Osoba fizyczna – kim jest w świetle prawa i czym się różni od osoby prawnej

● Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia osoby fizycznej. ● Osobą fizyczną jest podmiot stosunków cywilnoprawnych, czyli każdy człowiek. ● Każdy człowiek posiada zdolność prawną, czyli zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych. ● Od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych, czyli zdolność nabywania praw i zaciągania zobowiązań. ● Podmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być także osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Osoba fizyczna to, obok osoby prawnej i jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, podmiot stosunków cywilnoprawnych. Ustawodawca nie zawarł jednak w przepisach Kodeksu cywilnego, który precyzuje cechy osoby fizycznej, definicji tego pojęcia. Przyjmuje się zatem, że osobą fizyczną jest każdy człowiek, zaś w myśl art. 8 k.c. każdy człowiek posiada zdolność prawną. Co istotne, ustawodawca założył, że posiada ją od chwili urodzenia.

Zdolność prawna, która niejako definiuje pojęcie osoby fizycznej, to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych. Zgodnie z przepisami posiada ją każdy człowiek, bez względu na wiek, płeć czy stan zdrowia psychicznego. Od zdolności prawnej należy jednak odróżnić zdolność do czynności prawnych, przez którą rozumie się zdolność nabywania praw i zaciągania zobowiązań. 

Wyróżnia się:

– pełną zdolność do czynności prawnych, – ograniczoną zdolność do czynności prawnych, – brak zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które uzyskały pełnoletność. Pełnoletność zaś w polskim prawie uzyskuje się po ukończeniu 18. roku życia lub przez zawarcie małżeństwa.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiadają:

– małoletni, czyli osoby, które ukończyły 13. rok życia, ale nie ukończyły 18. roku życia, – ubezwłasnowolnieni częściowo, – osoby, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie.

O braku zdolności do czynności prawnych mówimy zaś w przypadku osoby, która:

– nie ukończyła 13. roku życia, – została ubezwłasnowolniona całkowicie.

Ograniczenie i brak zdolności do czynności prawnych pociąga za sobą określone konsekwencje. Czynność prawna, która dokonana jest przez osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jeżeli jednak zawarła ona umowę, która należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego i nie pociąga ona za sobą rażącego pokrzywdzenia tej osoby, wówczas umowa taka jest ważna.

Do ważności czynności prawnych, którymi osoba posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawami, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Obok osób fizycznych, stronami stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby prawne. Pojęcie to zdefiniowane zostało przez ustawodawcę – zgodnie z art. 33 k.c. osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy przyznają osobowość prawną. 

Osoby prawne, podobnie jak osoby fizyczne, posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Osobami prawnymi są m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, proste spółki akcyjne, Kościół katolicki, fundacje, spółdzielnie, partie polityczne.

Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej to tzw. ułomne osoby prawne. Zaliczane są do nich jednostki, które nie posiadają osobowości prawnej, ale na mocy prawa przyznana została im zdolność prawna. Mogą one być zatem uczestnikami życia gospodarczego i stanowić podmiot stosunków prawnych. 

Jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej są m.in. spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, stowarzyszenia zwykłe.

Akt prawny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93.