Czym są trzęsienia ziemi, które nawiedziły w środę Indonezję i fale tsunami, przed którymi indonezyjskie, tajlandzkie, indyjskie oraz pakistańskie władze ostrzegały swoich obywateli? Odpowiedź znajdziecie w naszym tekście.
Trzęsienie ziemi powstaje w wyniku gwałtownego zaburzenia równowagi we wnętrzu Ziemi, co prowadzi do wyzwolenia energii w postaci ciepła, fal sejsmicznych, ruchu skał i ich trwałych deformacji (np. spękania, szczeliny).
Miejsce we wnętrzu Ziemi, gdzie nastąpił proces wydzielenia się energii jest nazywane ogniskiem trzęsienia ziemi, a w jego obrębie lokalizuje się hipocentrum - hipotetyczny punkt, z którego rozchodzą się fale sejsmiczne; punkt na powierzchni Ziemi położony bezpośrednio nad hipocentrum to epicentrum.Trzęsienia ziemi najczęściej występują przy granicach płyt litosfery, choć zdarzają się też trzęsienia daleko od tych granic. Rejony, gdzie trzęsienia ziemi są stosunkowo częste i silne, są nazywane strefami sejsmicznymi. Obszary wolne od trzęsień to strefy asejsmiczne.
Najsilniejszymi trzęsieniami ziemi są trzęsienia tektoniczne. Najczęściej są one wynikiem ruchu płyt litosfery lub mniejszych fragmentów skorupy ziemskiej. Przemieszczanie się płyt powoduje powolny wzrost sprężystych deformacji skał, gdy naprężenia przekroczą wartość krytyczną następuje gwałtowny ruch skał objawiający się jako trzęsienie ziemi.
Jak powstaje tsunami?
Tsunami jest serią fal wywołanych podwodnymi trzęsieniami ziemi, wybuchami wulkanów, wielkimi podwodnymi osunięciami ziemi. Przyczyną wielkich tsunami są najczęściej silne podmorskie trzęsienia ziemi lub, rzadziej podmorskie eksplozje wulkanów. Tsunami nie oznacza pojedynczej dużej fali, lecz jest to seria fal, z których jedna jest najsilniejsza. Odstęp czasu pomiędzy dotarciem każdej z kolejnych fal tsunami do brzegu może wynosić około 30 min. Tak było w przypadku tsunami w 2004 roku.
Po tym jak fale zostaną wywołane, przemieszczają się po oceanie z prędkością ok. 800 kilometrów na godzinę i mogą przebyć ocean w ciągu jednego dnia. Podczas przemieszczania się z dala od brzegu tsunami jest prawie niezauważalne, rzadko będąc wyższe niż 1 metr. Dopiero po dotarciu do strefy brzegowej, wraz z podnoszącym się dnem, fale są "wypychane" nad powierzchnię wody, osiągając nawet 30 m (wysokość najwyższej fali, która uderzyła w Indonezję w 2004 roku). Fale tsunami mogą wedrzeć się nawet kilka kilometrów w głąb lądu (2 km w przypadku 2004 roku). Na wybrzeżu Sri Lanki woda sięgnęła kilometr wgłąb lądu.
Jak ostrzega się przed tsunami?
W ramach systemu ostrzegania przed tsunami działają urządzenia leżące na dnach oceanów i rejestrujące zmiany ciśnienia oraz połączone z nimi boje pływające na powierzchni. Przekazują one informacje do satelit, a te do naziemnych stacji ostrzegawczych. Prototyp tego systemu powstał w 1995 roku, a po raz pierwszy został użyty w 2000 roku.
Po tsunami z 2004 roku system został znacznie rozbudowany. System do wykrywania tsunami składa się z 2 elementów: detektorów tsunami oraz sieci komunikacyjnej pomiędzy ośrodkami, które wzajemnie dają sobie znać o niebezpieczeństwie. Wykrywanie tsunami działa na szczeblu regionalnym i międzynarodowym.
Mieszkańcy wybrzeży Oceanu Spokojnego mogą zamówić usługę otrzymywania informacji nt. aktualnego zagrożenia przez sms przez tzw. Zintegrowany System Monitorujący Tsunami.
Autor: ar, map/rs / Źródło: USGS, CNN, BBC