Umowa agencyjna – na czym polega i kto może być jej stroną

● Umową agencyjną przyjmujący zlecenie tzw. agent zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania umów w jego imieniu. ● Dla zawarcia umowy agencyjnej nie została przewidziana żadna szczególna forma, chyba że umowa przewiduje tzw. prowizję del credere. ● Agentowi przysługuje prawo do wynagrodzenia, w wypadkach przewidziany w Kodeksie cywilnym – także po rozwiązaniu umowy agencyjnej. ● Umowa agencyjna może zostać wypowiedziana przy zachowaniu terminów wypowiedzenia, a w wypadkach określonych w ustawie – bez. 

Definicja umowy agencyjnej oraz zasady, które nią rządzą, uregulowane zostały w art. 758 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. W myśl przepisów umową agencyjną przyjmujący zlecenie zobowiązuje się, za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania umów w jego imieniu. 

Stronami umowy agencyjnej są zatem przyjmujący zlecenie tzw. agent oraz dający zlecenie. Istotą umowy jest to, że obie jej strony muszą prowadzić działalność gospodarczą, co wynika wprost z art. 758 § 1 k.c. Zawarcie umowy agencyjnej bez prowadzenia działalności gospodarczej przez agenta nie jest zatem możliwe. 

Ustawodawca nie wskazał szczególnej formy, w jakiej powinna zostać zawarta umowa agencyjna. Każda ze stron ma jednak prawo do żądania od drugiej strony umowy, pisemnego potwierdzenia jej treści, a także postanowień ją zmieniających lub uzupełniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest zaś nieważne.

Wyjątkiem są jedynie umowy agencyjne, w myśl których agent za odrębnym wynagrodzeniem, tzw. prowizją del credere, odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta w uzgodnionym zakresie. W takiej sytuacji umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej, a w razie jej niezachowania – umowę agencyjną uznaje się za zawartą bez tego zastrzeżenia.    

W umowie agencyjnej powinny zostać zawarte elementy, które wynikają wprost z przepisów Kodeksu cywilnego. Poza wskazaniem daty i miejsca zawarcia umowy czy szczegółowym określeniem stron, umowa agencyjna powinna zawierać:

– określenie przedmiotu umowy, czyli wskazanie, do jakich czynności zobowiązuje się agent, – wskazanie okresu, na jaki została zawarta, – informację, czy agent jest umocowany do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń, czy też nie, – określenie zasad dotyczących wynagrodzenia, – szczegółowe prawa i obowiązki agenta oraz dającego zlecenie.

Agentowi z tytułu umowy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Co do zasady strony mogą określić sposób jego wypłacania w umowie, jednak jeśli tego nie zrobią, agentowi należy się prowizja. Jej wysokość zależy od liczby lub wartości zawartych umów. 

W sytuacji gdy wysokość prowizji nie została określona w umowie, wówczas ustalana jest ona w oparciu o wysokości zwyczajowo przyjęte w stosunkach danego rodzaju, w miejscu działalności agenta. 

Agent może żądać prowizji, jeżeli umowy z klientami zawarte zostały w trakcie trwania umowy agencyjnej i doszło do nich w wyniku działalności agenta lub jeżeli zostały zawarte z klientem, który został pozyskany przez agenta wcześniej do umów tego samego rodzaju. Ponadto jeżeli agentowi zostało przyznane prawo wyłączności w odniesieniu do określonej grupy klientów lub obszaru geograficznego, a w czasie trwania umowy została zawarta z klientem umowa bez jego udziału, wówczas może on żądać prowizji od takiej umowy.

Agent ma także prawo do żądania prowizji po rozwiązaniu umowy agencyjnej: 

– jeżeli propozycje zawarcia umowy dający zlecenie lub agent otrzymali od klienta przed rozwiązaniem umowy, – jeżeli do zawarcia umowy doszło w przeważającej mierze w wyniku działalności agenta w okresie trwania umowy agencyjnej, a zarazem w rozsądnym czasie od jej rozwiązania.

Agentowi może przysługiwać ponadto prawo do wynagrodzenia, tzw. prowizji del credere, kiedy to zgodnie z umową agencyjną odpowiada za wykonanie zobowiązania klienta.

Wypowiedzenie umowy agencyjnej możliwe jest przy zachowaniu okresu wypowiedzenia na miesiąc naprzód w pierwszym roku, na dwa miesiące – w drugim roku, na trzy miesiące – w trzecim i kolejnych latach – w przypadku umowy zawartej na czas nieoznaczony.

Istnieje także możliwość wypowiedzenia umowy agencyjnej, zawartej nawet na czas oznaczony, bez zachowania terminów wypowiedzenia z powodu niewykonania obowiązków w całości lub w znacznej części przez agenta lub dającego zlecenie. Ponadto możliwe jest również wypowiedzenie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia w razie zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. 

Zasadniczą różnicą pomiędzy umową agencyjną a umową zlecenia jest ta dotycząca strony, która przyjmuje zlecenie. Agentem może być bowiem wyłącznie osoba, która będzie pośredniczyć przy zawieraniu umów z klientami na rzecz lub w imieniu dającego zlecenie, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa.

Umowa agencyjna różni się zasadniczo od umowy o pracę. Umowa agencyjna jest to bowiem umowa cywilnoprawna uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego, zaś umowę o pracę regulują przepisy Kodeksu pracy. W przypadku umowy agencyjnej pomiędzy agentem a dającym zlecenie nie powstaje zatem stosunek pracy, z wszystkimi tego konsekwencjami. Agent nie posiada zatem prawa do urlopu wypoczynkowego na zasadach określonych w Kodeksie pracy, jeśli agentem jest zaś kobieta – nie przysługują jej środki ochrony przewidziane dla pracownicy w ciąży wskazane w Kodeksie pracy. 

Do przedawnienia roszczeń z umowy agencyjnej mają zastosowanie ogólne przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń. Termin przedawnienia wynosi zatem co do zasady sześć lat, a w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. 

Akt prawny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93.