Nobel za "przełomowe odkrycia w fizyce laserów"

Arthur Ashkin otrzyma połowę nagrody w wysokości dziewięciu milionów szwedzkich koron (około czterech milionów złotych). Drugą połową podzielą się Gerard Mourou i Donna Strickland.

Ashkin (Bell Laboratories, USA) jest autorem techniki laserowej znanej jako "optyczna pęseta". Umożliwia ona wychwytywanie za pomocą lasera cząsteczek, atomów i molekuł, a także badanie i manipulowanie wirusami, bakteriami i innymi żywymi komórkami bez uszkadzania ich. Dzięki temu, jak wyjaśnia Komitet Noblowski, "zostały stworzone nowe możliwości obserwowania i kontrolowania maszynerii życia".

Ashkinowi już w 1987 roku udało się przemieszczać bakterie za pomocą światła lasera, nie niszcząc ich. 74-letni Gerard Mourou (Francja i USA) i 59-letnia Donna Strickland (Kanada) docenieni z kolei zostali "za metodę tworzenia ultrakrótkich impulsów optycznych o dużym natężeniu". Ich metoda (tzw. CPA) stosowana jest między innymi w laserowej korekcji wzroku. Ashkin jest najstarszym laureatem spośród wszystkich dotychczasowych noblistów. Z kolei Donna Strickland jest pierwszą od 55 lat kobietą nagrodzoną Noblem z fizyki.

1 października rozpoczął się tzw. tydzień noblowski, podczas którego poznajemy laureatów Nagrody Nobla w pięciu dziedzinach.

W poniedziałek nagrodę Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii otrzymali James P. Allison i Tasuku Honjo. Ich odkrycia przyczyniły się do opracowania leków skutecznych w terapii groźnych nowotworów, na przykład czerniaka, raka płuca.

W środę przyznana zostanie nagroda z dziedziny chemii.

W czwartek drzwi Sali Giełdy w gmachu Akademii Szwedzkiej na Starym Mieście w Sztokholmie pozostaną natomiast zamknięte. W ich progu nie stanie sekretarz Akademii i nie ogłosi laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Decyzja o nieprzyznawaniu w tym roku tej nagrody ma związek ze skandalem, jaki wybuchł jesienią ubiegłego roku, gdy francusko-szwedzki fotografik i reżyser Jean-Claude Arnault, mąż członkini Akademii Katariny Frostenson, został oskarżony o gwałty oraz o to, że był źródłem przecieków o laureatach literackiego Nobla.

W piątek uwaga świata przeniesie się do stolicy Norwegii Oslo, gdzie Norweski Komitet Noblowski wskaże laureata Pokojowej Nagrody Nobla. To jedyny komitet noblowski, na który wpływ mają politycy - składa się on z pięciu osób wybieranych przez norweski parlament.

W poniedziałek 8 października w Sztokholmie poznamy laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. To dodatkowa nagroda, o której nie wspomina w swoim testamencie Nobel. Z tego powodu formalnie nazywana jest nagrodą banku Szwecji im. Alfreda Nobla.

LAUREACI NAGRODY NOBLA W DZIEDZINIE FIZYKI Z OSTATNICH 10 LAT:

2017 - Laureatami zostali: Rainer Weiss, Barry C. Barish oraz Kip S. Thorne. Komitet Noblowski docenił ich decydujący wkład w budowę detektora LIGO i obserwacje fal grawitacyjnych. 2016 - Nagrodę Nobla otrzymali: David J. Thouless z University of Washington w Seattle, F. Duncan M. Haldane z Princeton University oraz J. Michael Kosterlitz z Brown University w Providence. Ich odkrycia dotyczące topologicznych przejść fazowych oraz topologicznych faz materii mogą się przełożyć na opracowanie nowych materiałów oraz postęp w konstruowaniu np. komputerów kwantowych. 2015 - Japończyk Takaaki Kajita i Arthur B. McDonald (Kanada) zdobyli Nagrodę Nobla za odkrycie oscylacji neutrin - co dowodzi, że te cząstki elementarne mają masę. 2014 - Nobla dostali trzej twórcy niebieskiej diody LED – Japończycy Isamu Akasaki i Hiroshi Amano oraz Shuji Nakamura z USA, dzięki którym energooszczędne i trwałe świecące diody zastępują żarówki i świetlówki. 2013 - Nagrodę przyznano Brytyjczykowi Peterowi Higgsowi i Francois Englertowi (Belgia), których teoria wyjaśnia, skąd się bierze masa. Słuszność teorii potwierdziło odkrycie w 2012 roku bozonu Higgsa, znanego też "boską cząstką". Prace noblistów uzupełniły teorię nazywaną Modelem Standardowym. 2012 - Nobla otrzymali: Francuz Serge Haroche i Amerykanin David J. Wineland, którzy niezależnie od siebie wynaleźli metodę pomiaru pojedynczych cząstek oraz manipulowania nimi bez zmiany ich kwantowej natury. Ich odkrycie przybliża nas do budowy komputerów kwantowych. 2011 - Nagrodę otrzymali Amerykanin Saul Perlmutter, Australijczyk Brian P. Schmidt i Adam G. Riess z USA, którzy odkryli, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej, mimo że przewidywano, iż tempo ekspansji maleje. Ustalili to obserwując światło odległych supernowych. 2010 - Nagrodzeni zostali pochodzący z Rosji, a pracujący w Wielkiej Brytanii Andre Geim i Konstantin Novoselov za odkrycie grafenu - nowej postaci węgla, która jest najcieńszym i najbardziej wytrzymałym znanym materiałem. 2009 - Nagrodę otrzymał Charles K. Kao (Chiny/Wielka Brytania) za przełomowe osiągnięcia dotyczące transmisji światła we włóknach optycznych oraz Willard S. Boyle (Kanada/USA) i George E. Smith (USA) za wynalezienie półprzewodnikowego obwodu obrazującego - sensora CCD. 2008 - Nagrodę podzielono między Amerykanina japońskiego pochodzenia Yoichiro Nambu oraz Makoto Kobayasiego i Toshihidę Maskawa z Japonii. Prace laureatów dotyczyły budowy materii i całego Wszechświata.

Autor: mm//kg / Źródło: Reuters, BBC, PAP