Aung San Suu Kyi (Daw Aung San Suu Kyi) to laureatka Pokojowej Nagrody Nobla (1991 r.), polityczka i liderka opozycji w Mjanmie (Birma). W latach 1989-2010 wielokrotnie skazywana na areszt domowy. Od 2016 r. piastowała wiele stanowisk rządowych, w tym ministra spraw zagranicznych i szefowej kancelarii prezydenta oraz szefowej rządu. Została aresztowana w lutym 2021, kiedy w Mjanmie wojskowa junta przejęła władzę.
Aung San Suu Kyi - wczesne lata
Aung San Suu Kyi urodziła się 19 czerwca 1945 r. w Rangunie (stolicy Birmy/Mjanmy) jako córka Aung San (bohatera narodowego Birmy) i Khin Kyi (dyplomatki birmańskiej). Kiedy miała dwa lata, jej ojciec pełniący funkcję premiera Birmy/Mjanmy, został zamordowany. W 1960 roku jej matka została ambasadorką w Indiach. Aung San Suu Kyi tam pobierała edukację, po czym wyjechała na studia do Oksfordu. Podczas studiów w Wielkiej Brytanii poznała brytyjskiego naukowca Michaela Arisa, za którego wyszła za mąż i z którym ma dwóch synów.
W 1988 roku Aung San Suu Kyi wróciła do Birmy, zostawiając męża i dzieci w Anglii. Po masowej rzezi demonstrantów protestujących przeciwko rządom wojskowym, Aung San Suu Kyi postanowiła zostać w Mjanmie i zająć się walką o prawa człowieka i demokrację. W tym samym roku została jednym ze współzałożycieli ugrupowania Narodowa Liga Na Rzecz Demokracji (NLD).
Areszt domowy Aung San Suu Kyi
W lipcu 1989 roku rząd wojskowy umieścił Suu Kyi w areszcie domowym w Rangun. Zaproponowano jej zniesienie aresztu domowego, w którym miała przebywać w całkowitym odosobnieniu, pod warunkiem wyjechania z Mjanmy. Aung San Suu Kyi nie zgodziła się opuścić kraju, dopóki nie zostanie on oddany władzom cywilnym i więźniowie polityczni nie zostaną uwolnieni.
W 1991 roku Aung San Suu Kyi otrzymała pokojową Nagrodę Nobla, wciąż przebywając w areszcie domowym. Nagrodę odebrał jej syn Aleksander Aris.
Suu Kyi została zwolniona z aresztu domowego w lipcu 1995 roku, miała jednak zakaz opuszczania Rangun.
Od września 2000 do maja 2002 roku Aung San Suu Kyi znowu została skazana na areszt domowy pod sfabrykowanym zarzutem próby wyjazdu z Rangun. W 2003 roku władze wojskowe dokonały nieudanego zamachu na jej życie. Kolejny raz trafiła do aresztu domowego w 2003 roku po starciach między NLD a prorządowymi demonstrantami. Apele o jej uwolnienie miały charakter międzynarodowy, ONZ w 2009 roku uznał jej zatrzymanie za nielegalne na mocy prawa Mjanmy.
W maju 2009 roku, na krótko przed zakończeniem ostatniego wyroku, Suu Kyi została aresztowana i oskarżona o złamanie warunków aresztu domowego. Skazano ją na trzy lata więzienia, wyrok skrócono do 18 miesięcy w areszcie domowym. Uchwalone w marcu 2010 roku nowe prawa wyborcze, m.in. zakazujące udziału w wyborach osobom skazanym za przestępstwo i będącym aktualnie lub w przeszłości w związku małżeńskim z cudzoziemcem, uniemożliwiły Aung San Suu Kyi wzięcie udziału w zaplanowanych na 2010 rok pierwszych od 10 lat wielopartyjnych wyborach parlamentarnych.
W odpowiedzi na nowe zarządzenia partia NLD odmówiła ponownej rejestracji i w 2010 roku partia została uznana za nielegalną. W wyborach 7 listopada 2010 roku, które NLD zbojkotowała, zbliżona do armii Partia Związku Solidarności i Rozwoju (USDP) uzyskała większość mandatów. Suu Kyi opuściła areszt domowy sześć dni po wyborach.
Aung San Suu Kyi w rządzie
W 2011 roku, po prawie 50 latach rządów junty wojskowej, rozpoczął się proces demokratyzacji Mjanmy/Birmy, a władzę przejęli cywile. W kwietniu 2012 roku partia Aung San Suu Kyi w wyborach uzupełniających zdobyła 43 z dostępnych 45 mandatów, a Suu Kyi została posłanką. Od 2016 roku pełniła funkcję ministra spraw zagranicznych, szefowej kancelarii prezydenta oraz premiera Birmy. Z uwagi na wymierzone w nią zapisy w konstytucji nie mogła objąć stanowiska prezydenta.
W 2018 roku Aung San Suu Kyi została skrytykowana na arenie międzynarodowej za to, że po dojściu do władzy nie podejmowała działań w obliczu prześladowań Rohindżów. Amnesty International pozbawiła ją nagrody Ambasadora Sumienia, uzasadniając to "haniebną zdradą wartości, które (Suu Kyi) niegdyś wyznawała". Głos w sprawie zabrał też wiceprezydent USA Mike Pence, przed spotkaniem z Suu Kyi podkreślając w rozmowie z dziennikarzami, że prześladowania Rohindżów są niewybaczalne.
Szefową rządu Aung San Suu Kyi była do 1 lutego 2021 roku, kiedy w Mjanmie/Birmie doszło do zamachu stanu, a ona, prezydent kraju Win Myint i inni politycy partii rządzącej zostali zatrzymani przez wojsko. Po zamachu stanu kraj pogrążył się w chaosie politycznym i gospodarczym. Wojskowe władze brutalnie tłumiły ogólnokrajowe protesty przeciwko puczowi, wielokrotnie otwierając ogień do demonstrantów.
Więzienie dla Aung San Suu Kyi
W grudniu 2021 roku Suu Kyi została skazana na cztery lata więzienia za podżeganie do przemocy i złamanie obowiązujących w kraju obostrzeń epidemicznych (karę zmniejszono do dwóch lat), a w styczniu 2022 roku Aung San Suu Kyi skazano ją na kolejne cztery lata więzienia za posiadanie nielicencjonowanych krótkofalówek, urządzenia do zakłócania sygnału radiowego oraz za złamanie przepisów związanych z epidemią koronawirusa. W kwietniu 2022 roku usłyszała wyrok za korupcję. Skazano ją na następnych pięć lat więzienia. Przeciwko Suu Kyi toczy się wciąż postępowanie w przynajmniej 18 innych sprawach, grozi jej łącznie nawet 190 lat więzienia. Była przywódczyni Mjanmy nie przyznaje się do winy. Według jej zwolenników, oskarżenia kryminalne służą odsunięciu jej od polityki i utrzymaniu władzy przez juntę.