Zapowiedź zwolnień tysięcy pracowników w Europie. Lista firm

Źródło:
Reuters, TVN24 Biznes
Canowiecki: przedsiębiorca albo będzie zamykać swój mały biznes, albo oszukiwać
Canowiecki: przedsiębiorca albo będzie zamykać swój mały biznes, albo oszukiwać TVN24
wideo 2/9
Canowiecki: przedsiębiorca albo będzie zamykać swój mały biznes, albo oszukiwać TVN24

Inflacja najwyższa od dziesięcioleci i wojna w Ukrainie zmusiły firmy w całej Europie do likwidacji miejsc pracy i zwolnień pracowników. Mogą one objąć łącznie dziesiątki tysięcy osób. Agencja Reutera przygotowała listę firm, które ogłosiły cięcia od początku tego roku.

Główny Urząd Statystyczny poinformował we wtorek, że stopa bezrobocia w Polsce rejestrowanego wyniosła 5,0 proc. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła w czerwcu 783,5 tys. Ekonomiści PKO BP zwrócili uwagę, że liczba osób zwolnionych z przyczyn zakładu pracy pozostaje zbliżona do historycznego minimum. "Rynek pracy pozostaje odporny na okres słabszej koniunktury w gospodarce" - ocenili przedstawiciele tego banku w komentarzu do danych GUS.

Nie oznacza to jednak, że zapowiadane przez koncerny zwolnienia pracowników w Europie ominą Polskę.

Motoryzacja

Autoliv - szwedzki producent poduszek powietrznych i pasów bezpieczeństwa ogłosił 8 czerwca, że planuje zlikwidować około 8 tys. miejsc pracy, czyli około 11 proc. wszystkich stanowisk w firmie.

Continental - dostawca części samochodowych planuje zamknąć fabrykę w Gifhorn, w Dolnej Saksonii, w Niemczech. Wygaszanie produkcji ma potrwać do końca 2027 roku, w pierwszym etapie zwolnienia mają objąć 450 z 900 miejsc pracy w tym zakładzie.

Stellantis - producent samochodów w lutym uzgodnił ze związkami zawodowymi plan grupowych zwolnień, które mają dotyczyć do 2 tys. pracowników. Pod koniec czerwca koncern ogłosił plan zamknięcia fabryki skrzyń biegów w Wiedniu, co spowoduje, że pracę straci 300 osób.

Volvo - szwedzka grupa ogłosiła w marcu działania restrukturyzacyjne obejmujące fabryki autobusów w Europie. Ma to doprowadzić do zlikwidowania 1,6 tys. miejsc pracy.

Zwolnienia w branży motoryzacyjnej dotyczą również Polski. Volvo Buses w marcu ogłosiło zamknięcie fabryki autobusów Volvo we Wrocławiu, w której pracuje 1,5 tys. osób.

Volvo Car - producent samochodów 4 maja ogłosił plany zwolnienia 1,3 tys. pracowników w Szwecji. Oznacza to, że redukcja obejmie 6 proc. zatrudnionych przez firmę w tym kraju.

Ponadto koncern Scania poinformował pod koniec maja, że zdecydował o zamknięciu fabryki w Słupsku w województwie pomorskim. Do końca pierwszego kwartału 2024 roku pracę ma stracić 847 osób.

Handel detaliczny

Carrefour - francuska sieć pod koniec czerwca poinformowała, że może zlikwidować do 979 miejsc pracy we Francji.

Deliveroo - brytyjska firma dostarczająca żywność poinformowała, że od 9 lutego zlikwiduje około 9 proc. miejsc pracy, czyli 350 stanowisk.

Fielmann - niemiecka firma z branży optycznej poinformowała 3 marca, że zlikwiduje setki miejsc pracy do 2025 roku.

Haleon - brytyjska firma z branży zdrowotnej, do której należy m.in. pasta do zębów Sensodyne, planuje zlikwidować setki miejsc pracy w Wielkiej Brytanii i innych krajach. Informacje w tej sprawie w połowie lipca przekazał brytyjski dziennik "The Guardian".

Sainsbury's - brytyjska sieć handlowa poinformowała 28 lutego, że planuje zamknać dwa magazyny do 2026 roku, w których jest zatrudnionych 1,4 tys. osób.

Zalando - niemiecki sklep internetowy poinformował 21 lutego, że zamierza zlikwidować setki miejsc pracy.

Przemysł

British Steel - spółka należąca do Chińczyków poinformowała 22 lutego, że może zlikwidować do 260 miejsc pracy. To efekt planowanego zamknięcia pieców koksowniczych w północnej Anglii.

Kone - fiński producent wind przekazał 26 stycznia, że planuje redukcję zatrudnienia. Cięcia mają dotknąć 1 tys. osób, w tym 150 w Finlandii.

Ssab - szwedzki producent stali poinformował 16 czerwca, że rozpoczął rozmowy w sprawie zwolnień grupowych, które mają objąć 850 z 4,7 tys. pracowników w Finlandii. Jako powód wskazywano słaby popyt w sektorze budowlanym. Należąca do koncernu spółka Ruukki Construction może zwolnić około 200 z około 1,5 tys. pracowników w krajach, w których prowadzi działalność - podano 27 czerwca.

Varta - niemiecki producent baterii poinformował 30 czerwca, że w ramach restrukturyzacji zlikwiduje 88 miejsc pracy.

Technologie

BT - największy brytyjski dostawca usług szerokopasmowych i mobilnych 18 maja zapowiedział, że do końca 2030 roku planuje zwolnić nawet 55 tys. pracowników. Jako powód wskazano cięcie kosztów. Redukcja może objąć do 40 proc. zatrudnionych.

CD Projekt - polski producent gier komputerowych poinformował w środę, że podjął decyzję o przeprowadzeniu redukcji zatrudnienia, która obejmie około 9 proc. personelu w studio CD Projekt RED, w tym m.in. zespoły produkcyjne oraz wydawnicze. Zakończenie procesu planowane jest na pierwszy kwartał 2024 roku.

Dormakaba - szwajcarska grupa zajmująca się bezpieczeństwem ogłosiła 3 lipca, że planuje redukcję około 800 etatów.

Ericsson - producent sprzętu telekomunikacyjnego zwolni 8,5 tys. pracowników na całym świecie w ramach planowanego cięcia kosztów, wynika z informacji agencji Reutera.

Logitech - producent klawiatur, kamer internetowych i innych akcesoriów komputerowych ma zwolnić około 300 osób w ramach planowanej reorganizacji. Takie informacje przekazała agencja Bloomberg 22 marca.

Nokia - fiński producent telekomunikacyjnego 3 maja przekazał, że planuje zlikwidować do 208 miejsc pracy w Finlandii.

Philips - holenderski producent 30 stycznia ogłosił, że zlikwiduje 6 tys. miejsc pracy. Powodem jest spadek sprzedaży i wycofanie z rynku ogromnej liczby respiratorów.

Prosiebensat - niemiecka grupa mediowa ogłosiła 18 lipca, że zlikwiduje 400 miejsc pracy w ramach restrukturyzacji działów zajmujących się działalnością rozrywkową.

Sap - niemiecki producent oprogramowania poinformował 26 stycznia, że planuje zlikwidować 3 tys. miejsc pracy, czyli 2,5 proc. wszystkich stanowisk, aby obniżyć koszty i skoncentrować się na oferowaniu usług w chmurze.

Telecom Italia - włoski dostawca usług telekomunikacyjnych zamierza zlikwidować nawet 2 tys. miejsc pracy na Półwyspie Apenińskim w ramach programu dobrowolnych odejść na wcześniejszą emeryturę - poinformowały źródła agencji Reutera w marcu.

Viaplay - szwedzka firma mediowa ogłosiła 20 lipca nowy strategiczny plan. Zapowiadana "optymalizacja portfolio" zakłada wycofanie się z krajów bałtyckich (Polska, Litwa, Łotwa, Estonia), Wielkiej Brytanii, USA i Kanady. Pracę ma stracić ponad jedna czwarta zatrudnionych.

Virgin Media - brytyjski operator komórkowy planuje zwolnić 2 tys. pracowników, czyli 10 proc. wszytkich zatrudnionych. Takie informacje przekazał w poniedziałek brytyjski dziennik "The Telegraph".

Vodafone - brytyjska grupa telekomunikacyjna 15 czerwca porozumiała się ze związkami zawodowymi w sprawie zwolnień 1003 pracowników we Włoszech w celu obniżenia kosztów. Firma w maju poinformowała, że w ciągu trzech lat zlikwiduje 11 tys. miejsc pracy na całym świecie.

Inne

Air Liquide - francuskie przedsiębiorstwo chemiczne poinformowało 5 lipca, że może zlikwidować 430 etatów nad Sekwaną.

BASF - niemieckie przedsiębiorstwo chemiczne poinformowało 24 lutego, że zlikwiduje 2,6 tys. miejsc pracy w celu poprawy konkurencyjności. Deutsche Bank - największy niemiecki bank pracuje nad planem redukcji 10 proc. z 17 tys. miejsc pracy w handlu detalicznym w ciągu najbliższych kilku lat - poinformowało 23 czerwca źródło agencji Reutera. Bank odmówił komentarza w tej sprawie. Wcześniej, 27 kwietnia, Deutsche Bank ogłosił, że zlikwiduje 800 miejsc pracy, co ma pozwolić na obniżenie kosztów o dodatkowe 500 mln euro w ciągu najbliższych kilku lat.

Evonik - niemiecki producent chemikaliów poinformował 3 kwietnia, że zlikwiduje 200 miejsc pracy w ramach restrukturyzacji sektora zajmującego się produkcją karmy dla zwierząt.

Grifols - hiszpańska firma farmaceutyczna poinformowała 15 lutego, że zwolni około 2,3 tys. pracowników, czyli 8,5 proc. wszystkich zatrudnionych. Powodem mają być cięcia kosztów, redukcja zatrudnienia ma pozwolić na zaoszczędznie około 400 mln euro rocznie.

Standard Chartered - brytyjski bank rozpoczął redukcję zatrudnienia w biurach w Londynie, Singapurze i Hongkongu. Zwolnienia mogą objąć ponad 100 pracowników - podała 7 czerwca agencja Bloomberg.

Stora Enso - fińska firma z sektora biogospodarki poinformowała 15 czerwca, że zlikwiduje 1150 miejsc pracy. To efekt zapowiadanego zamknięcia zakładów w Finlandii, Polsce, Estonii i Holandii.

Taylor Wimpey - brytyjska firma zajmująca się budową domów podała 13 stycznia, że rozważa redukcję zatrudnienia w celu ograniczenia kosztów. Firma nie podała przy tym, ilu pracowników może zostać potencjalnie zwolnionych.

UBS - szwajcarski bank rozważa redukcję dziesiątek tysięcy miejsc pracy, co może objąć nawet około 30 proc. wszystkich zatrudnionych, po przejęciu Credit Suisse - poinformowało źródło agencji Reutera 28 czerwca.

Upm-Kymmene - fińska firma leśna poinformowała 25 lipca, że planuje zamknąć fabrykę w Plattling w Niemczech w związku ze spadkiem popytu na papier graficzny. W zakładzie jest zatrudnionych 401 osób.

Autorka/Autor:mb/ams

Źródło: Reuters, TVN24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: samjapan/Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Spółki MFW Bałtyk II i MFW Bałtyk III odpowiedzialne za budowę dwóch morskich farm wiatrowych zawarły umowy w sprawie kredytów na kwotę około 5,8 miliarda euro (niemal 25 miliardów złotych). Wcześniej kontrolowana przez Dominikę Kulczyk Polenergia oraz norweski Equinor poinformowały, że podjęły ostateczne decyzje w sprawie inwestycji.

Polska miliarderka i wielka inwestycja na Bałtyku

Polska miliarderka i wielka inwestycja na Bałtyku

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Pociągi z Warszawy do Rijeki w Chorwacji ruszą 27 czerwca - zapowiedział minister infrastruktury Dariusz Klimczak. Połączenie ma obsługiwać PKP Intercity. Pociągi mają kursować cztery dni w tygodniu.

Pociąg do Chorwacji. Jest termin

Pociąg do Chorwacji. Jest termin

Źródło:
PAP

Marks & Spencer może stracić około 300 milionów funtów w związku z trwającym od kilku tygodni cyberatakiem. Firma zapowiedziała wznowienie sprzedaży online w najbliższych tygodniach.

Atak na znaną sieć handlową. Straty są ogromne

Atak na znaną sieć handlową. Straty są ogromne

Źródło:
PAP

Przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w kwietniu 2025 roku wyniosło 9045,11 złotego, co oznacza wzrost o 9,3 procent rok do roku - podał w środę Główny Urząd Statystyczny. To więcej niż prognozowali analitycy.

Pensje w górę. Najnowsze dane

Pensje w górę. Najnowsze dane

Źródło:
tvn24.pl

Przestrzegamy przed oszustami, którzy za pomocą fałszywych e-maili próbują wyłudzić dane - ostrzega resort finansów. Jak wyjaśnia, cyberprzestępcy podszywają się pod MF i Krajową Administrację Skarbową (KAS). Skarbówka apeluje do podatników o ostrożność.

"Nie nakłaniamy podatników". Fiskus ostrzega

"Nie nakłaniamy podatników". Fiskus ostrzega

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Produkcja przemysłowa w kwietniu 2025 roku była wyższa o 1,2 procent rok do roku, a w ujęciu miesięcznym spadła o 3,5 procent - informuje Główny Urząd Statystyczny (GUS). Zdaniem analityków jest to "pozytywna niespodzianka".

Nowe dane z przemysłu. Minister finansów Andrzej Domański komentuje

Nowe dane z przemysłu. Minister finansów Andrzej Domański komentuje

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało o zniesieniu węgierskiego embarga na polskie mięso, produkty zwierzęce i pasze. Wprowadzona wcześniej rozporządzeniem premiera Viktora Orbana decyzja była odwetem za zakaz sprowadzania tych produktów z Węgier nałożony w związku z panującą w tym kraju epidemią pryszczycy.

Zwrot Orbana w sprawie embarga na produkty z Polski

Zwrot Orbana w sprawie embarga na produkty z Polski

Źródło:
PAP

Rosną długi firm z branży IT, a programiści tracą pracę, bo zastępuje ich sztuczna inteligencja - informuje w środowym wydaniu "Rzeczpospolita". Według dziennika rozdrobniona dotąd branża skazana jest na konsolidację.

Koniec eldorado w branży

Koniec eldorado w branży

Źródło:
PAP

Główny Inspektorat Sanitarny poinformował o wykryciu salmonelli w partii mrożonych truskawek dostępnych w Biedronce. Produkt został wycofany ze sprzedaży. "Bezpieczeństwo produktów i klientów jest naszym absolutnym priorytetem" - zapewniają przedstawiciele sieci handlowej.

Wielka sieć handlowa wycofuje partię produktu

Wielka sieć handlowa wycofuje partię produktu

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Chaos i długie kolejki przy odprawie pasażerów czekają podróżnych korzystających z portugalskich lotnisk. Trudna sytuacja to efekt wprowadzenia trzech nowych systemów kontroli granic.

Chaos na lotniskach. "Gigantyczne kolejki"

Chaos na lotniskach. "Gigantyczne kolejki"

Źródło:
PAP

Muszelki, piasek, produkty spożywcze czy produkty rzemiosła – takie pamiątki zdarza nam się przywozić z wakacji. Jeśli chodzi o Brugię, to turyści nierzadko zabierają stamtąd kostkę brukową. Radni tego belgijskiego miasta apelują, by odwiedzający zaprzestali tej praktyki.

Apel do turystów. "Zostawcie te kamienie"

Apel do turystów. "Zostawcie te kamienie"

Źródło:
PAP

Lotnisko Kansai w Osace obsługuje co roku około 30 milionów pasażerów. Port chwali się, że od ponad 30 lat nie zgubiono bagażu z winy operatora. Klucz do sukcesu to doświadczona załoga i zaawansowany system sortowania.

30 milionów pasażerów rocznie, a nie gubią bagaży. I tak od 30 lat

30 milionów pasażerów rocznie, a nie gubią bagaży. I tak od 30 lat

Źródło:
PAP

Taku Eto nie jest już szefem Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa Japonii. Publicznie pochwalił się, że nie musi martwić się o zakupy ryżu, gdyż dostaje go w prezencie. Słowa te wypowiedział w momencie, gdy kraj od blisko roku zmaga się ze wzrostem cen ryżu.  

Dymisja ministra rolnictwa. Pochwalił się, że dostaje ryż za darmo

Dymisja ministra rolnictwa. Pochwalił się, że dostaje ryż za darmo

Źródło:
The Guardian, tvn24.pl

We wtorkowych losowaniach Lotto i Lotto Plus nie odnotowano głównych wygranych. Oznacza to, że w przypadku Lotto kumulacja rośnie do dziesięciu milionów złotych. Oto wyniki losowania z 20 maja 2025 roku.

Wielka kumulacja w Lotto

Wielka kumulacja w Lotto

Źródło:
tvn24.pl

Miliarder Elon Musk poinformował, że ograniczy wydatki na kampanie wyborcze, bo "nie widzi powodu" dalszego ich finansowania. Odniósł się także do przeciwników atakujących jego firmy i zapowiedział, że "wielu z nich trafi do więzienia".

Elon Musk: nie martwcie się, idziemy po was

Elon Musk: nie martwcie się, idziemy po was

Źródło:
PAP, tvn24.pl

We wtorkowym losowaniu w Eurojackpot nie padła główna wygrana. Kumulacja rośnie do 150 milionów złotych. W Niemczech odnotowano dwie wygrane drugiego stopnia. W Polsce najwyższa była wygrana czwartego stopnia. Oto wyniki losowania Eurojackpot z 20 maja 2025 roku.

Dwie duże wygrane w Eurojackpot w Niemczech

Dwie duże wygrane w Eurojackpot w Niemczech

Źródło:
tvn24.pl

Rząd przyjął cztery projekty z pakietu deregulacyjnego - podała kancelaria premiera. Nowe rozwiązania dotyczą między innymi podatku od spadków i darowizn, podatku dochodowego, a także prawa bankowego.

Zmiany w podatkach. Rada Ministrów zdecydowała

Zmiany w podatkach. Rada Ministrów zdecydowała

Źródło:
PAP

Reputacja najważniejszych firm należących do Elona Muska spadła ze szczytu rankingu na sam dół - wykazał sondaż firmy Harris Poll, który we wtorek cytuje portal Axios. Tesla, która była na 8. miejscu w 2021 roku, zajmuje obecnie 95. pozycję.

Ze szczytu na sam dół. Musk ma problem

Ze szczytu na sam dół. Musk ma problem

Źródło:
PAP

Mechanizm zezwalający na bezcłowy import towarów z Ukrainy przestanie obowiązywać na początku czerwca - przekazał premier Donald Tusk. Dodał, że znów będą obowiązywać regulacje sprzed inwazji Rosji na Ukrainę.

Donald Tusk: wracamy do sytuacji sprzed wojny, jeśli chodzi o regulacje na granicy

Donald Tusk: wracamy do sytuacji sprzed wojny, jeśli chodzi o regulacje na granicy

Źródło:
PAP

Rosyjski sąd przedłużył do 25 sierpnia areszt tymczasowy dla Wadima Moszkowicza, założyciela firmy rolniczej Rusagro - przekazał jego prawnik, cytowany przez Agencję Reuters. Miliarder jest podejrzewany o łapówkarstwo i defraudację 30 miliardów rubli (około 1,5 miliarda złotych).

Sąd przedłużył areszt dla rosyjskiego oligarchy

Sąd przedłużył areszt dla rosyjskiego oligarchy

Źródło:
Reuters, tvn24.pl

Projekt noweli o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa trafi do Sejmu w czerwcu - przekazał wicedyrektor Departamentu Cyberbezpieczeństwa w Ministerstwie Cyfryzacji Marcin Wysocki. Podkreślił, że zmiana jest pilna i priorytetowa.

"Projekt ma charakter pilny i priorytetowy"

"Projekt ma charakter pilny i priorytetowy"

Źródło:
PAP

Bruksela planuje nałożenie podatku na małe paczki spoza Unii Europejskiej (UE), głównie z Chin. Ma to ograniczyć import za pośrednictwem tamtejszych detalicznych sklepów online, takich jak Temu czy Shein - poinformował "Financial Times".

Media: nowy podatek uderzy w Temu i Shein

Media: nowy podatek uderzy w Temu i Shein

Źródło:
PAP

- Z roku na rok coraz trudniej jest wybrać finalistów. Jakość kandydatów jest bardzo dobra w każdej kategorii - mówił w TVN24 BiS Krzysztof Kulig, przewodniczący Kapituły Nagrody Polskiej Rady Biznesu. Ogłoszenie laureatów "biznesowych Oscarów" w ramach 14. edycji konkursu odbędzie się 26 maja 2025 roku.

"Chcielibyśmy te firmy przybliżać szerokiemu gronu"

"Chcielibyśmy te firmy przybliżać szerokiemu gronu"

Źródło:
tvn24.pl

- Osiemset tysięcy dzieci w wieku szkolnym potrzebuje fachowego dostępu do opieki psychiatrycznej i psychologicznej. To jest populacja drugiego miasta w Polsce - Krakowa. Ta skala potrzeb jest ogromna - podkreśliła Zuzanna Lewandowska, prezeska Fundacji TVN.

Prezeska Fundacji TVN: to jest ogromnie ważny temat

Prezeska Fundacji TVN: to jest ogromnie ważny temat

Źródło:
tvn24.pl

Od 1 stycznia 2026 roku informacja o emeryturze będzie dostępna w aplikacji mObywatel - wynika z projektu przyjętego przez rząd. Dokument zakłada likwidację Centralnej Informacji Emerytalnej z powodu wysokich kosztów i niepewnej skuteczności.

"Informacja o naszej emeryturze". Rząd przyjął projekt

"Informacja o naszej emeryturze". Rząd przyjął projekt

Źródło:
PAP

Wypłata 14. emerytury w 2025 roku została zaplanowana na wrzesień - wynika z wykazu prac legislacyjnych rządu. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad projektem rozporządzenia, które formalnie określi termin przekazania dodatkowego świadczenia dla emerytów i rencistów.

Dodatkowe pieniądze dla emerytów. Wiadomo, kiedy wypłata

Dodatkowe pieniądze dla emerytów. Wiadomo, kiedy wypłata

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Od wtorku maszyniści nie muszą już podawać sygnału dźwiękowego "Baczność" przed przejazdami kolejowymi wyposażonymi w rogatki lub sygnalizację świetlno-dźwiękową. To efekt nowelizacji rozporządzenia podpisanej przez ministra infrastruktury Dariusza Klimczaka. Zmiana ma ograniczyć hałas w rejonach zamieszkałych i poprawić komfort życia mieszkańców.

Od dziś zmiany na przejazdach kolejowych

Od dziś zmiany na przejazdach kolejowych

Źródło:
tvn24.pl

Niższy limit ceny za ropę z Rosji, wsparcie ukraińskiego przemysłu i cios w rosyjską "flotę cieni" - to zaproponował minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski w Brukseli. Wskazał w ten sposób, co jeszcze może zrobić Unia Europejska.

Sikorski: powinniśmy być nie gorsi

Sikorski: powinniśmy być nie gorsi

Źródło:
PAP

Unia Europejska zatwierdziła 17. pakiet sankcji na Rosję, obejmujący blisko 200 statków z rosyjskiej "floty cieni" - poinformowała we wtorek szefowa dyplomacji UE Kaja Kallas. Powtórzyła, że trwają prace nad kolejnymi sankcjami.

Nowe sankcje na Rosję. Jest zielone światło

Nowe sankcje na Rosję. Jest zielone światło

Źródło:
PAP, tvn24.pl

W pierwszym kwartale 2025 roku ponad 14 tysięcy odbiorców energii elektrycznej zmieniło swojego sprzedawcę prądu. Z danych opublikowanych przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) wynika także, że w ponad 8 tysiącach przypadków były to gospodarstwa domowe.

Zmiany sprzedawcy prądu. Skorzystały tysiące gospodarstw

Zmiany sprzedawcy prądu. Skorzystały tysiące gospodarstw

Źródło:
PAP