Rewolucja w handlu. Są kontrowersje

Za niewiele ponad miesiąc, bo 1 października w Polsce ruszy system kaucyjny. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 mkw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać klientom kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań w ich przypadku będzie dobrowolne.

System kaucyjny będzie dotyczył nie tylko sklepów spożywczych, ale też np. drogerii, aptek, sklepów sportowych i innych punktów sprzedających napoje w opakowaniach objętych kaucją. Wprowadzeniu systemu kaucyjnego do aptek sprzeciwia się w sierpniu Naczelna Rada Aptekarska. Branża handlowa zwracała uwagę niedawno, że napoje w ofercie mają nawet placówki z produktami RTV/AGD.

Podczas konferencji prasowej w czwartek Sowińska przypomniała, że apteki - tak jak wszystkie inne punkty handlowe - będą musiały pobierać kaucję przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych kaucją, ale do przyjmowania pustych opakowań będą zobligowane tylko, jeśli mają powierzchnię handlową powyżej 200 m kw.

- Mówimy o (powierzchni - red.) handlowej, czyli bez zaplecza, bez laboratoriów itd. Oczywiście takich aptek nie jest dużo w Polsce i najczęściej one są jednak usytuowane w galeriach handlowych. Zatem ten obowiązek można jak najbardziej wykonać dzięki podpisaniu umowy i postawieniu automatu do odbioru takich pustych opakowań, np. na parkingu w galerii. To można wykonać, dlatego żadna apteka nie będzie zbierała pustych butelek - powiedziała wiceminister klimatu.

Dodała, że bardzo ważne jest, aby system kaucyjny był szczelny, dlatego w ustawie nie przewidziano wyjątku dla nikogo, w tym dla aptek.

Czytaj też: Nadchodzi rewolucja w sklepach

Pytana o to, czy przy kolejnej nowelizacji ustawy o systemie aukcyjnym, apteki będą wyłączone z obowiązku uczestnictwa w systemie kaucyjnym, odparła, że w trakcie konsultacji była mowa o wykluczeniu tzw. sklepów non-food i nie wykluczyła powrotu do tej kwestii w przyszłości.

- Gdy przygotowywaliśmy tę ustawę w ubiegłym roku, to w trakcie konsultacji był taki postulat, żeby w ogóle wyłączyć sklepy non-food, czyli również np. duże sklepy sportowe. Niestety nie było w tych propozycjach konkretnej dobrej definicji (...) w tym znaczeniu, żeby również organy państwa jak wojewódzki inspektorat ochrony środowiska, mogły to skontrolować. My musimy zaprojektować ten system tak, żeby można było na nim polegać. Natomiast jeżeli okaże się, że jest definicja i można ją stosować, być może rozważymy to w przyszłości - powiedziała.

Kilka dni temu informowaliśmy, że Rossmann rezygnuje od października ze sprzedaży dużej części napojów. - Ze względu na to, że Rossmann jest drogerią, produkty objęte systemem kaucyjnym stanowią margines naszego asortymentu. Nie planujemy ich sprzedaży po wejściu w życie nowych przepisów, bo nie jesteśmy w stanie wdrożyć systemu kaucyjnego - tłumaczyła tvn24.pl Agata Nowakowska, rzeczniczka sieci.

Czytaj także: Wielka sieć rezygnuje ze sprzedaży dużej części napojów>>>

Wiceministra klimatu Anita Sowińska stwierdziła, że wprowadzenie systemu kaucyjnego jest ważne. Dodała, że podobnych systemów korzysta już 180 mln Europejczyków. Zaznaczyła, że sprawdza się on we wszystkich krajach UE, które zdecydowały się już na jego wprowadzenie.

Według wiceszefowej MKiŚ system ten wspomaga gospodarkę obiegu zamkniętego. - Dzięki temu systemowi mniej surowców pierwotnych będziemy zużywać, czyli oszczędzamy zasoby naszej planety, emitujemy mniej CO2. Ale także (...) będzie mniej śmieci w lasach i w parkach - powiedziała.

Dodała, że system kaucyjny pokaże społeczeństwu, że surowce, z których wykonane są opakowania, mają swoją wartość i warto je odzyskać. Podkreśliła, że surowce zebrane w sposób selektywny są bardzo wysokiej jakości i mogą być bezpiecznie używane do produkcji nowych opakowań, również tych na żywność.

Sowińska przypomniała też, że w ramach systemu kaucyjnego działać będzie siedmiu operatorów, ale od 1 października działalność rozpocznie pięciu z nich. Jak wskazała, firma "PolKa" Operator Systemu Kaucyjnego zacznie działać w systemie 23 października, a Eko-Operator zdecydował się przesunąć swoje wejście na 1 sierpnia 2026 r.

Odnosząc się do formy zwrotu kaucji dla klientów, podkreśliła, że klient może zażądać w sklepie gotówki.

- Ustawa mówi, że klient ma prawo żądać gotówki, natomiast dopuszczamy, by operatorzy czy sklepy wydawali pewien bon do realizacji w sklepie, natomiast jeśli klient sobie życzy zwrotu gotówki, może zażądać w kasie gotówki - wyjaśniła.

Pytana przez dziennikarzy, czy producenci napojów będą zmuszeni do wprowadzenia np. butelek objętych kaucją i tym samym udziału w systemie, stwierdzała, że będą do tego zachęcani finansowo.

- W tym roku opłata produktowa jest minimalna, ponieważ tak to zostało zaplanowane, żeby ten pierwszy rok, pierwsze miesiące funkcjonowania (systemu kaucyjnego - red.) były na to przygotowanie. Natomiast już od przyszłego roku ta opłata za plastik i za metal to złotówka za kilogram - wskazała.

Wyjaśniła, że jeśli producent napoju nie zdecyduje się na oznakowanie swojego produktu systemem kaucji, opłata będzie trzykrotnie większa, czyli 3 zł za kg. - Jest to system motywujący finansowo, natomiast oczywiście producent może zdecydować, że nie wchodzi w ten system - dodała.

Czytaj też: Wielka sieć rezygnuje ze sprzedaży dużej części napojów

Resort klimatu planuje w najbliższym czasie prowadzić kampanię informacyjną o wejściu w życie od października systemu kaucji. We wrześniu rozpocznie się emisja telewizyjna spotów zapowiadających system oraz wysyłka materiałów do szkół.

W październiku rozpoczną się ponadto emisje w mediach, kinach i VOD, w tym reklamy na portalach. W sierpniu rozpoczęła się też płatna kampania na portalach społecznościowych i planowana jest wysyłka materiałów do gmin. Łączna kwota wszystkich działań MKiŚ, przeznaczona na okres wprowadzania systemu kaucyjnego, to około 10 mln zł.

Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Kaucja pobierana będzie od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętego tym systemem. Zwrot tej kaucji użytkownikowi końcowemu będzie następował również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu nabycia napoju.

Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań. System obejmie trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, metalowe puszki do 1 litra, a także - od 1 stycznia 2026 r. - szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra.

Kaucja za butelki z tworzyw sztucznych i metalowe puszki będzie wynosiła 50 groszy za sztukę; za szklane butelki wielokrotnego użytku będzie to 1 zł.