Deflacja - co to jest, przyczyny, skutki. Deflacja a inflacja

● Deflacja pojawia się, gdy tanieją towary i rośnie siła nabywcza pieniądza. ● Może prowadzić do negatywnych skutków jak marnowanie jedzenia czy zwiększanie stopy bezrobocia. ● W Polsce deflacja w latach 2014-2016 odznaczała się niewielkim spadkiem cen. W 2020 roku takie zjawisko odnotowano w strefie euro.

Słowo deflacja pochodzi od łacińskiego deflo oznaczającego „zdmuchuję”. Pojawia się, gdy ceny w kraju utrzymują się w dłuższej perspektywie poniżej przeciętnego poziomu. W efekcie rośnie siła gotówki, która jest w rękach konsumentów, a to pozwala na zakup większej liczby towarów lub dodatkowe opłacenie usług.

Deflację odnotowuje się rzadko. Występowała między innymi w XIX wieku, kiedy system walutowy był oparty na kruszcach, których wydobycie rosło wolniej niż zapotrzebowanie na dobra. Także w latach 1929-1933 podczas Wielkiego Kryzysu, gdy problemy gospodarcze dotknęły niemal całą gospodarkę światową (również Polskę), oraz w Japonii w drugiej połowie lat 90. czy w Finlandii w latach 50. XX wieku.

Wśród przyczyn deflacji wyróżnia się kryzysy gospodarcze, ale czynników jest więcej. Występuje, gdy na rynek nie jest emitowana odpowiednia ilość pieniędzy w stosunku do wzrostu gospodarczego. Gdy tak się dzieje może to powodować zbyt duże zadłużenie spowodowane spłatą kredytów. Deflacja pojawia się także, gdy w bankach są wysoko oprocentowane lokaty, które zachęcają do oszczędności, oraz kiedy utrzymywane są wysokie stopy procentowe.

Te czynniki mogą prowadzić właśnie do wzrostu siły nabywczej pieniądza. Dzięki temu za tę samą kwotę konsumenci nabywają więcej – w tym sensie deflacja może się wydawać dobrą. Jednak w dłuższej perspektywie czasowej jest to niebezpieczne. Prowadzić może do gromadzenia towarów, które będą się marnowały (na przykład żywność), a nawet do niszczenia produktów (zbiór płodów rolnych może być nieopłacalny, kiedy ich cena będzie zbyt niska).

Niższe ceny mogą skutkować zmniejszeniem zysków przedsiębiorstw i problemów z produkcją oraz inwestycjami w rozwój. A to może oznaczać bankructwa czy zwolnienia w firmach. Gdy rośnie z kolei liczba bezrobotnych, wypłacane są większe kwoty z budżetu państwa na zasiłki. Deflacja może kończyć się stagnacją w gospodarce i wzrostem kredytów, a także prowadzić do osłabienia kursu waluty państwa.

Walczyć z tym zjawiskiem mogą rządy poprzez dodatkową emisję pieniędzy, obniżanie stóp procentowych czy oferowanie ulg podatkowych na inwestycje.

Inflacja i deflacja to terminy, które są ze sobą łączone, ale stanowią swoje przeciwieństwo. Inflacja (z łacińskiego inflatio – „nadęcie”) oznacza proces wzrostu cen w gospodarce, przy którym z kolei spada siła nabywcza pieniądza. Jej powszechną miarą jest wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (Consumer Price Index), który określa zmiany cen produktów, na które wydawane są pieniądze w typowym gospodarstwie domowym w kraju.

Ze zjawiskiem deflacji mieliśmy do czynienia w Polsce w latach 2014-2016. Wówczas regularnie odnotowywano obniżanie się cen. Jednak według Głównego Urzędu Statystycznego Polska nie doświadczyła wówczas typowej deflacji. GUS określił to niewielkim spadkiem cen w ciągu kilkunastu miesięcy. Dla przykładu w październiku 2016 roku Główny Urząd Statystyczny poinformował, że w okresie pierwszych trzech kwartałów tamtego roku ceny spadły w porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. o 0,9 proc.

W 2021 roku w Polsce odnotowywano z kolei inflację, czyli duży wzrost cen – w lipcu wyniosła 5 procent.

O zjawisku deflacji mówiono z kolei w 2020 roku, ale w kontekście strefy euro. Według zharmonizowanych wskaźników cen konsumpcyjnych (HICP) znajdowała się na poziomie 0,3 procent w drugiej połowie tamtego roku.