Wyjaśnia dr hab. n. med. Wojciech Feleszko pediatra, immunolog oraz dr Aleksandra Rurarz.
Dom to miejsce odpoczynku, miejsce wspólnych cennych chwil z rodziną, bezpieczny azyl. Niestety często nie zadajemy sobie sprawy, że domowe powietrze może być równie lub nawet bardziej niebezpieczne, jak to na zewnątrz.
Jesteśmy coraz bardziej świadomi, jakie zagrożenia niesie ze sobą smog. Rzadko jednak podkreśla się, że zanieczyszczone powietrze atmosferyczne przekłada się także i na złą jakość powietrza w domach, mieszkaniach i biurach. Problem jest na tyle poważny, że doczekał się osobnego określenia - syndrom SBS, czyli po polsku Syndrom Chorego Budynku. Syndrom ten występuje w budynkach, gdzie jest zbyt słaba wentylacja czy zanieczyszczenia chemiczne. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że syndrom ten dotyka ok. 30% budynków na świecie. W pomieszczeniach dotkniętych SBS odczuwamy szereg przykrych dolegliwości m. in.: bóle i zawroty głowy, uczucie przemęczenia, kłopoty z oddychaniem, wrażenie suchych błon śluzowych a nawet mdłości i omdlenia1.2
Najbardziej narażone na skutki zanieczyszczeń w pomieszczeniach i syndrom chorych budynków są naturalnie dzieci, a zwłaszcza noworodki a także osoby starsze i z przewlekłymi chorobami układu oddechowego m.in. alergią, astmą.
Choć prawdopodobieństwo, że budynek, w którym mieszkamy jest dotknięty SBS jest bardzo duże, wiele z przyczyn zanieczyszczeń powietrza jesteśmy w stanie skutecznie ograniczać lub całkowicie eliminować. Co więc powoduje zanieczyszczenia powietrza w domach i jak z nimi walczyć?
Podstawowym, całkowicie zależnym od lokatorów zanieczyszczeniem powietrza jest dym tytoniowy. Najprostszym sposobem walki z dymem jest po prostu zaprzestanie palenia papierosów. Co istotne, najnowsze badania pokazują, że nawet po zgaszeniu papierosa i wywietrzeniu pomieszczenia, na ubraniach i ciele palacza pozostają szkodliwe substancje3. Żeby więc całkowicie wyeliminować ryzyko narażania innych domowników na negatywne skutki biernego palenia, nie wystarczy wychodzić na balkon czy przed dom, ale całkowicie porzucić nałóg.
Badania potwierdziły także negatywny wpływ dymu tytoniowego na przebieg ciąży i późniejszy rozwój noworodka. Zanieczyszczone powietrze w domu wpływa negatywnie na zdrowie jeszcze przed narodzeniem się dziecka.
Kolejny częsty problem, nad którym możemy zapanować to domowa pleśń. Mikotoksyny, które produkuje powodują ogólne zmęczenie, bóle żołądka i głowy, katar albo zapalenie zatok, a w skrajnych przypadkach przyczyniać się do zachorowań na raka.
Pleśń występuje zwykle w wilgotnych, rzadko wietrzonych pomieszczeniach. Duża ilość syntetycznych materiałów wykończeniowych, dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia pleśni. W miarę możliwości wybierajmy, więc do wykończenia mieszkań, naturalne „oddychające” materiały, dobrze impregnowane drewno czy terakoty. Jeśli na naszych ścianach zauważymy zacieki i ciemniejsze plamki – to znak, że może być konieczne osuszanie ścian. Na co dzień dbajmy o nasze codziennie porządnie je wietrząc, sprawdzając kratki wentylacyjne, porządnie czyszcząc najbardziej narażone na wilgoć pomieszczenia.
Kolejną grupą zanieczyszczeń, które często ignorujemy są zanieczyszczenia chemiczne wydzielane przez środki używane w czasie remontów – kleje budowlane czy farby malarskie.
Na tego rodzaju zanieczyszczenia najlepszym sposobem jest często… cierpliwość. Zanim zamieszkamy w odnowionym mieszaniu, warto jest je bardzo gruntownie przewietrzyć. Nie bez znaczenia jest również wybór farby. Ściany pomalowane farbą emulsyjną absorbują parę wodną przy dużej wilgotności powietrza, zapobiegając tworzeniu się pleśni i grzybów.
Podobną cierpliwością powinniśmy się wykazać, jeśli chcemy kupić meble z prasowanego drewna. Niestety ze względu na proces produkcji, wydzielają one toksyczny formaldehyd, który drażni drogi oddechowe. Jeśli więc zdecydujemy się na takie meble, należy je dobrze wywietrzyć przed wstawieniem do domu.
Jednym z najmniej znanych zanieczyszczeń występujących w domowym powietrzu jest radon. Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) podaje, że radon to druga pod względem częstości (po paleniu papierosów) przyczyna raka płuc w USA. Radon znajdziemy w ziemi, z której wydostaje się na powierzchnię. Radon przenika do budynków przez dziury i pęknięcia, dlatego warto dbać o szczelną podłogę w piwnicy.
Częste wietrzenie mieszkań chroni nas skutecznie przed wilgocią czy zanieczyszczeniami chemicznym, coraz częściej jednak wiąże się z wpuszczaniem do domu „smogu”. Nie oznacza to, że mamy rezygnować z wietrzenia, choć na pewno warto rozsądnie wybierać pory wietrzenia – unikając otwierania okien w czasie największego ruchu komunikacyjnego lub smogu. Najlepszym sposobem radzenia sobie z zanieczyszczeniami powietrza jest filtrowanie ich za pomocą oczyszczaczy z odpowiednimi filtrami.
Najskuteczniejsze sprzęty pozwalają eliminować nawet 99% zanieczyszczeń o wielkości 0,02 mikrona; w tym cząsteczki PM2,5, kurz, roztocza, pyłki, pleśń czy sierść zwierząt, dzięki czemu mogą łagodzić objawy alergii poprzez ograniczenie czynnika uczulającego. Oczyszczacze powietrza mogą filtrować także bakterie, wirusy oraz lotne związki organiczne np. formaldehyd. Wybierając takie urządzenie należy zwrócić uwagę na jego filtry, powierzchnię pomieszczenia, do jakiej jest przeznaczony oraz wydajność filtracji. Nowoczesne oczyszczacze posiadają funkcje: pomiaru i wyświetlania poziomu cząsteczek PM2,5 w powietrzu, funkcję informowania o stanie jakości powietrza w domu poprzez wskaźniki świetlne, jak również tryby automatycznego oczyszczania, które dostosowują się do aktualnych warunków jakości powietrza w domu. Oczyszczacz musi działać w naturalny sposób bez zastosowania szkodliwych środków chemicznych, nie powinien także jonizować powietrza czy wytwarzać ozonu. Warto wybierać sprawdzone i bezpieczne oczyszczacze powietrza, np. takie, które rekomenduje Polskie Towarzystwo Alergologiczne.
Warto też sięgnąć po niektóre rosliny4. NASA opublikowało listę gatunków roślin, które według ich badań skutecznie usuwają zanieczyszczenia powietrza. Zaznaczają oni jednak, że efektywne oczyszczanie powietrza jest możliwe, gdy jest co najmniej 1 roślina na każde 10m2 pomieszczenia. Polecane gatunki roślin5: epipremnum złociste - pozbywa się benzenu usuwa toksyny; wężownica– produkuje tlen nawet w ciemnych pomieszczeniach i nocą, dracena wonna, bluszcz, palma Areka, nefrolepis wyniosły (paproć). Zanim podejmiemy decyzję o zakupie roślinki do domu, w którym mieszkają dzieci i zwierzęta, warto sprawdzić, czy nie jest toksyczna.
Tekst: Dr Aleksandra Rurarz, konsultacja merytoryczna dr Wojciech Feleszko
Bibliografia: 1. No, Indoor Air Facts. "4 (revised) Sick building syndrome." Environmental Protection (2011).
2. Walter E. Goldstein, Sick Building Syndrome and Related Illness: Prevention and Remediation of Mold Contamination, CRC Press, 19 sierpnia 2010
3. Winickoff JP, Friebely J, Tanski SE, et al. (January 2009). "Beliefs about the health effects of "thirdhand" smoke and home smoking bans". Pediatrics. 123 (1): e74–9
4. Wolverton, Bill C., Anne Johnson, and Keith Bounds. "Interior landscape plants for indoor air pollution abatement."
5. https://www.facebook.com/DoktorOla