Nie ma już Punktu ani Jadłodajni Filozoficznej, ale jest miejsce, gdzie przez całą noc gra jamajska muzyka, a na parkiecie dzieją się rzeczy, które telewizja pokazałaby tylko po 23. Na najnowszej płycie śpiewa o nim Marika. Tej balangi nie wymyśliła na potrzeby teledysku - to dzieje się naprawdę i to w każdą środę.
tekst: Karol Kobos, zdjęcia: Bartosz Kruszewski
Zimowy wieczór w Warszawie: zamarzają tramwajowe zwrotnice, a wiatr usypuje zaspy na chodnikach. Niewielu jest chętnych, by się przez nie przedzierać, bo i po co? O godzinie 22 stolica sprawia wrażenie wymarłej.
- Jak jest tak zimno, to nawet w weekendy nikt się w tym cholernym mieście nie bawi - powie za kilka godzin taksówkarz, który odwiezie mnie do domu. I zapyta ze zdziwieniem: - A pan skąd wychodzi o tej porze? W tej ruinie jest jakaś impreza? W środku tygodnia?
- I to jaka!
"Jamajki dziś tu jest ambasada / Ta buda będzie drżała w posadach"
"Ruina" to dawna odlewnia Wittów - oficyna w podwórku przy ulicy Emilii Plater 9/11. Od czterech lat działa tu Mandala. Na dole - indyjska restauracja, ale to nie ona zapełnia się co środę. Bywalcy mijają knajpę, toalety, przeciskają się do szatni między beczkami piwa i pokonują wąską, ciemną klatkę schodową.
Pierwsze wrażenie? - Delikatnie mówiąc nie powala - celnie podsumowuje zgrzebne wnętrze Marika. Ale jeśli akurat nie gra gdzieś indziej koncertu, bywa tu co środę. Czemu? Bo z Dancehall Masak-RAH sprawa jest prosta: nudzi od razu lub uzależnia od pierwszej dawki.
Jedni przychodzą, bo tylko tu mogą usłyszeć świeżą porcję "jamajskiego disco polo". Inni po to, by przy nim potańczyć. Bo mają blisko, z nudów, z ciekawości albo żeby spotkać znajomych - to nieważne, bo koło północy i tak wszyscy będą razem tańczyć na maleńkim parkiecie. Albo gdzie idziej. - Czuję się tu jak na domówce u przyjaciół. I nigdzie indziej tak dobrze nie tańczy mi się na barze - śmieje się Marika.
Ale taniec na barze zachowuje na specjalne okazje. Zwykle trzyma się trochę z boku. Tylko czasem łapie za mikrofon i śpiewa którąś ze swoich piosenek. Gdy krzyknie "pull up!" nikt nie ma wątpliwości, dlaczego mówią o niej Królowa Dancehall'u.
Wigilia z Matką Hardcoru
Jeśli Marika jest Królową, to Dorka jest w Mandali Cesarzową. Kolorowe tatuaże na dłoniach i ramionach, kolczyk w nosie, w uchu potężny tunel - oto barmanka, menadżerka i ochroniarz w jednym. Od czterech lat niepodzielnie rządzi klubem. Co środę sama staje za barem. Nawet wtedy, gdy wdrapywała się po wąskich schodach ze złamaną nogą i ciężkim gipsem, nie było wątpliwości, że jest tu szefową. - Gdzie limonki? Co to za sok? Czemu nie ma czystych szklanek? - wita się z pracownikami Dorka.
Zdrobnienie to tylko zmyłka - dla gości klubu bywa równie ostra, jak dla pracowników. Jeśli ktoś przesadzi z wiśniówką i przyśnie na stoliku, bezlitośnie budzi i wyprasza. No chyba, że to znajomy - wtedy czasem przymknie oko na małą drzemkę. A zna tu prawie każdego, więc przy barze co chwilę ktoś się wita lub żegna, popijając kolorowe shoty, które Droka przygotowuje seriami.
Klub to jej dom, w czasie imprez potrafi się nawet uczyć do egzaminów. Nic dziwnego, że nazywają ją Matką Hardcoru. Hardcoru - bo w spędza tu nawet Boże Narodzenie. Matką, bo jak przystało na głowę rodziny, w wigilię zaprasza wszystkich na kolację. Przychodzą ci, którzy nie świętują czyli Hindusi albo Azjaci, ci, którzy nie mają z kim spędzić świąt oraz ci, którzy po kilku godzinach z rodziną muszą odreagować. Ze świątecznego stołu porywają śledzika lub makowca. Jedzenie trafia na bar, a atmosfera robi się bardziej domowa, niż klubowa. Choć nie zawsze - w 2009 roku wigilia zmieniła się w całonocną balangę.
- To był szok, ponad setka osób tańczy lambadę w wigilijną noc! Ale to przecież fajniejsze, niż pić wódkę w bramie, w drodze z lub co gorsza na pasterkę - przekonuje Dorka.
Nic dziwnego, że i goście czują się tu jak w domu. - Ona umie o to zadbać. Ma oko na cały klub, widzi, gdy pojawia się ktoś z innej bajki i wie, jak z takim zagadać, żeby nie dymił. Ludzie się dzięki temu kontrolują i jest bezpiecznie. Zresztą popatrz na nią; kto by się postawił? - śmieje się Pablo27.
Gdy dochodzi godzina 22, Dorka tylko zerka na niego zza baru. Pablo zbiera się od stolika i razem z Juniorem Stressem oraz Drajwą stają za adapterami.
"Kroki z dancehall'owej epoki / zawrócą ze złej drogi"
Dancehall Masak-RAH narodziła się dwa lata temu w PracoVni. Ale tam zabawa urywałą się już koło godziny 22, bo dłuższa zaburzałaby chwiejną równowagę między klubem, a mieszkańcami cichego, żoliborskiego podwórka. - Razem z Juniorem ładowaliśmy płyty i sprzęt do samochodu, i zasuwaliśmy do Dobrej Karmy na Górczewską. Tam graliśmy dalej - wspomina Pablo27.
Obaj selektorzy (dj-e w jamajskiej nomenklaturze) żyją jamajską muzyką od wielu lat i obaj są świetnie znani na polskiej scenie reggae. Organizują imprezy, produkują mixtape'y, prowadzają radiowe audycje. Junior Stress ma na koncie świetną solową płytę. Można się było spodziewać, że gdy połączą siły, efekt będzie wybuchowy.
- Od początku wiedzieliśmy, że chcemy rozruszać ludzi - mówi Junior. I wspomina trudne początki: - Dancehall to jamajskie disco polo, muzyka do prostej zabawy, czasami naprawdę obciachowa. Ale tam nie trzeba nikogo namawiać do tańca, oni umieją się z tego śmiać i się bawić. Tutaj było ciężko.
Choć dancehall kojarzy się głównie z tańczącymi dziewczynami, to na samym początku zabawę rozkręcali faceci. - Szczególnie dwaj, Igor i Piotrek "Cookie Monster". Prosili o coraz bardziej taneczne kawałki. My je graliśmy, a oni tańczyli. Z imprezy na imprezę było tego więcej i nagle okazało się, że cały klub buja się razem z nimi - wspomina Pablo.
Na pierwszy rzut oka sprawa wydaje się prosta: skąpo ubrane dziewczyny trzęsą pośladkami w rytm niezbyt wyszukanej muzyki, a faceci patrzą na to z niedowierzaniem. W tej zabawie jest jednak metoda, a w tańcu - kroki. Najlepsi opanowują je tak, że bez dawania sobie znaków przechodzą razem od jednego do drugiego. Gdy się rozkręcą, wrażenie jest takie, jakby cały czas tańczyli dobrze przygotowany układ.
- Na początku to tak nie wyglądało - wspomina Pablo. - Tańczyć nikt za bardzo nie umiał, kroków znaliśmy raptem kilka, tyle ile obejrzeliśmy w teledyskach na youtube. No i kto by tam chciał patrzeć, jak my to robimy? No chyba, że tańczy Drajwa! - śmieje się.
Drajwa dołączył do Pablo i Juniora rok temu, gdy Masak-RAH od roku odbywała się już w Mandali. Raz nieopatrznie dał się ponieść, wyszedł zza konsolety i zatańczył w sposób, który zapadł wszystkim w pamięć. Tak narodził się pierwszy polski krok dancehallowy - Drivah Dance, który składa się głównie z szybkiego machania rękami. Dziś jest obowiązkowym elementem każdej imprezy. - Teraz możemy sobie z tego żartować, ale niewiele brakowało, byśmy w ogóle nie wyszli z fazy takich prób - przyznaje Drajwa.
Masak-RAH zmieniła się, gdy do tańczących chłopaków zaczęły dołączać dziewczyny. Poznawali je na konkursach tańca. - Ja grałem muzykę, Igor i Cookie tańczyli. I nagle okazało się, że przychodzi mnóstwo dziewczyn, które chcą się w to bawić, ale nie wiedzą gdzie i jak - mówi Pablo.
"Dancehall queen właśnie ona / zadowolona, bo ma coś czego nikt nie pokona"
Właśnie na takim konkursie pojawiła się kolejna królowa w tej historii - Ula Afro Fryc, którą namaszczono u samego źródła muzyki reggae. W 2009 roku została wicemistrzynią świata w konkursie Dancehall Queen organizowanym na Jamajce. - To było niesamowite, znaleźć się w samym środku tego miejsca, zatańczyć i widzieć uznanie w oczach jamajskiej publiczności. Spełniłam swoje marzenia - wspomina tancerka.
Rok temu zatańczyła też w programie "Mam talent!". Dotarła do półfinału. - Fajnie było zobaczyć, jak Wojewódzkiemu opada szczęka - wspomina swój występ i dodaje: - Zrobiłam to, żeby pokazać ten taniec większej liczbie ludzi. I chyba się udało, bo na kursy dancehallu, które prowadzę, przychodzi coraz więcej dziewczyn.
A jamajska muzyka powróciła w kolejnej edycji programu. Tym razem dzięki Kamilowi Bednarkowi, który zaśpiewał piosenkę "Dancehall Queen" i zajął drugie miejsce. W końcu "pojawił się" także w Mandali. - Nie wiem, jak na to zareagujecie, ale i tak to zrobię! Panie i panowie, po raz pierwszy w Mandali... "Dancehall Queen"! - zaskoczył wszystkich Olo Mothashipp.
To właśnie producent i klawiszowiec Vavamuffin na jednej ze środowych imprez puścił piosenkę Bednarka. Czy zazdroszczą mu popularności? - Trochę na pewno. W końcu chłopak dwa dni pod rząd zapełnia klub Palladium. Vavamuffin pracowali na taki wynik wiele lat, a inni mogą o tym najwyżej pomarzyć - przyznaje Marika.
- Pewnie, że trochę nas to uwiera. Po kilkunastu latach na scenie możemy zagrać support przed chłopakiem z telewizji. I jeszcze mówią, że gramy podobnie do niego, tylko trochę słabiej - śmieje się Junior Stress. - Ale życzę mu powodzenia, bo dzięki niemu i Uli niektórzy ludzie pierwszy raz usłyszeli o reggae czy dancehallu - dodaje.
"Jest Ula Afro, Ola i Sandra / Wjeżdża daggering i będzie skandal"
W Mandali łatwo poznać, kto przyszedł pierwszy raz. - Trzeba tylko poczekać, aż dziewczyny wyjdą na parkiet i zaczną tańczyć. Debiutantom wychodzą wtedy na wierzch oczy - śmieje się Marika. Nic dziwnego - to, co dzieje się na maleńkim parkiecie, może przyprawić o zawrót głowy. Szczególnie, gdy zacznie się daggernig.
Powiedzieć, że to dancehall w parach, to nie powiedzieć niczego. Wypięta dziewczyna i facet trzymający ją od tyłu za biodra, a do tego ruchy, które nie pozostawiają wątpliwości: w telewizji takie rzeczy też pokazuje się tylko po godzinie 23.
- Dla nas to wciąż tylko taniec, ale dla osoby która widzi to pierwszy raz to może być szokujące. Dla mojego ojca było - przyznaje Ula. Nie mogło być inaczej, skoro daggering w wykonaniu córki pokazały tacie w internecie... koleżanki z pracy. - Do tej pory nic nie powiedział - przyznaje tancerka.
Czasem na pokazach dziewczyny słyszą pod swoim adresem wulgarne komentarze. - Zdarza się nawet, że ktoś startuje z łapami. Kiedyś mnie to przerażało, ale teraz umiem sobie radzić z takimi typkami. A Mandalę kocham między innymi za to, że nie ma takich akcji. Tu wszyscy szybko łapią reguły - tłumaczy.
A reguły są takie, że zatańczyć może każdy. Nawet jak idzie mu średnio, w tłumie ściśniętym na małym parkiecie za bardzo tego nie widać. Faceci zaczynają się więc bujać się obok tancerek, a dziewczyny najpierw przyglądają się temu wszystkiemu z pewnej odległości, potem też zaczynają podrygiwać, podglądając tancerki. - W końcu przychodzą i pytają, gdzie można się tego nauczyć - mówi Ula, która jest żywą - i bardzo przekonującą - reklamą swojej pracy.
Nic dziwnego, że w Mandali często robi się za ciasno i za gorąco. Jak w czasie urodzin Masak-RAH, gdy przez klub przewinęło się kilkaset osób. - Włączamy klimatyzację! - krzyczy wtedy do mikrofonu Pablo. A tłum ściąga koszulki i kręci nimi nad głowami. Tylko w ten sposób w małym, zadymionym klubie choć przez chwilę da się oddychać. Zimą, bo latem nawet to nie pomaga. Ale spocone, odkryte ciała są tu jak najbardziej na miejscu. W końcu to kawałek Jamajki w Warszawie.
- To wszystko rodzaj teatru. Oczywiście, że jest w tym mnóstwo erotyzmu, ale to tylko konwencja. Zresztą co ja tam wiem? Zza konsolety widać niewiele - podsumowuje Pablo.
"Pull up jest jak hamowanie samochodu / tylko po to by ruszyć znów do przodu"
W czasie imprez rzeczywiście nie ma czasu przyglądać się tancerkom. Dwoi się i troi za konsoletą, puszcza kolejne tjuny (piosenki) i cały czas krzyczy do mikrofonu. - Impreza fajna, ale po co oni ciągle przerywają kawałki? - pytają często ci, którzy trafiają na Masak-RAH po raz pierwszy.
Rzeczywiście, Pablo27 nie ma litości - przerywa prawie każdą piosenkę. Publiczność krzyczy wtedy "pull up!" i muzyka rusza od nowa. I tak po kilka razy. To zwyczaj z Jamajki - tam publiczność przerywała muzykom piosenki, które najbardziej lubiła, zmuszając by grali je od nowa po kilka razy.
Dziś wygląda to nieco inaczej: - Niech ktoś powie puuuuuulllllaaaaaap!" - woła do mikrofonu Pablo. Potem prezentuje krok, zapowiada kolejny kawałek i zaczyna od nowa. I znów robi "pull up!".
Muzyka, którą puszcza, to świeże przeboje jamajskich dyskotek. Na początku roku pojechał na Jamajkę, by nawiązać kontakty z muzykami i wydawcami. - Dla nich to wciąż lekki szok, że gdzieś w Polsce ktoś robi imprezy z ich muzyką. Francja, Włochy czy Hiszpania - tak, ale daleka północ? - relacjonuje swoją podróż.
Z takich wycieczek przywozi m.in. duplate'y - nagrania, w których jedni muzycy wychwalają talenty drugich. Jamajczycy robią przy tym niezły interes - za nagranie inkasują solidną kwotę. Przy czym słowa wymyślają na poczekaniu, a muzyka to zwykle jeden z popularnych riddimów (podkładów), które przerabia się w nieskończoność.
Zresztą w dancehallu przerabia się wszystko. Jeśli hip-hop opiera się na podbieranych z innych utworów samplach, to dancehall jest bardziej bezczelny: bierze całe utwory i przerabia je na taneczne hity. Dancehallowym tjunem może stać się wszystko: "Jump Around" House Of Pain czy "Come As You Are" Nirvany. Kpina? Szarganie świętości? Może, ale przy okazji doskonała zabawa.
"To numer dla tych, co uciekają do miast / marząc o życiu telewizyjnych gwiazd"
Gorączka środowej nocy już dawno dotarła poza Warszawę. Niektórzy przyjeżdżają na imprezy z odległych zakątków kraju. - To była jedyna dancehallowa impreza w Polsce, więc wsiadałam w pociąg, jechałam kilka godzin, kilka godzin tańczyłam i wracałam. I było warto - wspomina początki Ula, która w końcu osiadła w stolicy. Tak samo jak Marika, Junior i Pablo.
- Od 12 lat wpadam tu na imprezy. Mam tu więcej przyjaciół, niż w Trójmieście. Nie wiem, którzy z nich są stąd, a którzy tylko tu przyjechali. W ogóle nie zwracam na to uwagi i szczerze mówiąc nie wiedziałem, że ludzie się o to kłócą. Nie mają większych problemów? - dziwi się Pablo, pytany o to, co wokół przyjezdnych warszawiaków dzieje się na internetowych forach.
- To jest rodzaj faszyzmu. Wiem, że to mocne słowo, ale jak inaczej nazwać tak ostrą niechęć związaną z miejscem urodzenia? Gdyby nie przyjezdni, to miasto nie byłoby takie żywe, takie kreatywne. Cenię i podziwiam historię Warszawy. Poznałam ją, bo czułam, że powinnam, skoro tu mieszkam. Ale tej niechęci do przyjezdnych po prostu nie pojmuję - mówi z kolei Marika.
Zaskoczony jest też Junior Stress, który pochodzi z najbardziej atakowanego Lublina: - Naprawdę, nie lubią nas najbardziej? Nigdy tego nie odczułem, choć mieszkam tu już 6 lat. Może dlatego, że nie pracuję w normalnej firmie i nikt mi nie powie, że odbieram mu pracę? - śmieje się.
Ale po chwili przyznaje, że z jego okolic do stolicy ciągną prawdziwe tłumy. - Wystarczy zobaczyć, co się dzieje w piątek po południu tam, skąd odjeżdżają busy do Lublina. Albo w pociągu do Warszawy, w niedzielę wieczorem. Jest jak w Indiach - mówi. Ale sam nie czuje się w Warszawie imigrantem. - Nigdy tak o sobie myślałem. Temu miastu brakuje imigrantów z innych części świata. Wielokulturowość dałaby stolicy kopa. Na razie ci nieliczni imigranci wolą się nie wychylać. Przychodzą do Mandali, bo tu są traktowani normalnie. Ale są w mieście kluby, gdzie puszcza się np. hip-hop, a ochrona nie wpuszcza czarnych - mówi z żalem.
"Dziś możesz zostać gwiazdą parkietu / bo nauczyłaś się z internetu"
Imprezy w Mandali to w Warszawie ewenement - mimo, że to środek tygodnia, zaczynają się przed północą i często trwają do rana. Pablo, który poza nimi ma zwyczajną pracę, przyznaje że czwartek to dla niego trudny dzień.
- Jak dla każdego, kto tu bywa - wrzuca swoje trzy grosze Bartek, który jest "nadwornym" fotografem Dancehall Masak-RAH. Po każdej imprezie dodaje zdjęcia na Facebooka. Oznacza na nich klub, muzyków i tancerzy, których rozpoznaje pośród ponad 2 tysięcy "przyjaciół" Dancehall Masak-RAH.
Internet ich integruje, ale bez niego impreza pewnie w ogóle by nie powstała. - Sieć ułatwiła wymianę muzyki. Tylko dzięki niej możemy być na bieżąco z tym, co gra się na Jamajce. Bo niestety, nie da się latać tam co miesiąc po nowe płyty - mówi Pablo. Z tańcem jest podobnie: - Jak nie ćwiczę, to siedzę w sieci i szukam nowych kroków. Bez internetu w ogóle nie miałabym szansy nauczyć się dancehallu - potwierdza Ula.
- Sama właściwie nie umiem tańczyć i trochę im tego zazdroszczę - przyznaje z kolei Marika, która o imprezach w Mandali zaśpiewała na swojej najnowszej płycie. Gdy pierwszy raz zagrała "Esta Festa" w Warszawskiej Hard Rock Cafe, wśród publiczności były m.in. tancerki - Ula Afro i Ola Szlaga-Dagga. - Wtedy jeszcze za bardzo się nie znałyśmy, ale Marika nas zobaczyła i zaprosiła na scenę. A potem zaproponowała nam wspólne występy. Tego też by nie było, gdyby nie imprezy w Mandali - wspomina Ula.
- To jest w tej chwili moje miejsce. Wcześniej czułam się tak dobrze w Punkcie, podobnie było w Jadłodajni. Teraz jest Mandala - podsumowuje Marika. - I oby jak najdłużej - dodaje Pablo27.
DANCEHALL MASAK-RAH JEST NA MYSPACE I NA FACEBOOKU. MOŻESZ TEŻ POBRAĆ MIXTAPE LUB POSŁUCHAĆ AUDYCJI W KAŻDĄ SOBOTĘ O 14 W PROGRAMIE CZWARTYM POLSKIEGO RADIA
Źródło zdjęcia głównego: | Newspix