Naruszenie nietykalności cielesnej – czym jest i jaka grozi za to kara 

● Naruszenie nietykalności cielesnej polega na godzeniu w czyjąś cielesność, ale nie musi powodować widocznych obrażeń fizycznych. ● Przestępstwo to zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku. ● Kary są wyższe, gdy poszkodowanym jest funkcjonariusz publiczny. ● Naruszenie nietykalności cielesnej dotyczy tak samo dorosłych, jak i dzieci.

Naruszenie nietykalności cielesnej i grożąca za nie kara są uregulowane ustawą z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Dotyczy jej art. 217, a w zakresie naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego – art. 222. 

Każdy człowiek ma prawo samodzielnie decydować o swoim ciele i o tym, kto i kiedy może w tę cielesność ingerować. Naruszenie nietykalności cielesnej jest czynem polegającym na naruszeniu tego prawa godząc tym samym w czyjąś wolność, godność i dobro osobiste.

Naruszenie nietykalności cielesnej jest w myśl Kodeksu karnego przestępstwem zagrożonym karą grzywny lub ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku. Może ono polegać na uderzeniu kogoś, ale może też być podjęciem innej czynności względem ciała drugiego człowieka: spoliczkowaniu go, popchnięciu, ciągnięciu za włosy, opluciu, oblaniu płynem. 

Naruszenie nietykalności cielesnej nie musi powodować fizycznych obrażeń lub cierpienia. Do takiej klasyfikacji czynu wystarczy, by godził on w czyjąś cielesność np. poprzez poniżenie czy zawstydzenie. Jeżeli doszło do zadania drugiej osobie widocznych obrażeń fizycznych takich jak zasinienia, obtarcia czy obrzęk, zdarzenie może zostać uznane już nie za naruszenie nietykalności cielesnej, ale za lekkie uszkodzenie ciała zagrożone wyższą karą pozbawienia wolności do lat dwóch.

Kodeks karny przewiduje dwie szczególne okoliczności, w których doszło do naruszenia nietykalności cielesnej. Pierwszą z nich jest sytuacja, w której do popełnienia tego przestępstwa doszło na skutek wyzywającego zachowania się pokrzywdzonego albo „jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności”. W takich sytuacjach sąd, po zbadaniu okoliczności sprawy, może odstąpić od wymierzenia kary.

Drugą okolicznością jest naruszenie nietykalności cielesnej osoby, która podejmowała interwencję „na rzecz ochrony bezpieczeństwa ludzi lub ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego”. W tej sytuacji dopuszczalna kara za naruszenie nietykalności cielesnej jest podwyższona i wynosi do dwóch lat pozbawienia wolności.

Funkcjonariusze publiczni korzystają ze szczególnej ochrony prawnej jako osoby mające szczególną pozycję zawodową związaną ze sprawowaną władzą publiczną. Z tego samego powodu podwyższonym wymiarem kary objęte jest również naruszenie nietykalności osoby „przybranej do pomocy” funkcjonariuszowi publicznemu.

W rezultacie naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego w związku z pełnionymi przez niego obowiązkami służbowymi jest zagrożone wyższą karą niż inne przypadki tego naruszenia. Kara ta może wynosić do trzech lat pozbawienia wolności. 

Jednocześnie sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli w toku postępowania zostanie ustalone, że naruszenie nietykalności cielesnej miało miejsce na skutek niewłaściwego zachowania się funkcjonariusza publicznego.

Zamknięty katalog osób, które na gruncie prawa są uznawane za funkcjonariuszy publicznych, znajduje się w art. 115 Kodeksu karnego. To m.in. prezydent, senatorowie, posłowie, sędziowie, prokuratorzy, ławnicy, komornicy, pracownicy administracji rządowej, funkcjonariusze organów powołanych do ochrony bezpieczeństwa publicznego.

Oznacza to, że funkcjonariuszem publicznym jest również funkcjonariusz policji czy strażnik miejski, a naruszenie ich nietykalności cielesnej jest zagrożone karą do trzech lat pozbawienia wolności.

Osoba wykonująca zawód nauczyciela nie jest w myśl obowiązujących przepisów funkcjonariuszem publicznym. Nauczyciela nie wymienia kluczowy w tym zakresie wykaz z art. 115 Kodeksu karnego.

Jednocześnie nauczyciele podczas lub w związku z wykonywanymi obowiązkami służbowymi podlegają szczególnej ochronie prawnej na takich samych zasadach jak funkcjonariusze publiczni. Wynika to z wprowadzonego w 2007 roku art. 63 Karty Nauczyciela.

Tym samym karą do trzech lat pozbawienia wolności zagrożone jest naruszenie nietykalności cielesnej każdego nauczyciela podlegającego przepisom Karty Nauczyciela.

Dochodzenie swoich praw w przypadku naruszenia nietykalności cielesnej odbywa się z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że przestępstwo to nie jest ścigane z urzędu, ale jedynie na wniosek poszkodowanego. Poszkodowany musi zgłosić sprawę na policję lub skierować prywatny akt oskarżenia do sądu.

Wyjątkiem jest w tym zakresie naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego. Przestępstwo to jest wówczas ścigane z urzędu. 

Przepisy dotyczące naruszenie nietykalności cielesnej nie ustanawiają żadnych ograniczeń wiekowych. Oznacza to, że przestępstwo to w taki sam sposób dotyczy osób dorosłych, jak i dzieci. Tym samym z Kodeksu karnego wynika prawny zakaz bicia dzieci.

Jednocześnie wiele przypadków naruszania nietykalności cielesnej dziecka dokonywanych jest przez inne dzieci – rówieśników lub osoby niewiele starsze. O ile nie ma wówczas znaczenia wiek poszkodowanego, o tyle kluczowe znaczenie ma w tym przypadku wiek sprawcy czynu karalnego. 

Co do zasady czyny popełniane przez osoby poniżej 17. roku życia nie są uznawane za przestępstwa. Oznacza to, że naruszenie nietykalności cielesnej przez nieletniego karane jest nie w oparciu o Kodeks karny, ale przede wszystkim o przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

W rezultacie naruszenie nietykalności cielesnej przez dziecko do 13. roku życia traktowane jest jako przejaw demoralizacji nieletniego. Dzieci w tym wieku nie ponoszą winy za popełniane przez siebie czyny. Z kolei naruszenie nietykalności cielesnej popełnione przez dziecko pomiędzy 13. a 17. rokiem życia podlega już postępowaniu w sprawie o czyny karalne, jednak nie przed wydziałem karnym, ale przed wydziałem rodzinnym sądu. 

Jednocześnie zasądzane wobec nieletnich kary mają służyć ich wychowaniu, resocjalizacji i zapobieganiu demoralizacji. Przykładem tego typu kar, orzekanych stosownie do powagi popełnionego czynu, może być zobowiązanie nieletniego do przeproszenia poszkodowanego, zastosowanie wobec niego nadzoru kuratora lub umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.

Akty prawne: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela