkodowanie dla rodziny, – renta z tytułu niezdolności do pracy, – renta szkoleniowa, – renta rodzinna, – dodatek do renty rodzinnej, – dodatek pielęgnacyjny, – pokrycie kosztów leczenia.

Pracownikowi poszkodowanemu w wypadku przy pracy przysługuje ponadto prawo do odszkodowania od pracodawcy za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Prawo to nie dotyczy jednak utraconych lub uszkodzonych samochodów ani środków pieniężnych.

Akty prawne: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jego sporządzania, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy