Biały karzeł zakrzywił światło większej gwiazdy

Biały karzeł zakrzywił światło czerwonego (NASA/JPL-Caltech)
Biały karzeł zakrzywił światło czerwonego (NASA/JPL-Caltech)
Biały karzeł zakrzywił światło czerwonego (NASA/JPL-Caltech)

Teleskop Keplera dokonał niezwykłej obserwacji. Zarejestrował, jak niewielki, ale niezwykle silny biały karzeł zakrzywił światło towarzyszącej mu większej gwiazdy. To jeden z pierwszych przypadków, kiedy udało się wykryć to zjawisko, wynikające z ogólnej teorii względności Einsteina, w podwójnym układzie gwiezdnym.

Biały karzeł to pozostałość obumarłej gwiazdy - jej wypalony rdzeń. Ten zarejestrowany przez Keplera podczas obserwacji obiektu oznaczonego KOI-256 pozostaje w układzie binarnym ze swoim gwiezdnym partnerem - czerwonym karłem. Choć biały karzeł ma sporo mniejszy rozmiarem od czerwonego, znacznie przewyższa go gęstością.

- Ten biały karzeł jest wielkości Ziemi, ale ma masę Słońca - powiedział Phil Muirhead z California Institute of Technology w Pasadenie, główny autor publikacji o obserwacji Keplera, która ma być opublikowana 20 kwietnia w czasopiśmie "Astrophysical Journal". - Jest tak masywny, że czerwony karzeł, choć większy rozmiarem krąży wokół niego - dodał.

Pchła na żarówce widziana z 3 tys. mil

Niezwykłe zjawisko związane z KOI-256 teleskop Keplera zarejestrował podczas wypełniania swojego podstawowego zadania - skanowania okolic gwiazd w poszukiwaniu okrążających je planet. "Wychwytuje" je, kiedy przechodząc na tle tarczy gwiazdy, odrobinę przysłaniają jej światło. - To tak, jakby dostrzec pchłę na tle żarówki z odległości 3 tys. mil, czyli odległości odpowiadającej dystansowi między Los Angeles i Nowym Jorkiem - wyjaśnił Avi Shporer, współautor badań.

Naukowcy szukają w danych z Keplera oznak takich mikroskopijnych zaćmień, żeby potwierdzić istnienie planet wokół czerwonych karłów - chłodniejszych i bardziej czerwonych niż nasze Słońce. Jednak to, co znaleźli w danych dotyczących należącego do tej grupy gwiazd obiektu KOI-256, mocno ich zaskoczyło. Na początku uznali, że znaleźli oznaki obecności planety w typie gazowego olbrzyma zaćmiewającej gwiazdę.

Gwiazda drżała jak dziecięcy bączek

- Dostrzegliśmy ogromne spadki światła gwiazdy i podejrzewaliśmy, ze to wynik przejścia przed nią ogromnej planety, mniej więcej wielkości Jowisza - opowiadał Muirhead.

Żeby dowiedzieć się więcej o układzie gwiazdy KOI-256, naukowcy skorzystali teleskopu Hale w Obserwatorium Palomar w pobliżu San Diego. Odkryli, że czerwony karzeł zachowuje się jak staroświecka dziecięca zabawka - wirujący bączek. "Drżała" jednak za mocno, żeby można to było uznać za efekt wpływu planety.

Dlatego badacze doszli do wniosku, że mają do czynienia z przejściem białego karła za czerwonym karłem, a nie z tranzytem planety przed jego tarczą. Tę tezę potwierdziły pomiary ultrafioletowe teleskopu GALEX (Galaxy Evolution Explorer).

"Silniejszy" biały karzeł

Naukowcy powrócili do danych, od których wszystko się zaczęło - obserwacji Keplera. I wtedy wyśledzili jeszcze bardziej niezwykłe zjawisko. Kiedy biały karzeł przeszedł przed czerwonym, grawitacja tego pierwszego spowodowała zakrzywienie światła gwiazdy i jego wymierne rozjaśnienie. Mógł to zrobić mimo mniejszego rozmiaru ze wględu na swoją wielką gęstość.

- Tylko Kepler może wykryć ten, mały, malutki efekt - powiedział Doug Hudgins, badacz z programu Keplera. - Dzięki tej obserwacji jesteśmy świadkami działania ogólnej teorii względności Einsteina w odległym układzie gwiezdnym - podkreślił.

Grawitacja "zagina" światło

Jedną z konsekwencji ogólnej teorii względności jest zjawisko zakrzywienia promieni świetlnych pod wpływem oddziaływania grawitacyjnego, zwane soczewkowaniem grawitacyjnym. Astronomowie regularnie obserwują jego przykłady w naszej galaktyce i poza nią, np. kiedy światło z odległej galaktyki zostaje zakrzywione i zwiększone przez materię znajdującą się przed nią.

Soczewkowanie grawitacyjne jest również stosowane do odkrywania nowych planet i "polowania" na te swobodnie się unoszące.

Obserwacje dokonane w układzie KOI-256 to jeden pierwszych przypadków wykrycia soczewkowania grawitacyjnego w binarnym układzie gwiazd. W badaniach tego przypadku naukowcy wykorzystali to zjawisko do określenia masy białego karła. Łącząc ten wynik z innymi dostępnymi danymi, określili dokładnie masę czerwonego karła i rozmiary obu gwiazd.

Obserwacje teleskopu Keplera i teoria względności Einsteina razem polepszyły rozumienie procesu ewolucji podwójnych układów gwiezdnych.

Autor: js/jaś / Źródło: NASA

Pozostałe wiadomości

Pogoda na jutro. Nadchodząca noc będzie mroźna w całym kraju. Lokalnie temperatura może spaść nawet poniżej -10 stopni Celsjusza, wystąpi ryzyko marznących mgieł. Sobota 14.12 przyniesie stopniowe pogorszenie pogody - wrócą opady, zacznie porywiście wiać.

Nocą mróz ściśnie w całym kraju

Nocą mróz ściśnie w całym kraju

Źródło:
tvnmeteo.pl

W kolejnych dniach pogoda będzie dynamiczna. W weekend pojawią się opady śniegu, które zamienią się w deszcz. Na drogach zrobi się niebezpiecznie ślisko. Wraz z nowym tygodniem nasili się wiatr, który miejscami w porywach może osiągać prędkość do 100 kilometrów na godzinę. Opady deszczu będą dość intensywne.

Pogoda na 5 dni. Od śniegu po ulewy. Będzie się działo

Pogoda na 5 dni. Od śniegu po ulewy. Będzie się działo

Źródło:
tvnmeteo.pl

Do Polski zbliżają się wichury. Wiatr lokalnie zacznie wzmagać się już nadchodzącej nocy, ale z prognozy zagrożeń IMGW wynika, że większego pogorszenia pogody możemy spodziewać się od niedzieli. W poniedziałek alarmy, miejscami nawet drugiego stopnia, mogą objąć cały kraj. Obowiązują także ostrzeżenia pierwszego stopnia przed gęstymi mgłami.

Nadciągają wichury. Będą takie dni, kiedy alarmy mogą objąć cały kraj

Nadciągają wichury. Będą takie dni, kiedy alarmy mogą objąć cały kraj

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

Skrajnie trudne warunki panowały na drogach w stanie Michigan po opadach śniegu. Na jednej z autostrad rozpędzona ciężarówka uderzyła z dużą siłą w zaparkowany samochód strażacki. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

Ciężarówka uderza z impetem w wóz strażacki. Nagranie

Ciężarówka uderza z impetem w wóz strażacki. Nagranie

Źródło:
WNDU, FOX News

Lato w Australii rozpoczęło się z przytupem. W kolejnych dniach w wielu regionach kraju zrobi się upalnie, a miejscami temperatura może przekroczyć 45 stopni Celsjusza. Jak zapowiadają meteorolodzy, także noce będą ciężkie do wytrzymania.

48 stopni w dzień, 27 w nocy. Czeka ich "wybuch gorąca"

48 stopni w dzień, 27 w nocy. Czeka ich "wybuch gorąca"

Źródło:
7news.com.au, BOM

Teleskop Hubble'a osiągnął to, czego jeszcze żadne urządzenie do tej pory nie dokonało. Naukowcy bliżej niż kiedykolwiek przyjrzeli się kwazarowi oddalonemu od nas aż o 2,5 miliarda lat świetlnych. Ten niezwykle jasny obiekt, odkryty w latach 60. ubiegłego wieku, wciąż pozostaje zagadką.

"Dziwne rzeczy" na zdjęciach z kosmosu

"Dziwne rzeczy" na zdjęciach z kosmosu

Źródło:
livescience.com, NASA, tvnmeteo.pl

Lokalne społeczności żyjące w pobliżu Andów w Ameryce Południowej połączyła chęć odbudowania rosnącego wysoko w górach lasu. Dom dla wielu unikalnych gatunków zwierząt doświadczył potężnych strat wynikających z działalności człowieka. Ratunku lokalnemu ekosystemowi postanowili udzielić rdzenni mieszkańcy, którzy co roku sadzą tam setki tysięcy drzew.

"Moim marzeniem było zasadzenie milionów drzew i nie zamierzam zrobić tego sam"

"Moim marzeniem było zasadzenie milionów drzew i nie zamierzam zrobić tego sam"

Źródło:
CNN

Mucha śrubowa, groźny pasożyt składający jaja w otwartych ranach, rozprzestrzenia się po Ameryce Środkowej. W listopadzie poinformowano o jego ponownym wykryciu w Meksyku, a inwazji obawiają się Stany Zjednoczone.

Obawy przed muchą zjadającą ciało. Rośnie liczba przypadków

Obawy przed muchą zjadającą ciało. Rośnie liczba przypadków

Źródło:
livescience.com, aphis.usda.gov

20 wychłodzonych żółwi pokonało tysiące kilometrów, by przybyć do ośrodka rehabilitacyjnego na Florydzie. Zwierzęta zostały znalezione w stanie hipotermii, teraz pod okiem specjalistów przechodzą badania i wracają do zdrowia.

Uratowano żółwie, które doznały hipotermii

Uratowano żółwie, które doznały hipotermii

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl

Domy i samochody na północnym wschodzie USA kolejny raz w tym miesiącu znalazły się pod grubą warstwą śniegu. W kilku hrabstwach w stanie Nowy Jork został wprowadzony stan wyjątkowy.

"Śnieg pada tak mocno, że nie widać, gdzie jest droga"

"Śnieg pada tak mocno, że nie widać, gdzie jest droga"

Źródło:
Reuters, foxweather.com, tvnmeteo.pl

W piwnicy sklepu jubilersko-artystycznego w Atenach znaleziono zabytki pochodzące nawet z VII wieku p.n.e. Władze twierdzą, że wiele z nich zostało pozyskanych nielegalnie.

Piwnica za zamaskowanymi drzwiami, a w niej ponad 100 starożytnych skarbów

Piwnica za zamaskowanymi drzwiami, a w niej ponad 100 starożytnych skarbów

Źródło:
PAP, greekreporter.com

Jaka pogoda będzie w Boże Narodzenie? Im bliżej świąt, tym częściej synoptycy zaglądają w wyliczenia modeli meteorologicznych. Z najnowszych prognoz wynika, że zima ze śniegiem przyjdzie, ale dopiero na sylwestra i Nowy Rok.

Wir polarny może sprawić, że w sylwestra i Nowy Rok spadnie śnieg

Wir polarny może sprawić, że w sylwestra i Nowy Rok spadnie śnieg

Źródło:
tvnmeteo.pl

Babiogórski Park Narodowy poinformował, że Perć Akademików, szlak żółty prowadzący od Górnego Płaju na Babią Górę, od piątku będzie zamknięty do odwołania. Powodem są trudne warunki atmosferyczne.

Zamknięto najtrudniejszy szlak w Beskidach

Zamknięto najtrudniejszy szlak w Beskidach

Źródło:
PAP, tvnmeteo.pl

Zdjęcie wiewiórki "uwięzionej" w dziupli wygrało dziesiątą edycję międzynarodowego konkursu Comedy Wildlife Photo Award. O główną nagrodę walczyło aż dziewięć tysięcy fotografii.

Na widok tej wiewiórki wybuchniecie gromkim śmiechem

Na widok tej wiewiórki wybuchniecie gromkim śmiechem

Źródło:
CNN, CWPA

Ingenuity to statek powietrzny, któremu udało się wykonać pierwszy lot na planecie innej niż Ziemia. W styczniu 2024 roku wiropłat rozbił się na Marsie. Maszyna nie stanie się jednak kolejnym kosmicznym śmieciem - naukowcy z NASA mają dla niej nowe zadanie.

Rozbił się na Marsie, ale NASA ma dla niego nowe zadanie

Rozbił się na Marsie, ale NASA ma dla niego nowe zadanie

Źródło:
space.com, NASA

Mieszkańcy północnego stanu Chihuahua w Meksyku zmagają się ze skutkami pierwszych mrozów w tym sezonie. W kilku miastach regionu termometry pokazały wartości poniżej zera, a drogi skuł lód.

Mróz ścisnął w Meksyku

Mróz ścisnął w Meksyku

Źródło:
ENEX, El Diario, Weather Channel

Liczba odnotowanych przypadków malarii rośnie nieprzerwanie od pięciu lat - wynika z najnowszego raportu Światowej Organizacji Zdrowia, który dotyczył 2023 roku. Tylko w tym okresie choroba roznoszona przez komary zabiła 600 tysięcy osób. WHO zwraca uwagę na wzrastające problemy związane z coraz powszechniejszą opornością na leki oraz zmianami klimatycznymi, które utrudniają kontrolowanie ognisk zakażeń.

Zakażeń przybywa z każdym rokiem. WHO podała dane

Zakażeń przybywa z każdym rokiem. WHO podała dane

Źródło:
The Guardian, WHO

Mieszkańcy wschodnich Stanów Zjednoczonych zmagają się z ulewami i silnym wiatrem. Kilkadziesiąt tysięcy domów zostało pozbawionych prądu. Wiatr połamał drzewa, a synoptycy ostrzegają też przed zalaniami i podtopieniami.

Rzeka atmosferyczna niesie wichury i ulewy

Rzeka atmosferyczna niesie wichury i ulewy

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl

Naukowcy badający delfiny z Zatoki Meksykańskiej znaleźli w organizmach tych ssaków fentanyl - opioidowy lek przeciwbólowy 100 razy silniejszy niż morfina. Badacze zwracają uwagę na to, jaki negatywny wpływ może mieć obecność tego typu specyfików w ekosystemach.

Znaleźli fentanyl w ciałach delfinów

Znaleźli fentanyl w ciałach delfinów

Źródło:
Texas A&M University-Corpus Christi

W najbliższych dniach warto wpatrywać się w niebo. W nocy z piątku na sobotę nastąpi maksimum roju Geminidów. W obserwacjach może nam jednak przeszkadzać jasno świecący Księżyc w pełni.

To przedostatnia taka okazja w tym roku

To przedostatnia taka okazja w tym roku

Źródło:
space.com, tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej opublikował długoterminową eksperymentalną prognozę na kolejne cztery miesiące. Sprawdź, jaka pogoda czeka nas podczas zimy 2024/2025 i wczesną wiosną.

Czy zima będzie zimna? Długoterminowa prognoza IMGW

Czy zima będzie zimna? Długoterminowa prognoza IMGW

Źródło:
IMGW

Turyści znów z bliska mogą podziwiać słynny wodospad Iguazu w Brazylii. Z powodu ostatnich ulew i wyjątkowo wysokiego przepływu kładkę nad wodospadem trzeba było zamknąć.

"Pierwszy raz widzieliśmy tyle wody. To było zaskakujące"

"Pierwszy raz widzieliśmy tyle wody. To było zaskakujące"

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl

Aktywność słoneczna utrudnia pracę... rolnikom. Jest to związane z oddziaływaniem burz geomagnetycznych na systemy GPS. W sytuacjach gdy do burzy na Słońcu dochodzi w sezonie siewów lub zbiorów, praca na roli może zostać przerwana nawet na kilka dni.

"Nasze ciągniki zachowywały się jak opętane przez demona"

"Nasze ciągniki zachowywały się jak opętane przez demona"

Źródło:
space.com, tvnmeteo.pl

Nieznany nauce gatunek skorupiaka został odkryty u wybrzeży Chile. To pierwsze tak duże zwierzę, jakie znaleziono w tym miejscu - żyje ono w Rowie Atakamskim na głębokości prawie 8000 metrów. Dulcibella camanchaca jest także prawdziwym gigantem wśród swoich najbliższych kuzynów.

Z oceanu wyłowiono dużego drapieżnika. Poluje w całkowitej ciemności

Z oceanu wyłowiono dużego drapieżnika. Poluje w całkowitej ciemności

Źródło:
Instituto Milenio de Oceanografía, Woods Hole Oceanographic Institution

W 2024 roku dziura ozonowa nad Antarktydą zachowywała się inaczej niż w czterech poprzednich latach - wynika z danych unijnego programu obserwacji Ziemi Copernicus. Naukowcy podkreślają, że obszar niskiego stężenia ozonu rozwijał się w sposób bardziej typowy i zaczął zamykać się już na początku grudnia. Tym samym przerwana została trwająca kilka lat seria, kiedy dziura ozonowa utrzymywała się do ostatnich dni tego miesiąca.

Dziura ozonowa zaczęła się zamykać

Dziura ozonowa zaczęła się zamykać

Źródło:
Copernicus

10 osób cierpiących od października na tajemniczą chorobę w Demokratycznej Republice Konga uzyskało pozytywny wynik testu na malarię - poinformowała Światowa Organizacja Zdrowia. Jak zaznaczono, objawy, na które skarżą się pacjenci, głównie dzieci, mogą świadczyć o tym, że cierpią na więcej niż jedną chorobę.

Zmarło ponad sto osób. "Możliwe, że w grę wchodzi więcej niż jedna choroba"

Zmarło ponad sto osób. "Możliwe, że w grę wchodzi więcej niż jedna choroba"

Źródło:
The Guardian, Reuters, tvnmeteo.pl

W niektórych regionach Chorwacji śnieg sypał od niedzieli. Miejscami spadło go już ponad 30 centymetrów. Przez nagromadzenie dużej ilości opadów niektórzy mieszkańcy zmagają się z brakiem prądu.

"Nie ma prądu, nie działa telefon". Atak zimy w części Chorwacji

"Nie ma prądu, nie działa telefon". Atak zimy w części Chorwacji

Źródło:
Jutarnjij, HRT, tvnmeteo.pl

Prawie 44 500 hektarów pochłonęły pożary lasów w tym roku w Grecji, a nawet jedna trzecia wybuchła poza sezonem - poinformowały we wtorek władze. Tegoroczne lato było najgorętsze w historii prowadzenia pomiarów.

"To coś, z czym będziemy musieli mierzyć się w nadchodzących latach"

"To coś, z czym będziemy musieli mierzyć się w nadchodzących latach"

Źródło:
Reuters, tvnmeteo.pl