PKB, czyli Produkt Krajowy Brutto – wskaźnik, który pokazuje zamożność społeczeństwa

● PKB, czyli Produkt Krajowy Brutto, to wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju w określonym czasie. ● Dla PKB istotne jest tylko kryterium geograficzne wytworzenia dóbr i usług. ● Wyróżnia się PKB realny, nominalny i potencjalny. ● PKB per capita to PKB na jednego mieszkańca. ● PKB można liczyć metodą wydatkową, dochodową lub produkcyjną. ● Dochód narodowy równy jest Produktowi Krajowemu Netto. ● Deflator PKB to miernik poziomu cen w gospodarce.

PKB, czyli Produkt Krajowy Brutto, to wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich dóbr i usług, które zostały wytworzone na terenie danego kraju w określonym czasie. Co istotne, podczas obliczania PKB brane jest pod uwagę kryterium geograficzne, co oznacza, że nie ma znaczenia, czy dobra i usługi wytworzone zostały przez narodowe, czy też zagraniczne czynniki. Ważne jest jedynie miejsce działania tych podmiotów. 

Produkt Krajowy Brutto można ujmować na kilka sposobów. Dzięki temu mówić możemy o kilku rodzajach PKB:

PKB realny – nazywany jest niekiedy realną produkcją, ponieważ pokazuje łączną produkcję dóbr w gospodarce, a obliczany jest w stałych cenach rynkowych z danego okresu, PKB nominalny – to łączna wartość wytworzonych dóbr i usług, która obliczana jest według bieżącej wartości pieniądza,  PKB potencjalny – jego poziom wyznacza potencjał wytwórczy gospodarczy, czyli maksymalna wartość produkcji możliwa do osiągnięcia przy zachowaniu stabilności cen i w warunkach pełnego zatrudnienia.

Wskaźnik PKB, jako miara całkowitej produkcji, nie pokazuje jednak precyzyjnie zamożności społeczeństwa. Przede wszystkim dlatego, że nie uwzględnia liczby ludności. Dlatego dla określenia poziomu życia jednego mieszkańca stworzono wskaźnik PKB per capita. Jest to wskaźnik PKB przypadający na osobę – jednego mieszkańca danego kraju. To właśnie ta wartość pozwala na porównanie poziomu życia mieszkańców różnych państw, pokazuje bowiem realnie, jakimi zasobami dysponuje jednostka.

Wyróżnia się trzy sposoby obliczania wartości PKB. Są to:

– metoda wydatkowa tzw. expenditure approach, – metoda dochodowa tzw. income approach, – metoda produkcyjna tzw. production approach.

Metoda wydatkowa zakłada, że PKB jest w przybliżeniu równy wydatkom wszystkich nabywców dóbr wytworzonych w ciągu roku. Wzór na PKB wg metody wydatkowej to:

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe (bez transferów) + zmiana stanu zapasów

Metoda dochodowa zakłada zaś, że PKB musi być równy sumie dochodów wszystkich właścicieli czynników produkcji. Wzór na PKB wg metody dochodowej to:

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody z państwa + amortyzacja

Metoda produkcyjna zakłada, że PKB wylicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług, które zostały zużyte do ich produkcji. Wzór na PKB wg metody produkcyjnej to:

PKB = produkcja globalna kraju – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki krajowej 

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego wartość PKB Polski w 2020 roku wyniosła 2323,9 mld zł, co oznacza realne zmniejszenie o 2,8 proc. w stosunku do wzrostu o 4,5 proc. w 2019 roku. Jak podaje GUS – PKB per capita w Polsce w 2019 roku wyniósł zaś 59 229 zł. 

Wskaźnik PKB, pokazując dobrobyt społeczeństwa w danym kraju, pozwala tworzyć rankingi najbogatszych państw na świecie. Przyjmuje się, że są to państwa, których PKB jest najwyższy. 

PKB na świecie przedstawia się następująco:

– PKB USA – 20 937 mld USD (za 2020 rok), co daje pierwsze miejsce w rankingu, jednocześnie szacuje się, że ¼ światowego PKB wytwarzana jest przez USA,  – PKB Chin – 14 723 mld USD (za 2020 rok), co daje drugie miejsce w rankingu, – PKB Japonii – 5 065 mld USD (za 2019 rok), co daje trzecie miejsce w rankingu, – PKB Niemiec – 3 806 mld USD (zas 2020 rok), co daje najwyższy wskaźnik PKB w Europie, – PKB Rosji – 1 484 mld USD (za 2020 rok), co daje jej wysoką pozycję w rankingu, przy czym warto zauważyć, że PKB per capita jest dużo niższe i plasuje Rosję za Polską, 

W światowym rankingu Polska zajmuje 22. miejsce. 

Od Produktu Krajowego Brutto należy odróżnić pojęcie „dochodu narodowego”. Dochód narodowy jest to suma wszystkich dochodów, które uzyskane zostały w danym roku z utworzenia dóbr produkcyjnych i konsumpcyjnych wzbogacając wartość państwa. Co ważne, dotyczy on dóbr wytworzonych przez obywateli w kraju, ale i za granicą. Dochód narodowy jest równy Produktowi Narodowemu Netto. 

Deflator PKB to wskaźnik cen, który określa poziom ich zmian. Wskazuje on realny wzrost lub spadek cen wszystkich dóbr i usług, które wchodzą w skład dochodu narodowego. Jest to zatem relacja pomiędzy PKB nominalnym a PKB realnym.