Emerytura pomostowa – komu przysługuje i na jakich warunkach

● Emerytura pomostowa to świadczenie pieniężne dla pracowników chcących przejść na wcześniejszą emeryturę i spełniających warunki wymienione w ustawie o emeryturach pomostowych. ● Aby otrzymać emeryturę pomostową, należy wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, sprecyzowaną w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych. ● Emerytura pomostowa przysługuje wyłącznie pracownikom, którzy byli zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin na podstawie umowy o pracę. ● Aby ubiegać się o emeryturę pomostową, kobiety muszą mieć skończone 55 lat, a mężczyźni 60.

Emerytura pomostowa to wcześniejsza emerytura przysługująca osobom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zasady przyznawania emerytury pomostowej oraz charakterystykę pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze reguluje ustawa o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 roku. Prawo do emerytury pomostowej mają pracownicy zatrudnieni na pełen etat na podstawie umowy o pracę.

Aby otrzymać emeryturę pomostową, trzeba spełnić wszystkie poniższe warunki:

– data urodzenia po 31 grudnia 1948 r., – ukończone co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni), – udowodnione co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, – co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) stażu ubezpieczeniowego (okresy składkowe i nieskładkowe), – wykonywanie przed 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która jest wymieniona w dotychczasowych przepisach lub w nowych wykazach prac, – wykonywanie po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wymieniona w nowych wykazach prac, – rozwiązanie stosunku pracy.

Emerytura pomostowa przysługuje osobom, które spełniają powyższe wymagania i pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Za pracę w szczególnych warunkach uznaje się m.in.:

– pracę pod ziemią, – prace na wodzie i pod wodą (np. pracę rybaków morskich), – prace w powietrzu w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu, – pracę w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, – ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym, np.: prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy, prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór, ciężkie prace fizyczne w podziemnych kanałach ściekowych, – pracę tancerzy zawodowych.

Praca o szczególnym charakterze to praca, w której na pracowniku spoczywa wysoka odpowiedzialność za bezpieczeństwo publiczne — zdrowie i życie innych ludzi. 

Do zawodów wymagających pracy o szczególnym charakterze i uprawniających do emerytury pomostowej zaliczają się m.in.: 

– piloci statków powietrznych, – kontrolerzy ruchu lotniczego, – mechanicy lotniczy, – kierowcy pojazdów uprzywilejowanych, – operatorzy żurawi wieżowych, – operatorzy dźwignic portowych, – członkowie zespołów ratownictwa medycznego, – operatorzy reaktorów jądrowych, – funkcjonariusze straży ochrony kolei, – kierowcy pojazdów transportu publicznego, – kierowcy tirów, – nastawniczy.

Nie wszyscy nauczyciele są uprawnieni do emerytury pomostowej. Przysługuje ona nauczycielom wykonujących pracę o szczególnym charakterze, czyli nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym pracującym w:

– młodzieżowym ośrodku wychowawczym – młodzieżowym ośrodku socjoterapii – ośrodku szkolno-wychowawczym – schronisku dla nieletnich – zakładzie poprawczym. 

Emerytura pomostowa nie może być niższa od minimalnej emerytury wypłacanej w Polsce i jest waloryzowana co roku. Na wysokość emerytury pomostowej składają się m.in.:

– kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, – wysokość kapitału początkowego, – obowiązująca kwota minimalnej emerytury, – średnia dalszego trwania życia dla osób w wieku 60 lat (zgodnie z tablicą średniego dalszego trwania życia ogłaszaną co roku przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w "Monitorze Polskim").

Emerytura pomostowa nie zmniejsza kapitału. Jej wysokość obliczana jest na podstawie zwaloryzowanego kapitału początkowego i zebranych na indywidualnym koncie składek. Ten wynik podzielony jest następnie przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni). 

Pracodawca ma obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP), jeśli zatrudnia pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, nawet jeśli nie spełniają oni warunków otrzymania emerytury pomostowej (np. pracują w niepełnym wymiarze godzin) lub nie zamierzają skorzystać z prawa do niej.

Prawo do emerytury pomostowej wygasa na dzień przed uzyskaniem prawa do zwykłej emerytury. Aby otrzymać emeryturę pomostową, należy złożyć w ZUS wniosek EPOM najpóźniej w miesiącu, w którym nabyło się do niej prawo, czyli kiedy pracownik spełnił wszystkie warunki uprawniające do pobierania emerytury pomostowej.

Wniosek EPOM można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika:

– w placówce ZUS, – przez płatnika składek, – pocztą, – przez internet.

Do wniosku o emeryturę pomostową należy dołączyć:

– zaświadczenie o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, – orzeczenie o niezdolności do pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (jeżeli jest jednym z warunków przyznania emerytury pomostowej), – dokumenty wymagane do ustalenia kapitału początkowego, jeśli nie jest jeszcze ustalony, – dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy.

Podjęcie pracy zarobkowej w czasie emerytury pomostowej wymaga powiadomienia o tym fakcie ZUS-u. Aby nie mieć zmniejszonej emerytury pomostowej lub żeby ZUS nie zawiesił jej wypłacania, osoba na wcześniejszej emeryturze powinna wiedzieć, jaka kwota progowa osiąganych dochodów ją obowiązuje. Limit ten zmienia się w momencie, kiedy zmianie ulega kwota przeciętnego wynagrodzenia.

Przychód brutto w wysokości przekraczającej 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy skutkuje zmniejszeniem emerytury pomostowej. Przekroczenie 130 proc. średniej krajowej oznacza zawieszenie wypłacania emerytury pomostowej.

W drugiej połowie 2021 roku do emerytury pomostowej można dorobić:

– do 3977,10 zł (od czerwca do sierpnia). Przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury, przychody powyżej 7386,10 zł  będą skutkować zawieszeniem emerytury. – do 3853,20 zł (od września do listopada). Przychody powyżej tej kwoty sprawią, że emerytura zostanie zmniejszona, przekroczenie 7155,90 zł będzie oznaczało jej zawieszenie. 

Źródła: Ustawa  z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego. pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wykazy A i B, które stanowią załącznik do rozporządzenia).