Wymiar czasu pracy – zasady obliczania. Ile godzin ma etat?

● Wymiar czasu pracy to liczba dni i godzin, które pracownik powinien przepracować w danym okresie rozliczeniowym. ● Podstawowy wymiar czasu pracy, czyli tzw. pełny etat, wynosi nie więcej niż osiem godzin na dobę, 40 godzin tygodniowo, przy założeniu pięciodniowego tygodnia pracy. ● Pracownik może podejmować także pracę w godzinach nadliczbowych oraz w niepełnym wymiarze godzin, czyli pracę na niepełny etat.

Pojęcie wymiaru czasu pracy nie jest wprost definiowane w Kodeksie pracy. Określone są jednak zasady jego obliczania. Czym jest zatem wymiar czasu pracy? Przyjąć należy, że jest to realna liczba dni, a szczegółowo także i godzin, którą pracownik powinien przepracować w danym okresie rozliczeniowym. Ustalenie wymiaru czasu pracy jest istotne dla prawidłowego zaplanowania czasu pracy. 

Choć ustawodawca nie określa tego wprost, należy przyjąć, że podstawowym wymiarem czasu pracy jest pełny etat. Dla określenia szczegółów wymiaru czasu pracy w danym roku kalendarzowym konieczne jest uwzględnienie dni wolnych od pracy, czyli określonych ustawowo dni wolnych od świadczenia pracy przez pracownika. 

Z pojęciem wymiaru czasu pracy nierozerwalnie związany jest „czas pracy”. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy czas pracy nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin, w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym czterech miesięcy. Tym samym:

– liczba godzin pracy na dobę nie może być większa niż osiem godzin, – liczba godzin pracy na tydzień nie może być większa niż 40 godzin, – liczba dni pracujących w tygodniu wynosi przeciętne pięć dni.

Tak określony czas pracy to podstawowy system czasu pracy. 

Ustawodawca w sposób szczegółowy określił sposób, w jaki obliczany jest wymiar czasu pracy pracownika, który obowiązuje w przyjętym okresie rozliczeniowym. Zgodnie z art. 130 § 1 Kodeksu pracy ustala się go w następujący sposób:

– 40 godzin należy pomnożyć przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym,  – do otrzymanego wyniku dodać iloczyn ośmiu godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku, – za każde święto, które występuje w okresie rozliczeniowym i przypada w inny dzień niż niedziela, należy odjąć osiem godzin od wymiaru czasu pracy.

Podstawowym wymiarem czasu pracy jest pełen etat. Jego wymiar określa art. 129 § 1 Kodeksu pracy. Co do zasady wynosi on osiem godzin pracy na dobę, 40 godzin tygodniowo, pięć dni w tygodniu. Warto zaznaczyć, że możliwa jest także praca ponad wymiar czasu pracy. Ustawodawca definiuje ją jako pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Jest to tzw. praca w godzinach nadliczbowych. 

Wyróżnić można także pracę w niepełnym wymiarze godzin, czyli pracę na niepełny etat. W takim wypadku wymiar czasu pracy obliczany jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy na pełny etat. Zatem, jeśli pracownik zatrudniony jest na pół etatu, wówczas liczba godzin pracy w ciągu doby wynosi maksymalnie cztery godziny, a 20 godzin tygodniowo. Odpowiednie proporcjonalne wyliczenie dotyczy wymiaru czasu pracy na 3/4 lub 1/4 etatu.

Mając na uwadze święta, a zatem dni wolne od pracy, w 2021 roku przypada następująca liczba dni pracy, godzin pracy oraz dni wolnych od pracy.

● liczba dni pracy w 2021 roku – 252 dni, ● liczba dni wolnych od pracy  w 2021 roku, z uwzględnieniem wszystkich dni wolnych od pracy, tj. świąt oraz weekendów – 113 dni, ● liczba godzin pracy w 2021 – 2016 godzin. 

Mając na uwadze, że niektóre święta mają charakter ruchomy, a zatem mogą przypadać w danym roku kalendarzowym zarówno w dzień pracy, jak i w niedzielę, czyli dzień ustawowo wolny od pracy, liczba dni pracy ulega zmianie w poszczególnych latach. 

Dla porównania wymiar czasu pracy w 2020 roku wynosił:

● liczba dni pracy w 2020 – 253 dni, ● liczba dni wolnych w 2020 – 113 dni, ● liczba godzin pracy w 2020 – 2024 godziny.

Liczba dni pracujących w 2018 roku była zaś równa liczbie przepracowanych dni w 2019 roku i wynosiła 251. 

Styczeń 2021 – 152 godziny pracy, 19 dni pracy, 12 dni wolnych Luty 2021 – 160 godzin pracy, 20 dni pracy, osiem dni wolnych Marzec 2021 – 184 godziny pracy, 23 dni pracy, osiem dni wolnych Kwiecień 2021 – 168 godzin pracy, 21 dni pracy, dziewięć dni wolnych Maj 2021 – 152 godziny pracy, 19 dni pracy, 12 dni wolnych (wlicza się dzień wolny za święto przypadające w sobotę) Czerwiec 2021 – 168 godzin pracy, 21 dni pracy, dziewięć dni wolnych Lipiec 2021 – 176 godzin pracy, 22 dni pracy, dziewięć dni wolnych Sierpień 2021 – 176 godzin pracy, 22 dni pracy, dziewięć dni wolnych Wrzesień 2021 – 176 godzin pracy, 22 dni pracy, osiem dni wolnych Październik 2021 – 168 godzin pracy, 21 dni pracy, 10 dni wolnych Listopad 2021 – 160 godzin pracy, 20 dni pracy, 10 dni wolnych Grudzień 2021 – 176 godzin pracy, 22 dni pracy, dziewięć dni wolnych (wlicza się dzień wolny za święto przypadające w sobotę)

Dniami ustawowo wolnymi od pracy są w Polsce wszystkie niedziele, a także święta:

Nowy Rok – 1 stycznia (w 2021 ten dzień wypada w piątek) Święto Trzech Króli – 6 stycznia (w 2021 ten dzień wypada w środę) pierwszy dzień Wielkanocy – święto ruchome (w 2021 to 4 kwietnia, niedziela) drugi dzień Wielkanocy (Poniedziałek Wielkanocny) – święto ruchome (w 2021 roku to 5 kwietnia, poniedziałek) Święto Państwowe 1 maja – w 2021 to sobota (za ten dzień przysługuje dzień wolny) Święto Narodowe Trzeciego Maja – w 2021 to poniedziałek pierwszy dzień Zielonych Świątek – święto ruchome (zawsze przypada w niedzielę, w 2021 to 23 maja) Boże Ciało – święto ruchome (zawsze przypada w czwartek, w 2021 to 3 czerwca) Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny – 15 sierpnia (w 2021 to niedziela) Wszystkich Świętych – 1 listopada (w 2021 to poniedziałek) Narodowe Święto Niepodległości – 11 listopada (w 2021 roku to czwartek) pierwszy dzień Bożego Narodzenia – 25 grudnia (w 2021 roku to sobota – za ten dzień przysługuje dzień wolny) drugi dzień Bożego Narodzenia – 26 grudnia (w 2021 roku to niedziela)

Akty prawne: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz. U. 1974 nr 24 poz.141, Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy Dz.U. 2020 poz. 1920