Ranking otwartości. Najlepszy resort gospodarki, najgorszy rolnictwa

Raport "Czekając na otwarte rządy" oceniał trzy sfery: dostęp do informacji publicznej i otwartości danych, otwartość procesów decyzyjnych oraz przeciwdziałanie korupcji. Analizie poddano 17 ministerstw i Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, biorąc pod uwagę sytuację na koniec 2014 r.

Badanie przeprowadziła Koalicja na rzecz Otwartego Rządu, w której skład wchodzą m.in. Fundacja Batorego, Instytut Spraw Publicznych czy Fundacja Panoptykon. Organizacje te najlepiej oceniły Ministerstwo Gospodarki, które zdobyło w rankingu 44 proc. możliwych punktów, resort pracy - 43 proc. oraz MEN - 41 proc. Na dole stawki znalazły się natomiast MSZ i MON (po 28 proc.); najgorzej wypadło ministerstwo rolnictwa, które zdobyło 23 proc. możliwych punktów. Z monitoringu wynika, że poszczególne ministerstwa wypełniają przeciętnie zaledwie 35 proc. wszystkich postawionych im w rankingu wymagań uznanych przez NGO-sy za istotne dla działań administracji.

Jak podkreślał Karol Mojkowski z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, podczas czwartkowej prezentacji raportu, badanie miało sprawdzić przede wszystkim, jak zwykły obywatel może uzyskać dostęp do informacji rządowej, czy wziąć udział w procesach legislacyjnych. "Resorty najgorzej radzą sobie z otwartością na udział obywateli w procesach decyzyjnych, głównie z prowadzeniem konsultacji publicznych w ramach rządowego procesu ustawodawczego, (...) najlepiej zaś (co może być pewnym zaskoczeniem, biorąc pod uwagę, że potoczna opinia o skali korupcji w administracji publicznej jest bardzo negatywna) - z wdrażaniem standardów przeciwdziałania korupcji" - głosi raport. Tymczasem - jak mówił jeden z autorów raportu Jakub Wygnański ze Stoczni - źle przeprowadzone konsultacje mogą sprawić, że interes publiczny straci. - Konsultacje trzeba umieć robić, by zadbać o interes publiczny i nie popaść w zakładnictwo zorganizowanych grup interesów, które wyciągną ręce jeszcze wyżej i będą krzyczeć jeszcze głośniej - podkreślił Wygnański.

Zauważył, że tylko w 14 proc. przypadków opracowano założenia do projektu ustawy, co - w jego ocenie - ogranicza udział obywateli w procesie legislacyjnym do komentowania gotowych projektów, a pozbawia ich wpływu na dyskusję o potrzebie i kierunkach projektowanych zmian. Podkreślił także, iż ministerstwa nie informują dostatecznie o możliwości wzięcia udziału w konsultacjach publicznych, a "rozdzielniki" podmiotów zapraszanych do udziału w konsultacjach są zbyt krótkie. Zdaniem Wygnańskiego największy wpływ na działanie urzędników mają nie wewnętrzne regulacje, a dokumenty wychodzące z KPRM, jednakowe dla wszystkich resortów. Zwrócił on uwagę, że w 2015 roku wydano bardzo dobrze oceniane "Wytyczne do przeprowadzania oceny wpływu oraz konsultacji publicznych w ramach rządowego procesu legislacyjnego". Wyraził nadzieję, że będzie to miało pozytywny wpływ na przeprowadzanie konsultacji. Organizacje przeprowadzające badanie od kilku lat postulują, by proces przeprowadzania konsultacji uregulować ustawowo. Według raportu należy także ujednolicić i konsekwentnie stosować politykę w zakresie publikowania informacji o konsultacjach oraz wypracować wspólny standard publikowania informacji zwrotnej o konsultacjach, a także stworzyć bazy podmiotów, które są zapraszane do konsultacji i rozszerzyć szkolenia dla urzędników.

Jeśli chodzi o udostępnianie informacji publicznej, to autorzy raportu nie najlepiej oceniają strony internetowe i strony Biuletynu Informacji Publicznej ministerstw. Jak podkreślano, różnorodność stron bardzo utrudnia korzystanie z zawartych na nich informacji. - Nie ma dwóch identycznych BIP-ów, a po 25 latach funkcjonowania administracji w demokratycznym państwie prawa można by oczekiwać, że jeżeli korzystamy ze strony Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Zdrowia, to będzie miała ona coś wspólnego ze stroną MSZ. Trzeba się bardzo mocno napracować, żeby w tych Biuletynach coś znaleźć, ponieważ architektura informacji jest zasadniczo różna - mówił Karol Mojkowski. Jego zdaniem w działaniach resortów brakuje też postawy projawnościowej, tj. publikowania możliwie szerokiego zakresu informacji i danych. Jak mówił, niektóre resorty nie chcą np. ujawniać kalendarzy ministrów, zasłaniając się np. zagrożeniem terrorystycznym, czy rejestrów umów zawieranych z podmiotami zewnętrznymi, choć robią to już niektóre samorządy.

Raport rekomenduje więc przeorganizowanie i ujednolicenie Biuletynów Informacji Publicznej ministerstw i ich stron internetowych, aktywne udostępnienia większej ilości informacji, m.in. raportów i ekspertyz, czy kalendarzy ministrów w sposób, który pozwoli na ich maszynowe przetwarzanie. Według raportu, z ocen kryteriów otwartości najlepiej wypadło przeciwdziałanie korupcji, choć i tak było to zaledwie 44 proc. możliwych punktów. "Na ten nie najlepszy wynik złożył się m.in. brak w większości instytucji rządowych jakichkolwiek wewnętrznych polityk, strategii czy planów zapobiegania korupcji. (...) Pewne standardy są przestrzegane, ale fragmentarycznie i niespójnie" - napisano w raporcie.

Grażyna Czubek z Fundacji Batorego przedstawiając tę część raportu podkreśliła, że w resortach generalnie brakuje systemowych rozwiązań antykorupcyjnych, narzędzi kontrolowania działalności lobbingowej, czy ochrony przed negatywnymi skutkami konfliktu interesów. Jej zdaniem za mało stosuje się też dobrych praktyk, takich jak np. publikowanie rejestrów umów. Raport rekomenduje więc m.in. opracowanie modelowych rozwiązań dot. przeciwdziałania korupcji, uregulowanie ustawowego dot. składania oświadczeń majątkowych, działalności lobbingowej i ochrony sygnalistów, a także poprawienie kontroli zarządczej i rozszerzenie edukacji antykorupcyjnej dla urzędników.

Autor: msz/ / Źródło: PAP