Umowa cywilnoprawna – rodzaje i podstawowe założenia

● Umowa cywilnoprawna to porozumienie co najmniej dwóch stron, ustalające ich wzajemne prawa i obowiązki. ● Umowy cywilnoprawne rządzą się zasadą swobody umów. ● Umowę cywilnoprawną można zawrzeć w celu wykonania określonej pracy lub zadania bez potrzeby zatrudniania pracownika. Może mieć wówczas postać umowy zlecenia lub umowy o dzieło.

Umowa cywilnoprawna to czynność prawna, w której dwie strony lub więcej zgodnie ustalają wzajemne prawa i obowiązki. Składają się na nią oświadczenia woli, którym strony zmierzają do zawarcia umowy. Umowy cywilnoprawne w polskim porządku prawnym rządzą się zasadą swobody, która wyrażona została w art. 353¹ Kodeksu cywilnego. Zakłada ona, że strony, które zawierają umowę, mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, przy czym  jego treść lub cel nie mogą sprzeciwiać się naturze stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. 

Umowy cywilnoprawne mogą być zawierane w celu wykonania konkretnego zadania lub pracy w sytuacji, gdy podmiot je powierzający nie chce zatrudniać pracownika, ale zależy mu na ich wykonaniu. W takim wypadku może zawrzeć umowę zlecenie lub umowę o dzieło. 

Warto zauważyć, że w przypadku takich umów nie dochodzi do powstania stosunku pracy z wszelkimi jego cechami. Nie ma mowy zatem o zatrudnieniu, pracowniku, pracodawcy, ani o podporządkowaniu pracownika pracodawcy. 

Umowy B2B, czyli Business to Business, to umowy zawierane pomiędzy dwiema firmami. Nie ma znaczenia wielkość firmy, co w praktyce oznacza, że jest to coraz częściej spotykana forma współpracy, zastępująca umowę o pracę. Samozatrudnienie i współpraca w oparciu o umowę B2B przynosi wiele korzyści stronom, w tym finansowych. Niesie jednak ze sobą także określone wady.

Należy pamiętać, że tego typu umowy nie mogą być traktowane wyłącznie jako alternatywa dla zatrudnienia.

Kontrakt menedżerski to kolejny stosowany w praktyce sposób na nawiązanie relacji quasi pracowniczych. Kontrakt menedżerski to rodzaj umowy nienazwanej, która zawierana jest w związku z zasadą swobody umów. Jej istotą jest powierzenie kierowania przedsiębiorstwem stronie umowy w zamian za określone wynagrodzenie. 

Jaka jest różnica pomiędzy kontraktem menedżerskim a umową o pracę? Przede wszystkim nie powstaje zależność służbowa, czyli podporządkowanie pracownika pracodawcy.

Umowa zlecenie to rodzaj umowy cywilnoprawnej, przez którą przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jej stronami są zatem dający zlecenie tzw. zleceniodawca i przyjmujący zlecenie tzw. zleceniobiorca.

W umowie zlecenia istotny jest sam fakt wykonania określonej czynności, a nie efekt, za który de facto zleceniobiorca nie ponosi odpowiedzialności. 

Zleceniobiorca co do zasady zobowiązany jest do wykonania zleconej czynności osobiście. Powierzenie jej osobie trzeciej musi wynikać wprost z umowy zlecenia lub ze zwyczaju albo gdy zmusza go do tego okoliczność, przy czym wówczas zleceniobiorca ma obowiązek zawiadomić o tym niezwłocznie zleceniodawcę. Jest to jedna z cech odróżniających zasadniczo umowę zlecenia od umowy o pracę. 

Wypowiedzenie umowy zlecenia możliwe jest przez zleceniodawcę w każdym czasie. Co ważne jednak, jeśli zleceniobiorca poniósł wydatki w związku z należytym wykonaniem zlecenia, zleceniodawca powinien mu je zwrócić. Zlecenie może wypowiedzieć także zleceniobiorca. Podobnie jak zleceniodawca może to zrobić w każdym czasie. Jeśli jednak umowa zlecenia była zawierana jako płatna, a wypowiedział ją bez ważnych powodów, wówczas odpowiedzialny jest za szkody.

Umowa zlecenie może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Warto dodać, że jeśli jest ona odpłatna, stosuje się obecnie zasadę minimalnej stawki godzinowej. 

Umowa o dzieło to rodzaj umowy cywilnoprawnej, przez którą przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do wypłaty wynagrodzenia. Stronami umowy o dzieło są zatem zamawiający i przyjmujący zamówienie.

Istotną cechą umowy o dzieło jest to, że przyjmujący zamówienie jest odpowiedzialny za wykonane dzieło. Przepisy Kodeksu cywilnego wprost bowiem stanowią, że jeżeli przyjmujący zlecenie wykona dzieło w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, wówczas zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym jego upływie może zaś odstąpić od umowy albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie. Co ważne, może zrobić to na koszt przyjmującego zamówienie. 

Umowa o dzieło jest umową odpłatną, a wysokość wynagrodzenia można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia. Jeżeli w umowie nie zostanie zawarty zapis o tym, kiedy zamawiający wypłaci przyjmującemu zamówienie wynagrodzenie, przyjmuje się, że zobowiązany jest do tego w momencie odebrania dzieła.

W związku z pandemią COVID-19 i na podstawie tzw. tarczy antykryzysowej świadczenie postojowe należne jest także osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych. Świadczenie postojowe to jednorazowe świadczenie wypłacane na wniosek, które przysługuje, jeżeli umowa nie doszła do skutku lub nastąpiło ograniczenie realizacji w związku z przestojem prowadzenia działalności z powodu COVID-19. 

Wniosek o postojowe w razie umowy zlecenia, a także pozostałych umów cywilnoprawnych, składa zleceniodawca lub zamawiający.

Zwolnienie lekarskie, które stanowi urzędowe potwierdzenie czasowej niezdolności do pracy, jest podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego. Prawo to przysługuje każdej osobie, która jest objęta ubezpieczeniem chorobowym. Ponieważ nie ma znaczenia, czy z ubezpieczenia tego korzysta ona z uwagi na jego obowiązkowy charakter, czy też dobrowolnie, także w przypadku wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia świadczenie to jest jej należne. Warunkiem jest uprzednie przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego. 

Akt prawny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93.