Ile może zabrać komornik – z pensji, z emerytury, z konta bankowego? Co nie podlega egzekucji komorniczej?

● Ustawodawca określił listę przedmiotów, świadczeń, środków i praw, które nie podlegają egzekucji. ● Ustawodawca wprowadził także szereg ograniczeń egzekucji, w tym kwoty wolne od potrąceń, dla egzekucji z wynagrodzenia, emerytury i renty czy konta bankowego.

Na tak postawione pytanie można odpowiedzieć dwojako – z jednej strony bowiem powinien zabrać tyle, aby osiągnąć cel postępowania egzekucyjnego, czyli zaspokoić roszczenie wierzyciela, które sprecyzowane zostało w tytule egzekucyjnym. Z drugiej zaś może zabrać tyle, aby pozostawić jednocześnie dłużnikowi środki na utrzymanie. Wiele zależy od tego, z czego prowadzona jest egzekucja. 

Ustawodawca w sposób szczegółowy określił, jakie przedmioty, świadczenia, środki i prawa nie podlegają egzekucji. Art. 829 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego zawiera listę przedmiotów, które zostały z niej wyłączone. Są to m.in.:

– przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników, – zapasy żywności i opału, – jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i członków jego rodziny, którzy pozostają na jego utrzymaniu, – narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika, – przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych, – produkty lecznicze, – przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.

Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Ministrem Finansów szczegółowo określili także w drodze rozporządzenia listę przedmiotów, które należąc do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne, nie podlegają egzekucji. Rozporządzenie z dnia 5 lipca 2017 roku enumeratywnie wymienia, jakie zwierzęta, w jakim czasie i wieku wyłączone są spod egzekucji, a także jakie materiały, sprzęt czy budynki zostały z niej wykluczone.

Ustawodawca sprecyzował ponadto, jakie środki, prawa i świadczenia nie podlegają egzekucji. W art. 831 § 1 k.p.c. wskazał m.in.:

– sumy i świadczenia w naturze przeznaczone na pokrycie wydatków lub wyjazdów służbowych, które przysługują z tytułu podróży służbowych, – sumy przeznaczone przez Skarb Państwa na cele specjalne, – prawa niezbywalne, – świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, – świadczenia z pomocy społecznej, – wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od NFZ, – sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, – świadczenia integracyjne. 

Ustawodawca przewidział także ograniczenie w egzekucji wynagrodzenia ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 87¹ Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego. 

Jeżeli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze godzin, wówczas kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę niepodlegająca egzekucji ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu do wymiaru czasu pracy.

W przypadku gdy z wynagrodzenia za pracę mają być egzekwowane świadczenia alimentacyjne, wówczas podlegają one egzekucji do wysokości trzech piątych wynagrodzenia.

Co więcej, potrącenia alimentacyjne dokonywane są przez pracodawcę bez postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela i przedłożonego tytułu wykonawczego. Wyjątkiem są świadczenia alimentacyjne potrącone na rzecz kilku wierzycieli, łączna suma potrąceń nie wystarcza na pokrycie w pełni wszystkich należności, a także sytuacja gdy wynagrodzenie za pracę zostało już zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej. 

Zajęcie wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia możliwe jest w całkowitej jego wysokości. Nie obowiązują tu bowiem ograniczenia określone w Kodeksie pracy. Dłużnik może jednak próbować ograniczyć kwotę zajęcia, powołując się na art. 833 § 2¹ k.p.c., zgodnie z którym przepisy Kodeksu pracy wyłączające możliwość zajęcia całego wynagrodzenia stosuje się do wszystkich świadczeń powtarzających się, jeżeli ich celem jest zapewnieni utrzymania albo stanowią one jedyne źródło dochodu dłużnika, który jest osobą fizyczną. 

Ustawodawca założył, że komornik nie może także zająć całej emerytury dłużnika. Zgodnie z art. 140 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych potrącenia mogą być dokonywane z następującymi zastrzeżeniami:

– w razie świadczeń alimentacyjnych – do 60 proc., – w razie należności związanych z odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych – do 50 proc., – w razie innych należności – do 25 proc. 

Ustawodawca przewidział także kwotę wolną od potrąceń, które precyzuje szczegółowo w art. 141 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku środki pieniężne, które znajdują się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby są wolne od zajęcia komorniczego do wysokości 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Akty prawne: Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 lipca 2017 roku w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji Dz. U. 2017 poz. 1285, Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz. U. 1998 nr 162 poz. 1118, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296, Ustawa z dnia  26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy Dz. U. 1974 nr 24 poz. 141, Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe Dz. U. 1997 nr 140 poz. 939.