Podatek cukrowy – czym jest i kto go płaci? Jakich produktów dotyczy?

● Podatek cukrowy to dodatkowa opłata nałożona na słodzone napoje. ● Celem podatku jest ograniczenie spożycia słodzonych napojów i przeciwdziałanie w ten sposób szkodliwym skutkom nadmiernego spożycia cukru, takim jak otyłość. ● Podatek cukrowy składa się z opłaty stałej, opłaty zmiennej oraz opłaty za dodatek kofeiny lub tauryny. ● Z podatku cukrowego zwolnione są m.in. produkty medyczne, suplementy diety i wyroby na bazie mleka.

Podatek cukrowy obowiązuje na mocy art. 12a ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym. Podatek został wprowadzony do tej ustawy ustawą z dnia 14 lutego 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów i oficjalnie obowiązuje od 1 stycznia 2021 roku.

Podatek cukrowy jest dodatkową opłatą (daniną), którą obłożone zostały napoje o wysokiej zawartości cukru. Celem wprowadzenia podatku cukrowego jest wzrost cen niezdrowej żywności takiej jak słodzone napoje i w ten sposób zmniejszenie ich spożycia. Nadmierne spożycie cukru jest jedną z głównych przyczyn rosnącej w społeczeństwie otyłości, która jest źródłem wielu problemów zdrowotnych.

Dodatkowa opłata ma oddziaływać zarówno na konsumentów, jak też na producentów słodzonych napojów. Konsumenci w związku z rosnącą ceną mają być zniechęcani do sięgania po takie produkty i decydować się na zdrowszą alternatywę. Producenci natomiast mają być w ten sposób motywowani do zmniejszania zawartości cukru w swoich wyrobach i w ten sposób zmniejszać ich ceny. 

Przepisy dokładnie określają, których produktów dotyczy podatek cukrowy. Podatek ten dotyczy napojów z dodatkiem:

– cukrów, takich jak monosacharydy i disacharydy, oraz produktów spożywczych je zawierających, – substancji słodzących, takich jak ksylitol, sorbitol i aspartam, – kofeiny, – tauryny.

Jednocześnie niektóre produkty zostały zwolnione z nowej opłaty. Podatek cukrowy nie dotyczy napojów będących:

– wyrobami medycznymi,  – suplementami diety,  – żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego, w tym preparatami do początkowego i dalszego żywienia niemowląt,  – wyrobami akcyzowymi, – produktami o zawartości nie mniej niż 20 proc. soku owocowego lub warzywnego i zawierającymi nie więcej niż 5 g cukrów na 100 ml napoju, – roztworami węglowodanowo-elektrolitowymi zawierającymi nie więcej niż 5 g cukrów na 100 ml napoju, takich jak napoje izotoniczne, – wyrobami na bazie mleka lub jego przetworów, takich jak kefiry, jogurty, maślanki.

Wprowadzenie podatku cukrowego sprawia, że rosną ceny słodkich napojów, jego koszt w ostatecznym rozrachunku ponoszą więc konsumenci. Zarazem jednak za właściwe naliczanie i odprowadzanie tego podatku do urzędu skarbowego odpowiadają podmioty, które:

– sprzedają słodzone napoje do punktów sprzedaży detalicznej, – sprzedają słodzone napoje detalicznie jako ich producenci lub importerzy, – zamawiają wyprodukowanie słodzonych napojów u producenta, a skład napoju jest określony w umowie zamówienia.

Podatek cukrowy płacony jest zawsze jedynie raz od danego produktu. Jeżeli więc dany napój trafia do dalszego obrotu po tym, gdy podatek cukrowy od niego został już zapłacony wcześniej, podatku tego nie nalicza się ponownie.

Ile wynosi podatek cukrowy? Na wysokość tego podatku składają się dwa elementy: opłata stała i opłata zmienna:

● opłata stała wynosi 0,50 zł za każdy litr napoju, w którym zawartość cukru jest nie większa niż 5 g na 100 ml tego napoju, lub w którym w jakiejkolwiek ilości znajdują się substancje słodzące, ● opłata zmienna wynosi 0,05 zł za każdy gram cukru powyżej 5 g cukru na 100 ml napoju – również w przeliczeniu na litr napoju. 

Ponadto dodatkowa opłata nakładana jest na napoje z dodatkiem kofeiny lub tauryny. Opłata ta wynosi 0,10 zł od każdego litra takiego napoju bez względu na wysokość zawartości tych substancji. 

Łącznie wysokość podatku cukrowego nie może być wyższa niż 1,20 zł od litra napoju.  

Jednocześnie zwolnieniu z opłaty stałej w ramach podatku cukrowego podlegają:

– produkty o zawartości nie mniej niż 20 proc. soku owocowego lub warzywnego i zawierające więcej niż 5 g cukrów na 100 ml napoju, – roztwory węglowodanowo-elektrolitowe zawierające więcej niż 5 g cukrów na 100 ml napoju.

Oznacza to, że dwie powyższe kategorie produktów objęte są jedynie opłatą zmienną oraz – ewentualnie – opłatą za dodatek kofeiny lub tauryny.

Szczegółowe informacje na temat wysokości i sposobu wyliczania podatku cukrowego znaleźć można na stronie Ministerstwa Finansów. 

Podmioty zobowiązane do wniesienia opłaty cukrowej muszą wpłacać ją na własne, indywidualne mikrorachunki podatkowe – te same, na które wpłacają też należny podatek PIT, CIT czy VAT. Numer swojego indywidualnego mikrorachunku można sprawdzić na stronie podatki.gov.pl podając na niej swój numer PESEL lub numer NIP. 

Ponadto należy złożyć formularz CUK-1, czyli elektroniczną informację o wysokości opłaty cukrowej za pośrednictwem systemu informatycznego Ministerstwa Finansów. 

Podatek cukrowy należy zapłacić do 25. dnia miesiąca po miesiącu, którego dotyczy złożona informacja. Niezapłacenie podatku cukrowego w terminie oznacza nałożenie dodatkowej opłaty w wysokości 50 proc. zaległej kwoty. 

Akty prawne: Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym; Ustawa z dnia 14 lutego 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów