Testament notarialny – jak sporządzić testament, ile to kosztuje

● Testament notarialny to rodzaj testamentu zwykłego sporządzany przez notariusza w formie aktu notarialnego. ● Testament notarialny musi zawierać elementy określone dla aktu notarialnego. ● Koszt sporządzenia testamentu zależy od rodzaju jego zapisów. ● Notarialny Rejestr Testamentów to dobrowolny i bezpłatny rejestr testamentów. ● Spadkodawca może w testamencie notarialnym wydziedziczyć spadkobierców i pozbawić ich tym samym prawa do zachowku.

Testament to rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w polskim porządku prawnym wyróżnia się dwa rodzaje testamentów tj. zwykłe i szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza się: testament notarialny, własnoręczny i allograficzny.

Testament notarialny to pisemny testament sporządzany przez notariusza w formie aktu notarialnego. Zasady jego przygotowania wynikają z przepisów ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie. 

Przede wszystkim należy podkreślić, że najprostszą formą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci jest spisanie testamentu własnoręcznego. Spadkodawca musi napisać go jednak własnoręcznie w całości, podpisać i zamieścić datę. Przy czym, o ile brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, o tyle spisanie go na maszynie lub komputerze i wydrukowanie, a następnie podpisanie – już tak. W praktyce warto skorzystać z dostępnych w internecie wzorów testamentu własnoręcznego.

Decydując się na sporządzenie testamentu notarialnego nie trzeba zastanawiać się nad tym, jak go napisać i jakie elementy należy w nim zawrzeć. Notariusz dysponuje bowiem wiedzą, a ponadto zgodnie z prawem o notariacie, czuwa nad należytym zabezpieczeniem praw i interesów stron. Spadkobierca powinien jedynie w sposób jednoznaczny wyrazić wolę dotyczącą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. 

Testament notarialny sporządzany jest w formie aktu notarialnego. Powinien zatem zawierać elementy określone w art. 92 § 1 prawa o notariacie. W myśl tego przepisu akt notarialny powinien zawierać: 

– dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, – miejsce sporządzenia, – imię, nazwisko i siedzibę notariusza,  – imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych biorących udział w akcie, – oświadczenie stron, – stwierdzenie, że akt został odczytany, przyjęty i podpisany, – podpisy biorących udział w akcie oraz osób obecnych przy jego sporządzaniu, – podpis notariusza.

Cena testamentu notarialnego jest ściśle uregulowana w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Taksa notarialna to kwota, jaką pobiera notariusz za wykonanie określonych czynności. 

W myśl rozporządzenia maksymalna stawka za sporządzenie testamentu notarialnego wynosi 50 zł, natomiast jego odwołanie – 30 zł. Jeśli testament zawiera zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku, stawka ta wynosi 150 zł, a jeśli zawiera on zapis windykacyjny – 200 zł. 

Testament notarialny jest przechowywany przez notariusza. Aby zmniejszyć ryzyko, że testamenty, także własnoręczne, pozostaną nieznane lub ich treść ujawniona zostanie z opóźnieniem, w 2011 roku stworzony został Notarialny Rejestr Testamentów. 

Notarialny Rejestr Testamentów potwierdza fakt sporządzenia testamentu przez określonego spadkodawcę oraz wskazuje kancelarię notarialną, w której można otrzymać wypis dokumentu. Co istotne – nie zawiera on informacji o treści testamentu. 

Wpis do rejestru jest bezpłatny i nieobowiązkowy. Odbywa się on na wniosek spadkodawcy, który może złożyć go:

– w testamencie notarialnym, – w protokole przyjęcia testamentu własnoręcznego na przechowanie przez notariusza, – w protokole przyjęcia testamentu notarialnego, który nie był wcześniej zarejestrowany.  

Jak sprawdzić obecność testamentu w rejestrze? Informacja o tym, że określony testament został zarejestrowany, może zostać ujawniona dopiero po śmierci spadkodawcy. Uzyskanie takiej informacji nie musi być niczym uzasadnione, dopiero dostęp do testamentu wymaga wykazania interesu prawnego i okazania aktu zgonu spadkodawcy. 

Jeżeli spadkodawca sporządził testament notarialny, po jego śmierci konieczne jest jeszcze otwarcie i ogłoszenie testamentu. Notariusz może dokonać go tylko wtedy, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Jest nim akt zgonu. Zgodnie z zasadami przyjętymi w Kodeksie postępowania cywilnego, notariusz nie ma obowiązku zawiadamiania o terminie i miejscu otwarcia i ogłoszenia testamentu osób zainteresowanych, ale mogą one brać w tej czynności udział. Otwarcie testamentu wymaga obecności jednej osoby, która go złożyła. Podobnie jest w przypadku jego ogłoszenia. 

Notariusz jest zaś zobowiązany do zawiadomienia jak największej liczby osób, których dotyczy rozrządzenie testamentowe, a także wykonawcy testamentu oraz sądu spadku o dokonaniu otwarcia i ogłoszeniu testamentu.

Podważenie testamentu notarialnego jest możliwe, choć w praktyce – bardzo trudne. Należy mieć bowiem na uwadze, że sporządzany jest on przez osobę, która w świetle przepisów czuwa nad tym, aby czynności dokonywane były zgodnie z prawem, a także nad należytym zabezpieczeniem praw i interesów stron.

Testament jest nieważny, jeśli został sporządzony:

– w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, – pod wpływem błędu, który uzasadnia przypuszczenie, że jeśli spadkodawca nie działałby pod jego wpływem, nie sporządziłby testamentu o takiej treści, – pod wpływem groźby.

Co do zasady sporządzenie testamentu notarialnego nie pozbawia uprawnionych podmiotów prawa do zachowku. Możliwe jest to przez wydziedziczenie, które zgodnie z Kodeksem cywilnym może nastąpić wyłącznie w testamencie, w tym notarialnym. Wydziedziczenie w testamencie notarialnym oznacza pozbawienie uprawnionych spadkobierców prawa do zachowku. 

Testament wzajemny to rodzaj testamentu, z którym mamy do czynienia na ogół w przypadku współmałżonków. W testamentach wzajemnych jedna osoba jest powoływana w całości do majątku drugiej i odwrotnie. W takiej sytuacji mamy de facto do czynienia ze sporządzeniem dwóch testamentów. 

Akty prawne: Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93, Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296, Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie Dz. U. 1991 nr 22 poz. 91.