Gwałtowna przemiana pulsara: jest już 5-krotnie jaśniejszy

Niesamowita transformacja pulsara
Niesamowita transformacja pulsara
NASA's Goddard Space Flight Center
Niesamowita transformacja pulsaraNASA's Goddard Space Flight Center

Należący do NASA teleskop Fermi zarejestrował intensywne zmiany w podwójnym układzie gwiazd zawierającym szybko wirującą gwiazdę neutronową. Zaniknął emitowany przez nią wcześniej sygnał radiowy, za to cały obiekt pojaśniał pięciokrotnie w rozbłysku potężnego promieniowania gamma. Okazuje się, że astronomowie mogą po raz pierwszy w historii obserwować przemianę tworzącego układ binarny pulsara, który przechodzi w stan wysoko energetyczny, przechwytując materię od swojego towarzysza.

- To tak, jakby ktoś nacisnął przycisk, zmieniając stan tej gwiazdy podwójnej z nisko energetycznego na wysoko energetyczny - powiedział Benjamin Stappers, astrofizyk z University of Manchester, który kierował międzynarodowymi badaniami nad tym zjawiskiem. - Ta zmiana wydaje się odzwierciedlać nieregularną interakcję między pulsarem a jego towarzyszem i daje nam możliwość zbadania rzadkiego etapu przejściowego w życiu układu podwójnego - podkreślił.

Wirują bardzo blisko siebie

Układ podwójny składa się z dwóch gwiazd krążący wokół wspólnego środka masy. Ten obserwowany przez Fermi, który zwrócił uwagę naukowców, to AY Sextantis, znajdujący się w odległości około 4400 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Sextans. Należą do niego pulsar oznaczony jako PSR J1023 +0038 o impulsie liczącym 1,7 milisekundy oraz druga gwiazda o masie równej około jednej piątej masy Słońca. Przejście orbity zajmuje im zaledwie 4,8 godziny, co oznacza, że znajdują się tak blisko siebie, że pulsar powoduje stopniowe odparowywanie swojego towarzysza.

Pulsar to rodzaj gwiazdy neutronowej, która stanowi resztki rdzenia masywnej gwiazdy po jej zapadnięciu się i wybuchu w supernową. To obiekt o ogromnej gęstości, obracający się dziesiątki razy w ciągu sekundy i generujący sygnał radiowy, światło widzialne oraz promienie rentgenowskie i gamma, które astronomowie obserwują je jako impulsy. Pulsary emitują również swoisty potężny "wiatr" wysoko energetycznych cząsteczek poruszających się z prędkością bliską prędkości światła.

"Pulsary z recyklingu"

Potężna moc tych zjawisk bierze się z szybkiego tempa wirowania pola magnetycznego gwiazdy. Po pewnym czasie, kiedy nieco się ona wycisza, te emisje zanikają. Ponad 30 lat temu astronomowie odkryli rodzaj wyjątkowo szybkich pulsarów obracających się w ciągu 10 albo mniej milisekund i osiągających prędkości do 43 tys. obrotów na minutę. Ponad połowa z takich obiektów występuje w układach podwójnych i właśnie tym tłumaczone jest ich szybkie wirowanie.

- Astronomowie długo podejrzewali, że te milisekundowe pulsary wyłaniają się w wyniku transferu i akumulacji materii z ich gwiazd towarzyszących, więc często określali je jako "pulsary z recyklingu" - wyjaśniła Anne Archibald, badaczka Netherlands Institute for Radio Astronomy (ASTRON) in Dwingeloo. To właśnie ona w 2007 roku odkryła pulsara J1023. To właśnie jego obserwacje pozwoliły potwierdzić teorię recyklingu pulsarów.

Przepływ od gwiazdy do gwiazdy

Żeby lepiej zrozumieć naturę i działanie układu podwójnego, w którym się on znajduje, naukowcy regularnie monitorowali ją przy pomocy teleskopów Lovella i Westerbork Synthesis. Te obserwacje pod koniec czerwca 2013 roku ujawniły, że sygnał radiowy pulsara wygasł. To odkrycie wymusiło poszukiwanie powiązanych z nim zmian - takich jak właśnie nagły rozbłysk promieniowania gamma. Okazało się, że udało się pierwszy raz uchwycić proces przemiany pulsara pozostającego w układzie podwójnym. Naukowcy opisali go na łamach "The Astrophysical Journal".

Jak wyjaśniają, tworzące układ AY Sextantis gwiazdy znajdują się tak blisko siebie, że strumień gazu z tej podobnej do Słońca przepływa w kierunku pulsara. Szybka rotacja i intensywne pole magnetyczne tego ostatniego były odpowiedzialne za emisję zarówno fali radiowej jak i energetycznego wiatru, który powstrzymywał strumień gazu z gwiazdy towarzyszącej. Dlatego w okresie, kiedy sygnał radiowy był wykrywalny, ten strumień nie mógł dotrzeć zbyt blisko pulsara. Jednak po "wyciszeniu" pulsara, kiedy fala radiowa zaniknęła, zbliżył się go niego, tworząc dysk akrecyjny.

Strumienie rozpędzonych cząsteczek

Według badaczy ten gaz ulega skompresowaniu i rozgrzewa się, osiągając temperaturę na tyle wysoką, by emitować promienie rentgenowskie. Następnie materiał wzdłuż wewnętrznej krawędzi dysku szybko traci energię i opada w kierunku pulsara. Kiedy osiągnie pewien pułap, procesy prowadzące do powstania sygnału radiowego ustają, lub, co bardziej prawdopodobne, zostają przyćmione.

Wewnętrzna krawędź dysku utworzonego przez gaz gwiazdy towarzyszącej podlega szybkim zmianom. Jego część może zostać wyrzucona na zewnątrz z prędkością bliską prędkości światła, tworząc tzw. dżety, czyli dwa strumienie cząsteczek "wytryskujące" w przeciwnych kierunkach - to zjawisko znane z czarnych dziur. Prawdopodobnie to fale uderzeniowe przetaczające się wewnątrz i wzdłuż obrzeży tych dżetów są źródłem emisji jasnego promieniowania gamma wykrytego przez Fermiego.

Naukowcy zamierzają dalej obserwować pulsara J1023, traktując go jako unikalne laboratorium do badania procesu powstawania pulsarów milisekundowych tworząc i akrecji gwiazd neutronowych.

Pulsar w układzie podwójnym przechodzi przemianę, czerpiąć materię z gwiazdy towarzyszącejNASA's Goddard Space Flight Center

Autor: js / Źródło: NASA

Źródło zdjęcia głównego: NASA's Goddard Space Flight Center

Pozostałe wiadomości

Już w tym tygodniu czeka nas ocieplenie - i to niemałe. Pod koniec tygodnia jest szansa, że termometry wskażą nawet 17 stopni Celsjusza. Prognozuje się także sporo słońca, ale i silniejsze porywy wiatru.

Nadciąga wyraźna zmiana, nie tylko na termometrach

Nadciąga wyraźna zmiana, nie tylko na termometrach

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na wtorek, 4.03. Zarówno noc, jak i dzień zapowiadają się pochmurno. We wtorek w niektórych regionach pojawi się jednak szansa na rozpogodzenia. Na termometrach zobaczymy do 11 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - wtorek, 4.03. We wtorek sporo pogodnych chwil. Nawet 11 stopni

Pogoda na jutro - wtorek, 4.03. We wtorek sporo pogodnych chwil. Nawet 11 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Topnienie lodowców może znacząco spowolnić Prąd Wiatrów Zachodnich, czyli największy system prądów obiegających Ziemię - wynika z najnowszych badań naukowców. Ich zdaniem ten negatywny proces, napędzany między innymi przez emisję gazów cieplarnianych, będzie miał poważne konsekwencje dla klimatu, w tym na wzrost poziomu mórz, ocieplenie oceanów czy żywotność ekosystemów morskich.

"Ta nagła zmiana w zasoleniu oceanu ma szereg konsekwencji"

"Ta nagła zmiana w zasoleniu oceanu ma szereg konsekwencji"

Źródło:
PAP, The University of Melbourne

Pierwsze dni marca tego roku zapisały się w historii Szanghaju. W sobotę oraz niedzielę temperatura maksymalna w położonym na wschodzie Chin mieście przekroczyła 28 stopni Celsjusza. Zdaniem lokalnych mediów jest to najcieplejszy początek tego miesiąca w historii pomiarów, czyli od 1873 roku.

Tak ciepłego początku marca nie było w tym miejscu od ponad 150 lat

Tak ciepłego początku marca nie było w tym miejscu od ponad 150 lat

Źródło:
CNN, Global Times

Gęsta mgła spowiła w niedzielę Hongkong. Nad metropolię nadciągnęły masy wilgotnego powietrza, które spowodowały drastyczne pogorszenie widzialności. Nagła zmiana pogody zaniepokoiła część mieszkańców, którzy pomylili mgłę z dymem z pożarów.

Dzwonili na straż pożarną, bo pomylili dym z mgłą

Dzwonili na straż pożarną, bo pomylili dym z mgłą

Źródło:
Reuters, Dim Sum Daily

46 osób przeżyło w Indiach potężną lawinę dzięki schronieniu się w metalowych kontenerach. Siła uderzenia była tak ogromna, że kontenery zostały częściowo pogięte i porozrywane. Akcja ratunkowa z użyciem sześciu śmigłowców została zakończona po niemal 60 godzinach.

Kilkadziesiąt osób odnaleziono po lawinie w metalowych kontenerach

Kilkadziesiąt osób odnaleziono po lawinie w metalowych kontenerach

Źródło:
BBC, PAP, tvn24.pl

Dzięki szybkiej interwencji ratowników dwoje starszych ludzi i ich psy zostali uratowani z tonącej przyczepy kempingowej. Obywatele Francji wypoczywali na jednej z plaż w hiszpańskiej Almerii, gdy w region uderzyła burza z intensywnymi opadami deszczu.

Wokół przyczepy zaczęła zbierać się woda. W środku byli starsi ludzie

Wokół przyczepy zaczęła zbierać się woda. W środku byli starsi ludzie

Źródło:
ENEX, Diario de Almeria

Hiszpańskie służby odnalazły dwóch alpinistów, którzy zaginęli w niedzielę w rejonie pasma górskiego Sierra de Gredos. Wspinacze nie dotarli do schroniska, dlatego rozpoczęto ich poszukiwania. W czasie ich wyprawy region nawiedziła gwałtowna burza z silnym wiatrem i intensywnymi opadami śniegu.

Zaginęli w drodze do schroniska. W tym czasie rozszalała się potężna śnieżyca

Zaginęli w drodze do schroniska. W tym czasie rozszalała się potężna śnieżyca

Źródło:
ENEX, El Confidencial

Do wybrzeży australijskiego stanu Queensland zbliża się cyklon Alfred. Według prognoz żywioł przyniesie ze sobą podmuchy wiatru o prędkości do 120 kilometrów na godzinę. To pierwszy od ponad pół wieku cyklon, który uderzy w obszar tak bardzo wysunięty na południe.

Zbliża się do nich pierwsza taka burza od pół wieku

Zbliża się do nich pierwsza taka burza od pół wieku

Źródło:
ABC News, The Conversation

Czas na kolejny testowy lot rakiety Starship. W nocy z poniedziałku na wtorek obiekt ma opuścić bazę Boca Chica w Teksasie i po godzinie wodować u zachodniego wybrzeża Australii. Okno startowe rozpocznie się po północy naszego czasu.

Megarakieta gotowa do startu. Kolejny lot tej nocy

Megarakieta gotowa do startu. Kolejny lot tej nocy

Źródło:
AFP, SpaceX, tvnmeteo.pl

IMGW ostrzega przed groźną pogodą. W części kraju prognozowane są bardzo silne porywy wiatru. Sprawdź, gdzie wydano ostrzeżenia.

Niebezpiecznie silny wiatr. Są alarmy IMGW

Niebezpiecznie silny wiatr. Są alarmy IMGW

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Południowo-wschodnie regiony Hiszpanii doświadczyły w niedzielę bardzo silnych opadów deszczu. Miejscami pojawiły się podtopienia, a także powodzie. Woda porwała pojazd 50-letniego mieszkańca okolic Lorcy. Mężczyzny nie udało się ocalić.

W niedzielę porwała go powódź, w poniedziałek znaleziono jego ciało

W niedzielę porwała go powódź, w poniedziałek znaleziono jego ciało

Źródło:
ENEX, rtve.es, orm.es

46 osób przeżyło w Indiach potężną lawinę dzięki schronieniu się w metalowych kontenerach. Siła uderzenia była tak ogromna, że kontenery zostały częściowo pogięte i porozrywane. Akcja ratunkowa z użyciem sześciu śmigłowców została zakończona po niemal 60 godzinach.

Kilkadziesiąt osób odnaleziono po lawinie w metalowych kontenerach

Kilkadziesiąt osób odnaleziono po lawinie w metalowych kontenerach

Źródło:
BBC, PAP, tvn24.pl

Do Polski napłyną ciepłe masy powietrza z zachodu, jest więc szansa na naprawdę wysoką temperaturę. Sprawdź długoterminową, 16-dniową prognozę przygotowaną przez prezentera tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: może być blisko 20 stopni

Pogoda na 16 dni: może być blisko 20 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

W prefekturze Iwate w Japonii szaleje jeden z największych pożarów od dekad. Ogień pochłonął ponad dwa tysiące hektarów i zmusił tysiące ludzi do ewakuacji. Naukowcy wyjaśnili, że jest to związane z niezwykle suchymi warunkami, jakie zapanowały w regionie od początku lutego.

W kilka dni ogień pochłonął tyle, ile zazwyczaj płonie przez trzy lata

W kilka dni ogień pochłonął tyle, ile zazwyczaj płonie przez trzy lata

Źródło:
Reuters, The Japan Times

Skwar męczy Filipińczyków. Temperatura odczuwalna może w poniedziałek sięgnąć miejscami aż 47 stopni Celsjusza - wynika z prognoz meteorologów. W stolicy kraju - Manili - zamknięto połowę szkół.

Mogą odczuć blisko 50 stopni. W stolicy zamknięto połowę szkół

Mogą odczuć blisko 50 stopni. W stolicy zamknięto połowę szkół

Źródło:
PAP

Ulewne deszcze spowodowały podtopienia w północnym Peru. W sobotę i niedzielę strażacy próbowali dotrzeć do odciętych przez wodę miejscowości. Powódź uszkodziła także fragmenty Drogi Panamerykańskiej, łączącej kraje obydwu Ameryk.

Tysiące zalanych domów, oberwany kawałek autostrady

Tysiące zalanych domów, oberwany kawałek autostrady

Źródło:
Reuters, Peru21, Infobae

Pogoda na dziś. Poniedziałek upłynie pod znakiem zachmurzenia. Z upływem dnia będzie pojawiać się coraz więcej rozpogodzeń. W najcieplejszej chwili dnia termometry wskażą 10 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - poniedziałek, 3.03. W ciągu dnia pojawią się rozpogodzenia. Uwaga na silniejszy wiatr

Pogoda na dziś - poniedziałek, 3.03. W ciągu dnia pojawią się rozpogodzenia. Uwaga na silniejszy wiatr

Źródło:
tvnmeteo.pl

Trzęsienie ziemi było odczuwalne w niedzielę wieczorem w Los Angeles. Epicentrum wstrząsów o magnitudzie 3,9 znajdowało się kilkanaście kilometrów od miejsca, gdzie odbyła się ceremonia wręczenia Oscarów. Zjawisko było jednak na tyle słabe, że nie zakłóciły świętowania.

Ziemia zatrzęsła się po ceremonii wręczenia Oscarów

Ziemia zatrzęsła się po ceremonii wręczenia Oscarów

Źródło:
USGS, ABC7

Ze 175 pożarami walczyli w niedzielę strażacy z Karoliny Południowej. Najtrudniejsza sytuacja panowała w okolicach miejscowości Myrtle Beach, gdzie ogień objął swoim zasięgiem prawie 650 hektarów. W stanie ogłoszono stan wyjątkowy, konieczne były także ewakuacje.

175 pożarów w jeden weekend. "Pójdziesz do więzienia za rozpalenie ognia"

175 pożarów w jeden weekend. "Pójdziesz do więzienia za rozpalenie ognia"

Źródło:
New York Times, CNN, ABC News

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe podsumowało weekend. W sobotę ratownicy udzielili pomocy kobiecie, która zgubiła się podczas powrotu z wycieczki na Rysy. W niedzielę, w rejonie ściany Świnicy, zeszła lawina, która porwała dwie osoby. W Tatrach obowiązuje drugi stopień zagrożenia lawinowego.

Zaginiona turystka, dwie osoby porwane przez lawinę. TOPR podsumowało weekend

Zaginiona turystka, dwie osoby porwane przez lawinę. TOPR podsumowało weekend

Źródło:
PAP, TOPR

Wiosną warto zwracać uwagę nawet na najmniejsze elementy przyrody. Karkonoski Park Narodowy przypomniał, że na świerkowych szyszkach możemy zaobserwować wiele gatunków malutkich grzybów oraz larw owadów.

Cały świat w jednej szyszce. Bądźcie uważni na spacerach

Cały świat w jednej szyszce. Bądźcie uważni na spacerach

Źródło:
Karkonoski Park Narodowy, lasy.gov.pl, grzyby.pl

Brazylia mierzy się z bardzo silnymi falami upałów. Wysoka temperatura oddziałuje również na infrastrukturę. By zapobiec opóźnieniom czy wypadkom z powodu odkształcania torów, zaczęto malować je na biało.

Malują tory na biało, by zapobiec opóźnieniom pociągów

Malują tory na biało, by zapobiec opóźnieniom pociągów

Źródło:
Reuters

Uwaga na kleszcze, które atakują nawet zimą. Zapalenia opon mózgowych i innych powikłań można uniknąć. Wystarczy się zaszczepić. Problem w tym, że co roku szczepionkę przyjmuje zaledwie od trzech do czterech procent Polaków. 

Kleszcze atakują nawet zimą. Do szpitala trafił już pierwszy w tym roku pacjent z kleszczowym zapaleniem mózgu

Kleszcze atakują nawet zimą. Do szpitala trafił już pierwszy w tym roku pacjent z kleszczowym zapaleniem mózgu

Źródło:
Fakty po Południu TVN24

Przed nami bardzo ciekawy, astronomiczny czas. Na nocnym niebie zaczynają już pojawiać się wiosenne gwiazdozbiory. Oprócz tego możemy spodziewać się zaćmienia Słońca i Księżyca oraz koniunkcji Marsa z dwiema gwiazdami z konstelacji Bliźniąt.

Zaćmienie Słońca, Księżyca oraz Mars w ciekawej koniunkcji. Kiedy patrzeć w niebo

Zaćmienie Słońca, Księżyca oraz Mars w ciekawej koniunkcji. Kiedy patrzeć w niebo

Źródło:
PAP

Lądownik Blue Ghost znajduje się na Księżycu zaledwie od kilku godzin, a inżynierom misji już udało się odebrać wykonane przez niego zdjęcia. Obrazy dają nam możliwość obserwacji Ziemi z perspektywy naszego naturalnego satelity. Na kolejne dwa tygodnie zaplanowane są kolejne atrakcje.

"Lądownik zobaczył swój cień", w tle Ziemia widziana z Księżyca

"Lądownik zobaczył swój cień", w tle Ziemia widziana z Księżyca

Źródło:
Firefly Aerospace, tvnmeteo.pl

Lądownik Blue Ghost wylądował na powierzchni Księżyca - to pierwszy komercyjny pojazd, któremu udało się wykonać bezbłędne lądowanie. Sprzęt został zaprojektowany przez firmę Firefly Aerospace we współpracy z NASA. Amerykańska agencja chce ułatwić przesyłanie ładunków na Srebrny Glob poprzez wspieranie prywatnych firm kosmicznych.

Pierwsze takie lądowanie na Księżycu. Blue Ghost wysłał zdjęcie

Pierwsze takie lądowanie na Księżycu. Blue Ghost wysłał zdjęcie

Aktualizacja:
Źródło:
New York Times, Firefly Aerospace, NASA, tvnmeteo.pl

Pandy wielkie to drapieżniki, które chętniej wybierają bambus niż mięso. Dlaczego tak się dzieje? Chińscy badacze odkryli we krwi zwierząt cząsteczki mikroRNA pochodzące z roślin, które najprawdopodobniej modyfikują ich preferencje żywieniowe.

Wiadomo, dlaczego pandy wolą bambus od mięsa

Wiadomo, dlaczego pandy wolą bambus od mięsa

Źródło:
CNN, LiveScience, Frontiers

W najbliższych tygodniach niektóre z tatrzańskich szlaków będą niedostępne dla turystów. Wszystko z powodu głuszców i cietrzewi, które rozpoczynają toki. Władze Tatrzańskiego Parku Narodowego zaapelowały, aby przestrzegać zakazu i zapewnić ptakom spokój.

W Tatrach zaczynają się toki głuszców i cietrzewi. Zamknięto część szlaków

W Tatrach zaczynają się toki głuszców i cietrzewi. Zamknięto część szlaków

Afganistan jest uznawany za jeden z krajów, które najsilniej odczuwają konsekwencje zmian klimatu. Według najnowszego raportu, w ostatnim roku z tego powodu ponad pół miliona osób było zmuszonych do przesiedlenia. Zjawiska pogłębiają tamtejszy kryzys humanitarny.

Afgańczycy przegrywają ze zmianami klimatu. Przez rok pół miliona ludzi musiało się przesiedlić

Afgańczycy przegrywają ze zmianami klimatu. Przez rok pół miliona ludzi musiało się przesiedlić

Źródło:
PAP