Mobbing w pracy – jak go udowodnić, co grozi sprawcy i jakie zadośćuczynienie można uzyskać

● Mobbing to celowe, świadome i długotrwałe nękanie pracownika.  ● Mobbing w pracy definiuje art. 943 Kodeksu pracy. ● Kodeks pracy zobowiązuje pracodawców do przeciwdziałania mobbingowi w pracy. ● Ofiara mobbingu w pracy może udowodnić swoje racje przed sądem, domagając się zadośćuczynienia finansowego za doznane krzywdy.

Mobbing to celowe, świadome i długotrwałe nękanie pracownika. Osobą stosującą mobbing może być zarówno pracodawca, jak i współpracownik. Zdarza się także, że mobbing stosuje większa grupa osób. Mobbing może przybierać formę werbalną lub niewerbalną. Ofiara mobbingu podupada na zdrowiu psychicznym, ma obniżoną samoocenę, nierzadko rozwija się u niego depresja lub stany lękowe. 

Mobbing, zgodnie z Kodeksem pracy (art. 943 k.p.), to „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Kodeks pracy, poza określeniem, co to jest mobbing, zobowiązuje pracodawców do przeciwdziałania mobbingowi w pracy (art. 943). Wymienia również środki naprawcze wobec pracownika, który doświadczył w miejscu pracy mobbingu:

„Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę” (art. 943 §3 k.p.). 

„Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów” (art. 943 §4).

Osobą stosującą mobbing w pracy może być pracodawca, przełożony, współpracownik lub grupa osób. Aby mówić o mobbingu w pracy, zaistnieć muszą wszystkie poniższe czynniki:

– skierowane przeciwko pracownikowi zachowania osoby mobbigującej (mobbera) muszą być długotrwałe, powtarzające się, uporczywe i upokarzające, – zachowania muszą nosić znamiona nękania lub zastraszania, – działania te muszą mieć na celu poniżenie i/lub ośmieszenie pracownika, skutkując jego izolacją lub wyeliminowaniem go z zespołu, – działania lub zachowania polegają na nękaniu lub zastraszaniu, – ofiara mobbingu w pracy ma obniżone poczucie wartości i kompetencji zawodowych, czuje się poniżona i ośmieszona.

Przykładami mobbingu w pracy są niepożądane działania lub zachowania względem pracownika, które wpływają negatywnie na:

– komunikację w firmie, – relacje międzypracownicze, – postrzeganie pracownika w zespole, – pozycję zawodową ofiary mobbingu w pracy, – zdrowie psychiczne lub fizyczne pracownika.

Przejawami mobbingu w pracy mogą więc być obgadywanie pracownika przed innymi zatrudnionymi w firmie osobami, uniemożliwianie wypowiedzenia się, np. przez niedopuszczanie do głosu lub przerywanie, uporczywa i częsta krytyka, grożenie i wyśmiewanie. Przykładem mobbingu może być też przydzielanie pracownikowi zadań wykraczających poza jego kompetencje i nienależących do jego obowiązków, nękanie poza godzinami pracy.

Udowodnienie mobbingu w pracy odbywa się na drodze sądowej. Sąd ustala okoliczności i sprawdza dowody świadczące o mobbingu względem poszkodowanego, a obowiązek udowodnienia mobbingu w pracy spoczywa na ofierze. Aby udowodnić mobbing w pracy, pracownik, który go doświadczył, powinien:

– prowadzić dokumentację wszelkich przejawów mobbingu – wraz z datami, miejscem zdarzenia i jego okolicznościami, – zbierać dowody, tj. maile, SMS-y, nagrania głosowe (warto je dodatkowo drukować) – zebrać świadków – ich zeznania są ważnym dowodem w postępowaniu sądowym; istotne jest to, że nie muszą to być aktualni pracownicy firmy; świadkiem mogą być też osoby spoza organizacji, np. klienci, którzy byli świadkami mobbingu wobec poszkodowanego, – odbyć wizytę u lekarza (np. psychiatry w przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym wskutek mobbingu) i/lub psychologa i otrzymać stosowne zaświadczenie o stanie zdrowia i ewentualnym wpływie mobbingu w pracy na jego pogorszenie lub długotrwałe zwolnienie lekarskie, wystawione z tego powodu.

Ofiara mobbingu w pracy powinna też złożyć oficjalną skargę do przełożonego. Jeśli to przełożony stosuje mobbing wobec pracownika, ofiara powinna zawiadomić o tym fakcie osobę, która jest jego zwierzchnikiem, lub dział HR. 

Ofiara mobbingu, zgodnie z zapisami w Kodeksie pracy, może ubiegać się o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub fizycznym. Wysokość odszkodowania za mobbing ustala lekarz biegły sądowy. Jeśli pracownik, który był ofiarą mobbingu, zwolnił się z tego powodu z pracy, również może domagać się odszkodowania, wcześniej udowadniając mobbing w pracy przed sądem.

Pracodawca stosujący mobbing wobec pracownika łamie zasadę poszanowania dóbr osobistych pracownika. Oznacza to, że pracownik może wypowiedzieć umowę o pracę bez okresu wypowiedzenia i zachować prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia, które otrzymałby w czasie obowiązywania wypowiedzenia.

Akt prawny: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. 2020 r. poz. 1320), Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz.U. 2020 r. poz. 1444 ze zm.)