"Szalony" ptak i niespotykane rytuały. Sekretem jest superenzym

Niegdyś batalion (Calidris pugnax) występował powszechnie w Europie Środkowej, jednak obecnie pojawia się w Polsce głównie podczas wiosennych i jesiennych przelotów. Gatunek ten charakteryzuje się wyraźnymi różnicami w zależności od płci. Brązowe samice są niewielkie, a samce mogą pochwalić się bogatym upierzeniem, innym dla każdego osobnika.

Co ciekawe, wzór upierzenia różni się od roli, jaką ptak pełni podczas godów. Dominujące samce terytorialne, o ciemnej szacie godowej z pierzastą kryzą, przejmują kawałek tokowiska na własność i zaciekle go bronią. Pomiędzy terytoriami pokojowo krążą samce satelitarne, o jasnych, ale wciąż okazałych piórach. Trzeci rodzaj samców kolorystycznie "udaje" samice - ptaki te korzystają z panującego chaosu, by wkraść się na terytorium dominujących samców i podebrać im partnerki.

Samce batalionów od dawna zastanawiały biologów - w jaki sposób jeden gatunek wykształcił trzy odmienne strategie lęgowe, na dodatek wszystkie umożliwiające przekazanie dalej swoich genów? Według badań opublikowanych na łamach czasopisma "Science" to zróżnicowanie jest wynikiem pewnego superenzymu.

Badacze przeanalizowali poziom testosteronu u wszystkich trzech "typów" samców - u terytorialnych ptaków był on najwyższy, a u pozostałych zwierząt nieco niższy. Samce o niskim poziomie testosteronu posiadały natomiast wyższy poziom enzymu HSD17B2, przyspieszającego rozpad hormonu do słabiej działającego androstenedionu. Zmiany związane z niższym poziomem testosteronu są widoczne w całych ciałach ptaków poza jądrami - w ten sposób samce zachowują zdolność do rozmnażania się. To, którą strategię lęgową przyjmie ptak, zależy od genu, który udało się zidentyfikować w ramach badania.

- Ten gatunek jest szalony, ma trzy rodzaje niesamowicie wyglądających i zachowujących się samców - wyjaśnił współautor analizy, David Lank z kanadyjskiego Uniwersytetu Simona Frasera. - Artykuł rzuca sporo światła na genetyczne i fizjologiczne procesy wpływające na rozwój poszczególnych typów - dodał.

Jak wyjaśnili badacze, geny kodujące enzymy podobne do HSD17B2 mogą w przyszłości przysłużyć się także ludziom.

- HSD17B2 cechuje się wysoką skutecznością przemiany testosteronu w androstenedion. Być może sprawdzi się on w leczeniu osób cierpiących z powodów nadmiernych poziomów testosteronu - dodał Lank.