Egzaminy maturalne w 2005 roku na dobre zastąpiły egzaminy na studia. To wtedy wprowadzono dla całego kraju tzw. nową maturę, czyli egzamin, który dla wszystkich uczniów w Polsce jest taki sam. Od tego momentu egzaminu na koniec liceum i techników nie mogą już sprawdzać egzaminatorzy ze szkoły danego maturzysty, a egzamin stał się równocześnie przepustką na studia, bo absolwenci biorą udział w konkursie świadectw maturalnych.

Dr Michał Sitek z Instytutu Badań Edukacyjnych w jednym ze swoich artykułów zauważa, że egzaminy zewnętrzne były odpowiedzią na słabości tzw. starej matury. "Częste były przypadki nadużyć w postaci ściągania, zawyżania ocen przez nauczycieli oceniających prace swoich uczniów i wątpliwych decyzji rekrutacyjnych do szkół średnich i na studia. System był na tyle skompromitowany, że wprowadzenie egzaminów zewnętrznych nie wzbudzało większych protestów i szybko zostało zaakceptowane, zarówno w systemie oświaty, jak przez uczelnie wyższe". 

Z kolei dr hab. Roman Dolata, specjalista od systemów edukacji z Uniwersytetu Warszawskiego, w swoim opracowaniu na temat egzaminów  zewnętrznych tłumaczył ich genezę tak: "Od początku ważnym uzasadnieniem wprowadzania i upowszechniania testów i egzaminów było przekonanie, że zwiększają one przejrzystość w edukacji i służą zwiększaniu równości i merytokratycznym decyzjom, w którym decydującą rolę mają umiejętności uczniów, a mniejszą inne cechy związane np. z płcią, pochodzeniem czy statusem społeczno-ekonomicznym".

Te zalety zewnętrznych egzaminów nie przekonały wciąż jednak wielu polityków. W tym prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, który na spotkaniu z wyborcami w Gnieźnie oznajmił, że chciałby przywrócić klasyczne egzaminy na studia. 

- Dlaczego? Choćby dlatego, że w naszym rządzie jest człowiek młody, oczywiście nie taki, że dopiero co skończył studia, bo je ukończył 10 lat temu. Jest wybitnie zdolny, świetnie pracuje w bardzo trudnej dziedzinie, do tego pisze książki i to nie ze swojej dziedziny, w której się wykształcił. A dostał się na studia drugorzędne, bo z maturą było słabo – mówił prezes.

Czyj edukacyjny życiorys jest inspiracją dla prezesa Kaczyńskiego? W ostatnim tygodniu podpytywaliśmy o to polityków PiS. Najczęściej pojawiały się cztery kandydatury: Waldemar Buda, Grzegorz Puda, Piotr Patkowski i Łukasz Schreiber.