Opiekun faktyczny – kto może nim zostać? Jakie ma prawa i obowiązki?

Źródło:
TVN24 Biznes
Marlena Maląg o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym (wypowiedź z lipca 2021)
Marlena Maląg o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym (wypowiedź z lipca 2021)TVN24
wideo 2/5
Marlena Maląg o Rodzinnym Kapitale OpiekuńczymTVN24

Opiekun faktyczny to osoba, która rzeczywiście opiekuje się dzieckiem, osobą starszą, osobą niepełnosprawną, ale nie jest jej opiekunem ustawowym. Definicję opiekuna faktycznego regulują przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawa o świadczeniach rodzinnych. 

Opiekun faktyczny to osoba sprawująca stałą opiekę nad dzieckiem, osobą starszą, ubezwłasnowolnioną lub niepełnosprawną w zastępstwie ich opiekunów ustawowych lub prawnych.Opiekunem faktycznym może być osoba niespokrewniona lub taka, która nie jest opiekunem ustawowym.Opiekun faktyczny dziecka to osoba, która opiekuje się nim na stałe lub podczas czasowej, dłuższej nieobecności rodziców (np. kiedy pracują z dala od miejsca zamieszkania dziecka).

Kto to jest opiekun faktyczny?

Opiekun faktyczny zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta to „osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga”. Opiekun faktyczny to termin, który ma najczęściej zastosowanie w odniesieniu do stałych opiekunów dzieci, osób niepełnosprawnych, chorych psychicznie, starszych.

Kto może być opiekunem faktycznym?

Nie każda osoba może zostać opiekunem faktycznym. Aby tak się stało, musi spełniać wszystkie wyszczególnione w ustawie warunki. Opiekunem faktycznym osoby starszej, chorej, małoletniej może zostać pełnoletnia osoba niespokrewniona, dalszy krewny, życiowy partner lub partnerka (żyjący w konkubinacie). Za opiekuna faktycznego można uznać osobę, która:

nie ma obowiązku ustawowego sprawowania opieki nad daną osobą, wynikającego z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Za opiekuna faktycznego nie można więc uznać męża lub żony, rodziców, pełnoletnich dzieci wobec rodziców, – sprawuje rzeczywistą, stałą opiekę nad pacjentem lub dzieckiem, – ma podopiecznego wymagającego opieki ze względu na swój wiek, stan zdrowia fizycznego lub psychicznego.

Ważnym kryterium w definicji opiekuna faktycznego jest fakt sprawowania stałej opieki nad drugą osobą. Opiekunem faktycznym nie jest więc osoba, która robi to od czasu do czasu, np. robiąc choremu raz na jakiś czas zakupy czy zawożąc go czasami na badania. 

Opiekun faktyczny dziecka

Opiekun faktyczny dziecka, zgodnie z Ustawą o świadczeniach rodzinnych, to pełnoletnia osoba, która rzeczywiście opiekuje się dzieckiem, bez obowiązku ustawowego i wystąpiła do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka. Opiekunem faktycznym dziecka nie może więc być jego rodzic, gdyż jego opieka nad niepełnoletnim wynika z obowiązku prawnego. Opiekunem faktycznym dziecka może być jednak inny krewny, np. babcia, dziadek, pełnoletnie rodzeństwo, ciocia. 

Rodzice jako przedstawiciele ustawowi dziecka mogą, jeśli mają pełną władzę rodzicielską, wskazać, kto poza nimi będzie opiekował się ich dzieckiem pod ich nieobecność związaną np. z wyjazdem zarobkowym. Oznacza to, że opiekun faktyczny dziecka nie musi zawsze stale opiekować się dzieckiem, może dziać się to w określonym czasie związanym z nieobecnością opiekuna ustawowego. W tej sytuacji rodzice wskazują, kto w ich zastępstwie może pójść z dzieckiem do lekarza na badania czy rozmawiać z nauczycielami o sprawach związanych z jego edukacją.

Opiekun faktyczny dziecka, o ile sprawuje nad nim stałą opiekę i wystąpił do sądu opiekuńczego lub ośrodka adopcyjnego o przysposobienie dziecka, może otrzymywać świadczenia rodzinne na dziecko.

Opiekun faktyczny a opieka medyczna

Opiekun faktyczny ma dużo mniejsze prawa niż opiekun ustawowy. Może wyrazić zgodę na przeprowadzenie badania lekarskiego, jeśli nie ma opiekuna ustawowego, a pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody na badanie. Opiekun faktyczny nie może jednak mieć wglądu w dokumentację medyczną swojego podopiecznego bez upoważnienia pacjenta lub jego opiekuna ustawowego.

Opiekun faktyczny a opiekun prawny

Opiekun prawny to osoba ustanowiona przez sąd opiekuńczy do sprawowania opieki nad osobą małoletnią lub ubezwłasnowolnioną, np. starszym człowiekiem, który nie jest w stanie podejmować samodzielnie decyzji (ubezwłasnowolnienie częściowe) albo osobą chorą psychicznie lub upośledzoną umysłowo (ubezwłasnowolnienie całkowite).

Opiekunem prawnym osoby starszej lub dziecka może być wyznaczona przez sąd opiekuńczy pełnoletnia osoba — w pierwszej kolejności krewny, a jeśli to nie jest możliwe — osoba wyznaczona z ośrodka pomocy społecznej lub placówki opiekuńczej, jeśli tam przebywa osoba wymagająca opieki.

Opiekun prawny dziecka zastępuje jego rodziców, czyli opiekunów ustawowych, co oznacza, że spoczywają na nim wszystkie obowiązki rodziców. Jego zadaniem jest m.in. opieka nad dzieckiem i ochrona jego interesów osobistych i majątkowych. Może również podejmować czynności prawne w imieniu dziecka, co reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. 

Opiekun prawny ma uprawnienia takie jak opiekun ustawowy, czyli znacznie przekraczające prawa opiekuna faktycznego. Może dokonywać czynności prawnych w imieniu podopiecznego, który nie może samodzielnie troszczyć się o siebie, podejmować decyzje dotyczące leczenia itp. Opiekun prawny potrzebuje jednak zgody sądu, by podejmować decyzje dotyczące majątku osoby, którą się opiekuje.

Akty prawne: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Ustawa o świadczeniach rodzinnych, Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock | TVN24

Pozostałe wiadomości

Oszczędności posiada 83 procent Polaków. Są jednak one tak niewielkie, że co trzecia osoba utrzymałaby się dzięki nim maksymalnie przez miesiąc. Brak oszczędności zadeklarowało 17 procent Polaków. Tak wynika z badania "Skala i cele gromadzenia oszczędności przez Polaków", realizowanego na zlecenie Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor.

Co trzeci Polak utrzyma się maksymalnie przez miesiąc

Co trzeci Polak utrzyma się maksymalnie przez miesiąc

Źródło:
tvn24.pl

Prezydent Donald Trump ogłosił, że Coca-Cola, po rozmowie z nim, zgodziła się używać cukru trzcinowego w swoich napojach sprzedawanych w USA. Firma nie potwierdziła tych doniesień. Obecnie napoje koncernu słodzone są w Stanach Zjednoczonych syropem glukozowo-fruktozowym.

Trump interweniuje w sprawie składu coca-coli. "Zgodzili się"

Trump interweniuje w sprawie składu coca-coli. "Zgodzili się"

Źródło:
PAP

Sąd Najwyższy Korei Południowej podtrzymał w czwartek wyrok uniewinniający prezesa koncernu Samsung Electronics Co. Ltd. Li Dze Jonga, oskarżonego o manipulowanie cenami akcji i oszustwa księgowe w związku z głośną sprawą fuzji dwóch spółek zależnych Samsunga w 2015 roku.

Prezes giganta uniewinniony. Był oskarżony o oszustwa i manipulacje

Prezes giganta uniewinniony. Był oskarżony o oszustwa i manipulacje

Źródło:
PAP

Polacy coraz ostrożniej podchodzą zarówno do zakupu jak i budowy domów jednorodzinnych. Rynek może zareagować korektą cen - informuje "Puls Biznesu".

Rynek "w stanie hibernacji". Ceny sięgnęły sufitu

Rynek "w stanie hibernacji". Ceny sięgnęły sufitu

Źródło:
PAP

Polska największym beneficjentem największego w historii budżetu Unii Europejskiej - podkreślił w środę minister finansów Andrzej Domański. Komisja Europejska zaproponowała budżet na lata 2028-2034 w wysokości 2 bilionów euro. Szef resortu finansów dodał, że rosną między innymi nakłady na bezpieczeństwo, rolnictwo i innowacje.

Jest propozycja unijnego budżetu. "Polska największym beneficjentem"

Jest propozycja unijnego budżetu. "Polska największym beneficjentem"

Źródło:
PAP

Platforma rezerwacyjna Booking.com planuje zwolnić około tysiąca pracowników, między innymi w Amsterdamie. Cięcia mają poprawić efektywność i uprościć strukturę spółki. Nie podano, w których krajach poza Holandią dojdzie do redukcji etatów.

Nawet tysiąc osób do zwolnienia. Cięcia w popularnej platformie

Nawet tysiąc osób do zwolnienia. Cięcia w popularnej platformie

Źródło:
PAP

Skupiająca największe organizacje przedsiębiorców w Polsce Rada Przedsiębiorczości zaapelowała o pilne podjęcie działań wspierających Grupę Barlinek po ataku rosyjskich dronów na fabrykę w Winnicy. "Konieczne jest natychmiastowe zapewnienie bezpośredniej pomocy finansowej oraz uruchomienie systemowych rozwiązań" - czytamy.

Rada Przedsiębiorczości apeluje w sprawie wsparcia Grupy Barlinek

Rada Przedsiębiorczości apeluje w sprawie wsparcia Grupy Barlinek

Źródło:
tvn24.pl

W środę Donald Trump oświadczył, że nie zamierza zwalniać szefa Rezerwy Federalnej Jerome'a Powella. Zdementował w ten sposób doniesienia o poszukiwaniu jego następcy przez Biały Dom. Wcześniej prezydent USA wielokrotnie groził Powellowi utratą stanowiska, nazywając go "kretynem".

"Wysoce nieprawdopodobne". Trump dementuje

"Wysoce nieprawdopodobne". Trump dementuje

Źródło:
PAP

W środę do rządowego wykazu prac legislacyjnych trafiła informacja o projekcie rozporządzenia dotyczącym podwyżki wskaźnika waloryzacji rent i emerytur na 2026 rok. Propozycja rządu zakłada, że wskaźnik pozostanie na najniższym poziomie przewidzianym przez przepisy.

O tyle mają wzrosnąć emerytury. Propozycja rządu

O tyle mają wzrosnąć emerytury. Propozycja rządu

Źródło:
PAP

We wtorek, 22 lipca, akcje Rafako zostaną wycofane z obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych - podała w środę GPW. Upadłość firmy w grudniu 2024 roku została ogłoszona przez sąd.

Znana polska spółka znika z giełdy. Padła data

Znana polska spółka znika z giełdy. Padła data

Źródło:
PAP

Co Polacy trzymają na klatkach schodowych? - Kanistry z benzyną, pozostałości po remoncie, rowery i hulajnogi. Jakby był pożar, to uciekając, przewrócimy się też o stare meble, worki z ciuchami czy o śmieci - słyszymy od administratorki budynku w Poznaniu. - Farby, lakiery czy meble mają potężną łatwopalność. Jest blisko do katastrofy - przestrzega Rafał Zarzycki, wiceprezes Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa.

Tak mieszkamy. "Jest blisko do katastrofy"

Tak mieszkamy. "Jest blisko do katastrofy"

Źródło:
TVN24+

Inflacja bazowa liczona po wyłączeniu cen żywności i energii w czerwcu 2025 roku wyniosła 3,4 procent rok do roku, wobec 3,3 procent przed miesiącem - podał Narodowy Bank Polski.

Inflacja bazowa w Polsce. Znamy najnowsze dane

Inflacja bazowa w Polsce. Znamy najnowsze dane

Źródło:
tvn24.pl

Inflacja w Wielkiej Brytanii wzrosła do 3,6 procent rok do roku - podał w środę Brytyjski Urząd Statystyk Narodowych (ONS). To najwyższy poziom od stycznia 2024 roku, napędzany przede wszystkim wolniejszym spadkiem cen paliw oraz wzrostem cen żywności.

Zaskakujące dane z Wielkiej Brytanii. "Gwałtowny wzrost"

Zaskakujące dane z Wielkiej Brytanii. "Gwałtowny wzrost"

Źródło:
PAP

Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił dwie skargi prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych i orzekł, że ewentualne przyszłe roszczenia byłego klienta banku nie stanowią podstawy do przetwarzania jego danych osobowych oraz że bank nie ma prawa przetwarzać tych danych, jeśli umowa nie została zawarta - poinformował w środę UODO.

Dane klientów pod ochroną. Dwa wyroki w sprawie działań banków

Dane klientów pod ochroną. Dwa wyroki w sprawie działań banków

Źródło:
PAP

Francuski premier François Bayrou wyszedł z propozycją ograniczenia ilości świąt państwowych. W ten sposób chce przyczynić się do pobudzenia gospodarki i ograniczenia długu publicznego, jego pomysł nie spotkał się jednak z entuzjastycznym przyjęciem w kraju.  

Premier szuka oszczędności, chce zlikwidować dwa święta

Premier szuka oszczędności, chce zlikwidować dwa święta

Źródło:
BBC, The Guardian, Reuters

Ponad 1,1 miliona rodziców zgłosiło się po wypłatę świadczenia z programu Dobry start na wyprawkę szkolną dla dzieci - poinformował w środę Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Ponad milion wniosków, poszły pierwsze przelewy

Ponad milion wniosków, poszły pierwsze przelewy

Źródło:
PAP

1 stycznia 2026 roku w Polsce pojawić się ma sześć nowych miast. Taki status, według projektu rozporządzenia przygotowanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, otrzymają miejscowości w województwach: mazowieckim, lubelskim, opolskim i śląskim.

Nowe miasta na mapie Polski

Nowe miasta na mapie Polski

Źródło:
PAP

Nawet 50 tysięcy złotych, do tego odsetki. Tyle będą musieli dopłacić niektórzy przedsiębiorcy, korzystający z mrożenia cen energii. Warunkiem skorzystania z obniżonych stawek było złożenie odpowiedniego oświadczenia, na co był czas do końca czerwca.

Spóźnialscy słono dopłacą do prądu

Spóźnialscy słono dopłacą do prądu

Źródło:
PAP

Mam to przedyskutowane z ludźmi, którzy pracowali nad tym od miesięcy. Przedstawię koncepcję podatku cyfrowego premierowi. Ona będzie na przełomie lipca i sierpnia - powiedział w TVN24 wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski.

Nowy podatek w Polsce? "Przedstawię koncepcję premierowi"

Nowy podatek w Polsce? "Przedstawię koncepcję premierowi"

Źródło:
tvn24.pl

We wtorkowym losowaniu Lotto rozbito kumulację. Jeden z graczy wygrał niemal 27 milionów złotych. Z komunikatu Totalizatora Sportowego wynika, że kupon został wysłany w Lesznie. Oto wyniki Lotto i Lotto Plus z 15 lipca 2025 roku.

Ogromna wygrana w Lotto. Podano, gdzie padła

Ogromna wygrana w Lotto. Podano, gdzie padła

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Ministra pracy Kuby Marta Elena Feito-Cabrera została zmuszona do dymisji, gdy wywołała oburzenie słowami, że w kraju nie ma żebraków – poinformowała w środę stacja BBC.

Oburzenie po słowach ministry. Złożyła rezygnację

Oburzenie po słowach ministry. Złożyła rezygnację

Źródło:
PAP

Donald Trump zapowiedział wprowadzenie 50-procentowych ceł na brazylijskie towary. Nie ukrywa, że to rodzaj odwetu za to, że władze Brazylii ścigają byłego prezydenta Jaira Bolsonaro za próbę przeprowadzenia zamachu stanu. Przedsiębiorcy jednak mają nadzieję, że uda się cłom zapobiec i zaapelowały do władz obu państw o podjęcie "rokowań na wysokim szczeblu".

"Dotkliwe szkody" i "niepokojący precedens". Oświadczenie po zapowiedzi Trumpa

"Dotkliwe szkody" i "niepokojący precedens". Oświadczenie po zapowiedzi Trumpa

Źródło:
PAP

Rząd przyjął we wtorek projekt zapewniający poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Zmiany będą dotyczyć także rachunków.

Zmiany na rachunkach za wodę. Decyzja rządu

Zmiany na rachunkach za wodę. Decyzja rządu

Źródło:
PAP

Podatek od nieruchomości pójdzie w 2026 roku w górę. Skala podwyżki wynika z danych o inflacji za pierwsze półrocze 2025 roku, jakie we wtorek przedstawił Główny Urząd Statystyczny. - Wskaźnik ten wynosi 4,5 procent, czyli dużo mniej niż w 2022 i 2023 roku, ale więcej niż w roku 2024 - zauważa Piotr Juszczyk, główny doradca podatkowy w firmie inFakt.

Właściciele nieruchomości zapłacą więcej

Właściciele nieruchomości zapłacą więcej

Źródło:
tvn24.pl

We wtorkowym losowaniu w Eurojackpot nie odnotowano głównej wygranej, a kumulacja rośnie do 360 milionów złotych. W Polsce padła natomiast wygrana drugiego stopnia, wynosząca ponad 3,5 miliona złotych. Oto liczby, które wylosowano 15 lipca 2025 roku.

Duża wygrana w Eurojackpot w Polsce

Duża wygrana w Eurojackpot w Polsce

Źródło:
tvn24.pl

Wciąż nie ma porozumienia krajów Unii Europejskiej w sprawie 18. pakietu sankcji wobec Rosji - przekazała szefowa unijnej dyplomacji Kaja Kallas. Przeszkodą pozostaje sprzeciw Słowacji, która obawia się między innymi gigantycznych kar ze strony Gazpromu w związku z rezygnacją z rosyjskiego gazu.

Blokada ze strony jednego kraju. "Jest mi naprawdę przykro"

Blokada ze strony jednego kraju. "Jest mi naprawdę przykro"

Źródło:
PAP

Cyberprzestępcy działają nieustannie. Część z nich chce się szybko wzbogacić i nas po prostu okraść. Z nimi mamy do czynienia na co dzień. To o nich myślimy, gdy słyszymy o bezpieczeństwie w sieci. Ale są też inni - groźniejsi. Tacy, którzy działają na zlecenie państw i przeprowadzają ataki mające daleko idące konsekwencje. Często długo pozostają w ukryciu, by cios wymierzyć w idealnym momencie.

Cisza przed burzą. W oczekiwaniu na atak, który może nadejść w dowolnej chwili

Cisza przed burzą. W oczekiwaniu na atak, który może nadejść w dowolnej chwili

Źródło:
TVN24+

W ramach testu holenderski przewoźnik lotniczy KLM wprowadził nową taryfę, w której przewidziano miejsce jedynie na mały bagaż podręczny. Organizacja konsumencka ostrzega, że to rozwiązanie nie tylko wprowadza w błąd klientów, ale może być również sprzeczne z prawem Unii Europejskiej - przekazał dziennik "Algemeen Dagblad".

Test w linii lotniczej, duże kontrowersje

Test w linii lotniczej, duże kontrowersje

Źródło:
PAP

Sławosz Uznański-Wiśniewski we wtorek wrócił na Ziemię po pobycie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Drugi Polak w kosmosie na swój sukces pracował niemal całe życie. Ale bycie astronautą to także wysokie wynagrodzenie. Ile Sławosz Uznański-Wiśniewski może zarobić dzięki swojej kosmicznej misji?

Kosmiczne pieniądze za kosmiczny lot? Tyle może zarobić polski astronauta

Kosmiczne pieniądze za kosmiczny lot? Tyle może zarobić polski astronauta

Źródło:
tvn24.pl, Space Insider