Waloryzacja – czym jest i jak się ją stosuje?

Źródło:
gov.pl; ZUS
Prezes ZUS o waloryzacji emerytur i rent
Prezes ZUS o waloryzacji emerytur i rentTVN24
wideo 2/4
Prezes ZUS o waloryzacji emerytur i rentTVN24

Waloryzacja to mechanizm pozwalający zrekompensować wierzycielowi lub osobie uprawnionej do pobierania jakiegoś świadczenia spadek realnej wartości długu lub świadczenia. Jakiej waloryzacji podlegają renty i emerytury?

● Waloryzacja polega na ustaleniu nowej wysokości wcześniejszego zobowiązania, w taki sposób, aby jego wartość nominalna oddawała zmiany wartości pieniądza w czasie. ● Mechanizm waloryzacji może odnosić się zarówno do zmiany płac, jak i cen. ● W gospodarce najczęściej mówimy o waloryzacji świadczeń socjalnych, np. rent i emerytur.

Czym jest waloryzacja?

Zadaniem waloryzacji jest ustalenie nowej wysokości istniejących zobowiązań pieniężnych w związku ze zmianą siły nabywczej pieniądza w czasie. Dotyczy zarówno sytuacji, w których jej wartość jest wyższa, jak i niższa w stosunku do momentu, w którym zobowiązanie powstało. 

Waloryzacja zakłada, że świadczenia te powinny dostarczać takiej samej realnej wartości ekonomicznej, jaką miała wierzytelność na początku. Zmiana rzeczywistej wartości zobowiązania pieniężnego może się przy tym odnosić wyłącznie do takich sytuacji, gdy między chwilą ich powstania a wygaśnięciem wierzytelności mija pewien okres.

Waloryzacja w przepisach

Jako zasada prawna waloryzacja stanowi swoisty wyjątek od zawartej w Kodeksie cywilnym reguły nominalizmu, która mówi, że zobowiązanie pieniężne należy spełnić przez zapłatę tej samej nominalnie sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania. O waloryzacji mówi art. 358¹ §3 Kodeksu cywilnego: „W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie”.

Waloryzacji mogą podlegać w zasadzie wszystkie świadczenia pieniężne, wyrażane w dowolnej walucie, a sama waloryzacja może odbyć się nie tylko na podstawie orzeczenia sądu (waloryzacja sądowa), ale też na mocy prawa (waloryzacja ustawowa) oraz zwykłej umowy (waloryzacja umowna). 

Na czym polega waloryzacja?

Waloryzacja polega na ustaleniu nowej wysokości wcześniej przyznanego świadczenia, tak by odpowiadało ono zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Waloryzację stosuje się powszechnie w odniesieniu do transferów socjalnych – dzięki waloryzacji ich realna wartość powinna, teoretycznie, pozostawać niezmienna w całym okresie, w którym przysługują. 

Waloryzacja następuje poprzez pomnożenie kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji, np. o stopę inflacji. Zwaloryzowana kwota jest w takim wypadku powiększana o wartość, jaka została utracona w wyniku wzrostu cen. 

Rodzaje waloryzacji

Wyróżnia się trzy rodzaje waloryzacji: 

waloryzację cenową – w odniesieniu do zmieniających się cen towarów i usług konsumpcyjnych,

waloryzację płacową – odnoszącą się do wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce,

waloryzację mieszaną – łączącą obydwa kryteria.

Waloryzacja może następować samoczynnie, po upłynięciu określonego czasu lub po wystąpieniu pewnych okoliczności (np. wzrost wynagrodzeń), lub o jej przeprowadzeniu może każdorazowo decydować uprawniony organ. 

Waloryzacja rent i emerytur 

W gospodarce najczęściej mówimy o waloryzacji świadczeń socjalnych, np. emerytalno-rentowych, z powodu utraty ich realnej wartości. Zgodnie z Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych emerytury i renty podlegają corocznej waloryzacji od dnia 1 marca. Oznacza to, że zmianie ulega kwota świadczenia oraz podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację.

Wskaźnik waloryzacji ma w tym wypadku charakter mieszany, cenowo-płacowy. Co ważne, w efekcie przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu, a zmiana wysokości emerytur i rent następuje z urzędu (nie trzeba składać wniosku o przeprowadzenie waloryzacji). Przykładowo w 2021 roku wskaźnik waloryzacji wyniósł 104,24 proc. To oznacza wzrost najniższej emerytury o 50,88 zł do kwoty 1250,88 zł. Wartości tegorocznej waloryzacji dla emerytur w przykładowej wysokości można odczytać z tabeli waloryzacji: 

O ile wzrosną emerytury?TVN24 Biznes

Waloryzacja kapitału początkowego

Waloryzacji podlegają nie tylko wypłacane emerytury i renty, ale także zgromadzone na naszych kontach w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych składki. W 2021 r. zebrane przez Polaków składki emerytalne wzrosły o 5,41 proc., co – według informacji Zakładu – oznacza, że kapitał wzrósł o niemal 164 mld zł. Aktualny wskaźnik waloryzacji na kontach w ZUS można sprawdzić na stronie internetowej.

Waloryzacja świadczeń socjalnych

Mechanizm corocznej waloryzacji ma też zastosowanie do emerytur rolniczych, emerytur pomostowych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych oraz rent socjalnych, renty służb mundurowych i żołnierzy zawodowych, uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku i uposażeń rodzinnych. 

Waloryzowane są też inne świadczenia socjalne, takie jak zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek chorobowy, zasiłek pielęgnacyjny , świadczenie pielęgnacyjne czy dodatek pielęgnacyjny. 

Całkowity koszt waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych i innych świadczeń z systemu powszechnego, rolniczego i mundurowego w 2021 r. szacowany jest na ok. 10,6 mld zł.

Autorka/Autor:red.

Źródło: gov.pl; ZUS

Pozostałe wiadomości

Do końca akcji charytatywnej Szlachetna Paczka pozostało pięć dni i kilka godzin, a bez wsparcia wciąż pozostaje ponad 2 tysiące rodzin. Wolontariusze apelują o przekazywanie i zgłaszanie się do pomocy. - Nie było roku, w którym aż tak potrzebowalibyśmy darczyńców - powiedziała w rozmowie z TVN24 prezes stowarzyszenia Wiosna i wolontariuszka Szlachetnej Paczki Joanna Sadzik.

"Nie było roku, w którym aż tak potrzebowalibyśmy darczyńców"

"Nie było roku, w którym aż tak potrzebowalibyśmy darczyńców"

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Chińskie platformy sprzedażowe mają za sobą rok pełen kryzysów wizerunkowych: USA i UE zapowiadały przyjrzenie się ich interesom, pojawiły się problemy z wejściem na giełdę, a kolejne raporty organizacji pozarządowych ujawniały, że firmy miały korzystać z niewolniczej pracy i sprzedawać produkty zanieczyszczone toksycznymi substancjami. - To nic nie zmienia - uważa Sylwia Czubkowska, autorka książki "Chińczycy trzymają nas mocno". - Tym tematem interesuje się część konsumentów, ale politycy niespecjalnie.

Chińskie platformy szturmem biorą rynek. "Jako społeczeństwo i państwo przegrywamy"

Chińskie platformy szturmem biorą rynek. "Jako społeczeństwo i państwo przegrywamy"

Źródło:
tvn24.pl

Nie w każdym przypadku klient może zwrócić do sklepu nieudany prezent, podarowany na przykład na Mikołajki. Wszystko zależy od miejsca zakupu towaru, a także od tego w jakim jest stanie. Nawet jeżeli zwrotu nie możemy dokonać na mocy obowiązujących, ogólnopolskich przepisów, warto zapytać o taką możliwość w konkretnej placówce handlowej. Znaczna część sklepów prowadzi bowiem własną politykę zwrotów, uregulowaną w swoich regulaminach.

Nieudany prezent na Mikołajki. Zwrot nie zawsze będzie możliwy

Nieudany prezent na Mikołajki. Zwrot nie zawsze będzie możliwy

Źródło:
tvn24.pl

Spadek sprzedaży mieszkań na rynku wtórnym pociągnął za sobą w listopadzie obniżkę ceny metra kwadratowego w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i aglomeracji śląskiej – wynika z raportu GetHome.pl. W Trójmieście średnia utrzymała poziom z października, a w Łodzi i Wrocławiu nieznacznie wzrosła.

Spadki na rynku mieszkaniowym. Analitycy zwracają uwagę na cztery miejsca

Spadki na rynku mieszkaniowym. Analitycy zwracają uwagę na cztery miejsca

Źródło:
PAP

Największa w Europie stacja do ultraszybkiego ładowania pojazdów elektrycznych ma powstać nieopodal centrum handlowego Trafford Centre w brytyjskim Manchesterze - podaje BBC. 

Tutaj ma powstać największa w Europie stacja ładowania pojazdów

Tutaj ma powstać największa w Europie stacja ładowania pojazdów

Źródło:
BBC

Za rekordową kwotę aż 28 milionów dolarów została wylicytowana para legendarnych rubinowych pantofelków noszonych przez Judy Garland w filmie z 1939 roku "Czarnoksiężnik z Oz". Poprzedni rekord dla tego typu pamiątki wynosił 5,52 mln dolarów - za białą sukienkę unoszoną przez podmuch wiatru w słynnej scenie z Marilyn Monroe w filmie "Słomiany wdowiec".

Słynne pantofelki sprzedane. Jest rekordowa kwota

Słynne pantofelki sprzedane. Jest rekordowa kwota

Źródło:
PAP

Podczas konwencji kandydat Koalicji Obywatelskiej na prezydenta Rafał Trzaskowski oskarżył prezesa NBP Adama Glapińskiego o doprowadzenie do galopującej inflacji i wezwał go do do obniżenia stóp procentowych. - Koniec upolitycznienia i koniec niekompetencji w Narodowym Banku Polskim - podkreślał. Stwierdził, że polska powinna być gospodarczą potęgą.

"Polska powinna być potęgą". Trzaskowski o gospodarce

"Polska powinna być potęgą". Trzaskowski o gospodarce

Źródło:
PAP

– Są sytuacje, w których ubezpieczyciele są ofiarami oszustwa – stwierdzają przedstawiciele sektora ubezpieczeń. Jak wynika z raportu Polskiej Izby Ubezpieczeń (PIU), w 2023 roku zakłady ujawniły przypadki wyłudzeń odszkodowań na kwotę 452 milionów złotych. A proceder rośnie w siłę, bo między innymi, jak twierdzi PIU, coraz większy jest udział obcokrajowców zaangażowanych przez grupy przestępcze jako kierujący i poszkodowani w celowo powodowanych kolizjach.

Urządzają "polowania", czyhają w miejscach "kolizjogennych". Tak wygląda ten proceder

Urządzają "polowania", czyhają w miejscach "kolizjogennych". Tak wygląda ten proceder

Źródło:
tvn24.pl

Prezes PiS Jarosław Kaczyński założył w sobotę profil na portalu X. Konto polityka pojawiło się w momencie, gdy w Gliwicach rozpoczęła się konwencja, na której Rafał Trzaskowski został ogłoszony kandydatem KO na prezydenta. "Witam serdecznie!" brzmiał pierwszy jego wpis. W zaledwie godzinę opublikował ich aż 15.

Jarosław Kaczyński z kontem na X. Komentuje konwencję Trzaskowskiego

Jarosław Kaczyński z kontem na X. Komentuje konwencję Trzaskowskiego

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, tvn24.pl

W sobotnim losowaniu Lotto jeden z graczy wylosował szóstkę. Do szczęśliwca trafią ponad cztery miliony złotych. Oto wyniki losowania Lotto i Lotto Plus z 7 grudnia.

Kumulacja w Lotto rozbita

Kumulacja w Lotto rozbita

Źródło:
tvn24.pl

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało niedawno projekt regulujący kwestie utraty prawa do zasiłku chorobowego. W 2025 roku mogą zostać wprowadzone nowe przepisy dotyczące przebywania na chorobowym, kontroli zwolnień lekarskich czy podejmowania pracy podczas przebywania na L4.

Rewolucja w zwolnieniach lekarskich. To może się zmienić

Rewolucja w zwolnieniach lekarskich. To może się zmienić

Źródło:
tvn24.pl

W przyszłym tygodniu kierowcy będą mogli obserwować na stacjach paliw dalsze, niewielkie obniżki cen paliw - ocenili w piątek analitycy portalu e-petrol.pl. Także Reflex zwraca uwagę, że spadek cen paliw w hurcie przyniósł pierwsze obniżki na stacjach.

Ceny paliw na stacjach. Najnowsze prognozy ekspertów

Ceny paliw na stacjach. Najnowsze prognozy ekspertów

Źródło:
PAP

Tańszy brazylijski drób może wypchnąć polskie mięso z rynków Unii Europejskiej - ostrzega prezes Krajowej Rady Drobiarstwa Dariusz Goszczyński. Zwrócił uwagę, że polscy hodowcy drobiu nie mogą konkurować z dostawcami z krajów Mercosuru na równych warunkach, ponieważ muszą spełniać standardy, które tam nie obowiązują.

Mogą wypchnąć z rynku polskich producentów. "Znajdą się w bardzo trudnej sytuacji"

Mogą wypchnąć z rynku polskich producentów. "Znajdą się w bardzo trudnej sytuacji"

Źródło:
PAP

Chiny przyznały 33 afrykańskim krajom bezcłowy dostęp do swojego rynku. To już kolejny wsparcie dla tamtejszej gospodarki, po zobowiązaniu się przez Chiny we wrześniu tego roku do zainwestowania 51 miliardów dolarów na kontynencie. Eksperci zwracają jednak uwagę, że poprzednie umowy handlowe między Chinami a Afryką faworyzowały azjatycką potęgę gospodarczą bardziej niż kraje afrykańskie.

Zyskali dostęp do chińskiego rynku bez ceł. "To nic innego, jak rozszerzanie swoich wpływów"

Zyskali dostęp do chińskiego rynku bez ceł. "To nic innego, jak rozszerzanie swoich wpływów"

Źródło:
PAP

Minister obrony narodowej, wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz zdecydował o kontynuacji operacji Feniks do końca kwietnia 2025 roku. Początkowo planowano, że pomoc wojska na terenach dotkniętych wrześniową powodzią będzie trwać do końca 2024 roku.

To nie koniec operacji Feniks

To nie koniec operacji Feniks

Źródło:
PAP

Sąd apelacyjny w USA oddalił skargi TikToka oraz grupy twórców na ustawę wymuszającą na chińskim gigancie sprzedaż platformy. W efekcie aplikacja może zostać wycofana ze Stanów Zjednoczonych już 19 stycznia 2025 roku, na dzień przed inauguracją prezydenta Donalda Trumpa, który w ostatnim czasie zakazowi był przeciwny.

Zakaz TikToka coraz bliżej. Jest decyzja sądu

Zakaz TikToka coraz bliżej. Jest decyzja sądu

Źródło:
PAP

- Wszelkie wyliczenia dotyczące skutków wprowadzenia wolnej Wigilii są tak naprawdę pisane palcem po wodzie - stwierdziła w Sejmie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. Jak oceniła, nowe przepisy nie powinny być nadmiernie uciążliwe dla gospodarki.

"Bardzo duża ulga dla milionów polskich pracowników"

"Bardzo duża ulga dla milionów polskich pracowników"

Źródło:
PAP

W śledztwach związanych z aferą GetBack 131 osób usłyszało zarzuty. Wobec 98 z nich skierowała akty oskarżenia - przekazał w piątek prokurator Mateusz Martyniuk, rzecznik Prokuratury Regionalnej w Warszawie. Dodał, że w postępowaniu poszkodowanych jest ponad 9,2 tysiąca podmiotów, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych.

Tysiące poszkodowanych w głośnej aferze. Prokuratura: 131 osób usłyszało zarzuty

Tysiące poszkodowanych w głośnej aferze. Prokuratura: 131 osób usłyszało zarzuty

Źródło:
PAP

Posłowie Koalicji Obywatelskiej złożyli projekt nakazujący podawanie informacji o widełkach płacowych w każdym ogłoszeniu o pracę - wynika z informacji znajdujących się na stronach Sejmu. Pracodawca nie będzie mógł także zakazać pracownikowi ujawniania wysokości pensji.

Projekt w sprawie wynagrodzeń. Nowy obowiązek

Projekt w sprawie wynagrodzeń. Nowy obowiązek

Źródło:
PAP

- Będziemy wnioskować do prezydenta Andrzeja Dudy o zawetowanie ustawy w sprawie wolnej Wigilii, bo nierówno traktuje pracowników - poinformował szef handlowej Solidarności Alfred Bujara. Szefowa Kancelarii Prezydenta Małgorzata Paprocka zapowiedziała wcześniej, że jeszcze przed świętami prezydent Andrzej Duda zorganizuje konsultacje społeczne dotyczące ustawy o wolnej Wigilii.

"Będziemy wnioskować do prezydenta o zawetowanie tej ustawy"

"Będziemy wnioskować do prezydenta o zawetowanie tej ustawy"

Źródło:
PAP

W piątkowym losowaniu Eurojackpot rozbita została wielka kumulacja. Dwóch graczy z Niemiec wygrało po 60 milionów euro. W Polsce najwyższa była wygrana trzeciego stopnia w wysokości ponad 2 milionów złotych. Oto liczby, które wylosowano 6 grudnia 2024 roku.

Kumulacja w Eurojackpot rozbita. Dwie ogromne wygrane

Kumulacja w Eurojackpot rozbita. Dwie ogromne wygrane

Źródło:
tvn24.pl

Unia Europejska i Wspólny Rynek Południa (Mercosur) zakończyły negocjacje w sprawie umowy o wolnym handlu - przekazała w piątek przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Umowie sprzeciwia się Francja, krytyczne są także Polska i Włochy.

Finał negocjacji w sprawie umowy o wolnym handlu. Spór w UE

Finał negocjacji w sprawie umowy o wolnym handlu. Spór w UE

Źródło:
PAP

Sejm uchwalił budżet na 2025 rok z deficytem w wysokości 289 miliardów złotych. Teraz ustawa trafi do Senatu.

Prawie 300 miliardów złotych deficytu. Sejm uchwalił budżet

Prawie 300 miliardów złotych deficytu. Sejm uchwalił budżet

Źródło:
PAP

Blisko 1576 złotych - tyle przeciętna polska rodzina przeznaczy na tegoroczne świąteczne zakupy, wynika z raportu IBRiS. To więcej niż w ubiegłym roku, ale zarazem mniejsza część tej kwoty zostanie przeznaczona na prezenty.

Ile wydamy w tym roku na święta? Prezenty coraz mniej ważne

Ile wydamy w tym roku na święta? Prezenty coraz mniej ważne

Źródło:
PAP