"Shigeru Ban tworzy wysokiej jakości projekty w reakcji na ekstremalne sytuacje, wynikające z klęsk żywiołowych. Kiedy dochodzi do tragedii, często jest na miejscu od samego początku" - to uzasadnienie werdyktu jury, które tegoroczną Nagrodę Pritzkera przyznało temu właśnie japońskiemu architektowi. Za projekty budynków z kartonu.
Gdy dostał telefon z wiadomością, że wygrał, pomyślał, że to żart. - Nie spodziewałem się tego. Jako juror w tym konkursie (w latach 2006-2009 - red.) widziałem poziom zwycięzców, nie sądzę bym im dorównywał - podkreślił Shigeru Ban skromnie w rozmowie z CNN.
Architekt na miejscu tragedii
Jury jednak doceniło nie tylko architektoniczne walory projektów Shigeru Bana, ale ich znaczenie w obszarach dotkniętych katastrofami. Swoją decyzję uzasadniło, pisząc, że celem nagrody jest uhonorowanie żyjących architektów za wybitne osiągnięcia, wizję oraz spójny i znaczący wkład w otoczenie człowieka. Twórczość i postawa tegorocznego laureata "w najwyższym stopniu odzwierciedlają ducha tej nagrody" - zaznaczono.
"Shigeru Ban jest wybitnym architektem, który od 20 lat w twórczy i innowacyjny sposób, związany zwłaszcza z materiałami budowlanymi i samą strukturą, tworzy wysokiej jakości projekty w reakcji na ekstremalne sytuacje wynikające z klęsk żywiołowych. Kiedy dochodzi do tragedii, często jest na miejscu od samego początku" - głosi uzasadnienie.
Tymczasowe domy z kontenerów
Ban, w 1995 roku po trzęsieniu ziemi w Kobe w Japonii zbudował tymczasowe domy, wykorzystując skrzynki na piwo wypełnione workami z pisakiem. W 2010 roku osobiście budował domy dla poszkodowanych w wyniku tragicznego trzęsienia ziemi na Haiti. Ostatnio pracował zaś na Filipinach. Natomiast w 2011 roku, po tsunami które nawiedziło i zniszczyło dużą część Japonii, zaprojektował domy wykonane z kontenerów.
Od czasu założenia pracowni w Tokio w 1985 roku, a później kolejnych w Nowym Jorku i Paryżu, realizował różne projekty - minimalistyczne schronienia, domy i mieszkaniowe budownictwo eksperymentalne, a także muzea, pawilony wystawiennicze, konferencyjne i koncertowe sale oraz biurowce.
Domy z kartonu
W standardowych elementach i zwykłych materiałach, takich jak tuby kartonowe, kontenery wysyłkowe, potrafi dostrzec innowacyjny potencjał. Tekturowe tuby mogą pełnić funkcję kolumn, ścian, a nawet całych struktur. Są tanie, lekkie w transporcie, proste w montażu i nadają się do wielokrotnego użytku. Zasłynął z twórczego wykorzystania bambusu, tkanin, papieru oraz kompozytów z makulatury i plastiku. Do budowy zaprojektowanych przez niego schronień nie trzeba żadnych specjalnych umiejętności.
Architektura Shigeru Bana często bywa określana, jako służąca zrównoważonemu rozwojowi, przyjazna dla środowiska. On sam mówi jednak, że kiedy niemal 30 lat temu zaczynał pracę, nikt nie mówił o ochronie środowiska.
- Ale takie podejście do pracy przyszło mi w pełni naturalnie. Zawsze interesowały mnie niskie koszty, lokalność, materiały z odzysku - tłumaczy Ban.
Inspiracją była dla niego tradycyjna stolarka japońska. Tymczasowość wykorzystywanych w projektach materiałów komentuje, mówiąc, że "nawet domy z betonu nie są trwałe". - Wiele z moich tymczasowych budynków zaczęło być wykorzystywanych na stałe. Kiedy pierwszy raz wykorzystałem tekturowe tuby, wiedziałem, że są na tyle trwałe, by stać się częścią stałej struktury budynku - mówi tegoroczny laureat Nagrody Pritzkera.
Projekty dla ludzi odbudowujących swoje życie
Jego projekty są symbolem nadziei dla ludzi odbudowujących swoje życie "z niczego".
Architekt zaczął pracować w obszarach dotkniętych katastrofami ponieważ - jak mówi - był rozczarowany swoim zawodem. - Klientami architektów od zawsze byli ludzie, którzy mają pieniądze lub władzę. Architektura od zawsze była wyrazem majętności i władzy - mówi dla CNN. - Ja nie mówię, że to jest złe. Sam chętnie projektuję budowle monumentalne. Ale wydawało mi się, że moje doświadczenie i wiedzę mogę wykorzystać by pomóc ofiarom naturalnych katastrof - dodaje.
Jak wyjaśnia, jedyna różnica, jaka jest pomiędzy monumentalnymi projektami a tymi charytatywnymi, jest taka, że robi je "pro publico bono". - Dla mnie nie ma różnicy między monumentalną a tymczasową architekturą - podkreślił Ban.
Projekty Shigeru Bana
Shigeru Ban jest siódmym Japończykiem uhonorowanym nagrodą Pritzkera. Pierwszym był nieżyjący już Kenzo Tange (1987), Fumihiko Maki (1993), Tadao Ando (1995), zespół Kazuyo Sejima i Ryue Nishizawa (2010), a w zeszłym roku - Toyo Ito.
Zaprojektował m.in. budynki biurowe w Zurychu (dla firmy Tamedia), Centrum Pompidou z falującym dachem podtrzymywanym przez ażurową drewnianą konstrukcję w Metzu, domy jednorodzinne, kartonową katedrę anglikańską w Christchurch w Nowej Zelandii i wiele rozmaitego typu schronień dla uchodźców i ofiar klęsk żywiołowych, od Rwandy poprzez Indie, Chiny, Turcję, Włochy, po Japonię czy Haiti. W 1995 roku założył pozarządową organizację VAN (ochotniczą sieć architektów).
"Trwałość, użyteczność i piękno"
Nagrodę Pritzkera ufundowali w 1979 roku właściciele międzynarodowej sieci hoteli Hyatt. Przyznaje ją jury, w skład którego wchodzą nie tylko architekci, lecz także specjaliści biznesu, edukacji i kultury. Laureat otrzymuje 100 tys. dolarów i medal z nazwą nagrody, który na rewersie przypomina trzy najważniejsze wartości i potrzeby dobrej architektury, odwołując się do słynnej triady sformułowanej w starożytności przez Witruwiusza: "trwałość, użyteczność i piękno".
Uroczyste wręczenie nagrody odbędzie się 13 czerwca w Rijksmuseum w Amsterdamie. Co roku wręczana jest ona w innym, kulturowo i historycznie ważnym miejscu na świecie. Tym razem pierwszy raz będzie to Holandia.
Autor: jl//kdj/zp / Źródło: PAP/ CNN
Źródło zdjęcia głównego: pritzkerprize.com | Hiroyuki Hirai