Czerwoni Khmerzy (fr. Khmer Rouge) to nazwa ekstremistycznego ruchu komunistycznego, który rządził Kambodżą od 1975 do 1979 roku po zdobyciu władzy w wyniku wojny domowej. Ugrupowanie łączyło ideologię komunistyczną z khmerskim nacjonalizmem.
Czerwoni Khmerzy: historia ugrupowania
Ugrupowanie Czerwoni Khmerzy zostało założone w 1967 roku jako zbrojne skrzydło Komunistycznej Partii Kambodży. W 1975 roku po zdobyciu władzy w Kambodży, w wyniku trwającej od 1970 roku wojny domowej, Czerwoni Khmerzy zmienili nazwę kraju na Demokratyczną Kampuczę i przez cztery lata rządzili krajem.
Rządy Czerwonych Khmerów
W kwietniu 1975 roku Czerwoni Khmerzy zdobyli stolicę Kambodży Phnom Penh i ustanowili rząd krajowy. Premierem nowego rządu został dowódca wojskowy Czerwonych Khmerów Pol Pot.
Czerwoni Khmerzy w czasach rządzenia Kambodżą (Kampuczą) byli ugrupowaniem o radykalnych poglądach, będących połączeniem ideologii komunistycznej z nacjonalizmem.
Ich reżim doprowadził do jednego z największych aktów ludobójstwa w XX wieku. W ciągu czterech lat rządów Czerwonych Khmerów (1975-1979) w Kambodży zginęło 1,5-2 milionów ludzi wskutek głodu, chorób, przymusowej pracy w obozach i masowych egzekucji. To prawie jedna czwarta ludności kraju.
Reżim Czerwonych Khmerów doprowadził do wyludnienia miast. Pol Pot i jego ludzie pragnęli stworzyć samowystarczalne państwo żyjące tylko na terenach wiejskich. Rozprawiając się z poprzednim systemem władzy, wymordowali m.in. tysiące urzędników państwowych, zmienili nazwę państwa i "wyzerowali" kalendarz.
Ważnymi punktami w ideologii Czerwonych Khmerów były: likwidacja pieniądza, zniesienie handlu i własności prywatnej; samowystarczalna gospodarka, oparta na rolnictwie i pozbawiona kontaktów z innymi krajami; absolutna "równość" społeczeństwa, która miała być efektem likwidacji intelektualistów i osadzenia mieszkańców miast w obozach pracy na wsiach; wyrugowanie dawnych obyczajów i religii.
W 1979 roku Wietnam dokonał interwencji zbrojnej w Kambodży, w wyniku której reżim Czerwonych Khmerów został obalony, a ugrupowanie przeszło do walki partyzanckiej, ukrywając się w dżungli. Walkę z prowietnamskim rządem prowadziło do 1991 roku, przy wsparciu Chin.
Czerwoni Khmerzy po odsunięciu od władzy
W 1982 roku Czerwoni Khmerzy weszli do Koalicyjnego Rządu Demokratycznej Kampuczy, tworząc go razem z antywietnamskimi monarchistami i prawicowymi republikanami. W 1991 roku sprzeciwili się wypracowanemu przez ONZ układowi pokojowemu, a po wyborach w 1993 roku podjęli kolejną wojnę partyzancką przeciw wybranemu rządowi.
Upadek Czerwonych Khmerów
W latach 90. wśród Czerwonych Khmerów dochodziło do coraz większego rozłamu. W 1995 roku duża część osłabionych Czerwonych Khmerów przyjęła propozycję amnestii od rządu Kambodży, a w 1996 roku jeden z czołowych działaczy ugrupowania, Ieng Sary, dowodzący kilkoma tysiącami partyzantów, podpisał porozumienie pokojowe z rządem. W 1997 roku Pol Pot został skazany na dożywocie przez innych przywódców Czerwonych Khmerów. Zmarł rok później, pozostali przywódcy ugrupowania zostali aresztowani, część uciekła z kraju.
W 2006 roku rząd Kambodży i ONZ utworzyły Nadzwyczajną Izbę Sądu Kambodży dla Osądzenia Zbrodni Popełnionych w Czasach Demokratycznej Kampuczy (potocznie: Trybunał Czerwonych Khmerów). Pierwsze akty oskarżenia wydano w 2007 roku, w 2010 roku za zbrodnie przeciwko ludzkości skazano na więzienie Kaing Gueka Eava “Ducha”, a Ieng Sary zmarł w areszcie w 2013 roku, nie doczekawszy wyroku. Inne prominentne postaci Czerwonych Khmerów, Khieu Samphan i Nuon Chea, zostały skazane na dożywocie w 2014 roku za zbrodnie przeciw ludzkości, a w 2018 roku, w ostatnim procesie Trybunału, uznano ich za winnych ludobójstwa.