Prezydent podpisał ustawę o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, czyli program Rodzina 500 plus. Wyjaśniamy na czym polega ten program oraz kto i jak może skorzystać z pomocy.
Program Rodzina 500 plus jest priorytetowy dla rządu PiS. Resort rodziny zakłada, że rozwiązanie przyczyni się do sumarycznego wzrostu liczby urodzeń w ciągu 10 lat o 278 tys. urodzeń.
Ze wstępnych szacunków resortu wynika ponadto, że dzięki 500 plus ubóstwo może spaść o 3 pkt. proc. z 17,3 do 13,4 proc. ogółem, a zagrożenie ubóstwem wśród dzieci do 17. roku życia z 23,3 proc. do poziomu 11 proc.
1. Dla kogo?
Projekt ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprowadza świadczenie wychowawcze 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko; w przypadku rodzin, których dochód nie przekracza 800 zł netto na osobę w rodzinie (lub 1200 zł netto w przypadku rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym) - również na pierwsze dziecko. Resort rodziny, pracy i polityki społecznej szacuje, że z programu skorzysta 2,7 mln rodzin, a wsparciem będzie objętych 3,7 mln dzieci.
Świadczenie będzie wypłacane do ukończenia przez dziecko 18 lat.
Małżeństwo, które w grupie do 18 lat ma jedno dziecko i jeżeli ma dochód powyżej 800 zł na osobę w rodzinie, to świadczenie zostaje utracone. Liczy się bowiem liczba dzieci do 18. roku życia. Program 500 plus nie przewiduje górnego progu dochodowego. Będą mogły więc z niego skorzystać także osoby zamożne.
2. Od kiedy?
Świadczenia wychowawcze mają być przyznawane od momentu wejścia w życie ustawy, tj. od 1 kwietnia 2016 do 30 września 2017 roku. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu 3 miesięcy od momentu uruchomienia programu, to pieniądze zostaną wypłacone z wyrównaniem od kwietnia 2016 roku. - Drugi kwartał, początek kwietnia to start programu. Pierwsze wypłaty będą wtedy, kiedy gminy podejmą pierwsze decyzje i przeleją na konto świadczenie - powiedziała minister rodziny Elżbieta Rafalska w TVN24 i podkreśliła, że mają na to trzy miesiące. - Gminy mogą już w pierwszym tygodniu tę decyzję podjąć. Jeżeli będą to tysiące wniosków, to może się zdarzyć, że damy jej ciut więcej czasu na wydanie decyzji niż zwykle to bywa - tłumaczyła szefowa resortu. Minister dodała, że jeżeli ktoś złoży wniosek do programu Rodzina 500 plus w pierwszym tygodniu kwietnia, a gmina podejmie decyzję w ciągu kilku dni, to otrzyma pieniądze bardzo szybko.
3. Co zrobić, aby otrzymać 500 zł?
Świadczenie wychowawcze będzie wypłacane w gminach, a w sprawach, w których zastosowanie będą miały unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, świadczenie będą realizować marszałkowie województw. Abu otrzymać świadczenie trzeba złożyć wniosek (trzeba go składać raz w roku). Będzie można to zrobić przez internet za pomocą platformy emp@tia.mpips.gov.pl. lub osobiście w gminie zamieszkania (urzędzie miasta, gminy, ośrodku pomocy społecznej lub centrum do realizacji świadczeń socjalnych). Przy składaniu wniosku elektronicznego trzeba posiadać tzw. profil zaufany lub bezpieczny podpis elektroniczny. Wniosek składa się z kilku części. Na początku osoba, ubiegająca się o dodatek, będzie musiała wpisać swoje dane osobowe takie jak imię, nazwisko, numer PESEL, datę urodzenia, stan cywilny, obywatelstwo i adres. Następnie należy wpisać dane dzieci, na które chce uzyskać dane świadczenie. Warto jednak pamiętać, że taki wniosek powinno złożyć tylko jedno z uprawnionych rodziców np. ojciec. Jeżeli do urzędu wpłyną wnioski zarówno od ojca, jak i matki to pracownicy budżetówki będą musieli zweryfikować dokumenty, co może w konsekwencji wydłużyć czas, w jakim rodzina otrzyma świadczenie. W kolejnej części trzeba potwierdzić m.in, że wprowadzone dane są zgodne z prawdą a dzieci, na które ma być dodatek nie są uprawnione do świadczenia wychowawczego na własne dziecko, nie pozostają w związku małżeńskim i nie są umieszczone w "pieczy zastępczej", czyli np. domu pomocy społecznej, placówce opiekuńczo-wychowawczej czy młodzieżowym ośrodku wychowawczym. Należy także potwierdzić, że nie przysługuje na dziecko świadczenie wychowawcze lub świadczenie o podobnym charakterze za granicą. Osoby ubiegające się o wsparcie na pierwsze dziecko będą dokumentowały swój dochód, dołączając do wniosku odpowiednie oświadczenie. Gdy rodzina będzie ubiegać się o świadczenie wyłącznie na drugie i kolejne dzieci, nie będzie konieczności dokumentowania sytuacji dochodowej.
4. Na co można przeznaczyć 500 zł?
Wiele pytań dotyczy tego na, co można przeznaczyć 500 zł. Szef Komitetu Stałego Rady Ministrów Henryk Kowalczyk, odpowiada krótko: "na wszystko".
- Nie chcemy w jakikolwiek sposób ingerować w decyzje rodziny. Zastrzeżenie zgodnie z przeznaczeniem dotyczy rodzin patologicznych, gdzie okazałoby się, że świadczenie nie jest w ogóle wydawane na zaspokojenie potrzeb rodziny, a np. na alkohol, więc wtedy jest uprawnienie ośrodków pomocy społecznej do ingerencji. Zamiany świadczenia pieniężnego na świadczenie rzeczowe. Natomiast nikt nie będzie sprawdzał, czy te pieniądze są wydane na kino, wycieczkę, buty, czy mieszkanie - mówił minister.
Rząd zostawia sobie jednak furtkę na wypadek marnotrawienia świadczenia 500 zł.
- Artykuł 9 jest takim instrumentem, który zostawiamy sobie awaryjnie na rzadkie sytuacje, w której dzieje się coś niepokojącego, w której widzimy, że dziecko nie ma podręcznika, tornistra, czy mamy Wtedy pracownik socjalny po rozpoznaniu sytuacji rodziny może podjąć decyzję o zamianie wysokości świadczenia wypłacanego w formie pieniężnej na pomoc rzeczową bądź usługę. Może opłacić żłobek, przedszkole, obiady, zapłacić za dodatkowe zajęcia edukacyjne - wyjaśniała minister Rafalska.
- Proszę się nie obawiać, że ten artykuł będzie nadużywany, natomiast taki mechanizm kontroli musi być gdzieś zapisany, by była możliwa interwencja, gdy dziecku dzieje się krzywda - dodała.
5. Adoptowane dzieci, rodziny zastępcze, samotne matki
Rodzina z dziećmi adoptowanymi jest traktowana prawnie jak każda inna. Im także przysługuje więc świadczenie. - Są traktowane tak jak dzieci biologiczne - argumentowała Rafalska.
A co z dziećmi w rodzinach zastępczych i rodzinnych domach dziecka? Ministerstwo rodziny wyjaśnia, że "świadczenie o podobnym charakterze do wprowadzanego świadczenia wychowawczego, będzie przysługiwało rodzinom zastępczym i osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka. Świadczenie to wprowadzone zostanie do systemu wspierania rodziny i pieczy zastępczej (zmiany w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej) i będzie miało formę dodatku do otrzymywanych przez rodziny zastępcze i osoby prowadzące rodzinne domy dziecka świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. Dodatek ten nazwany został „dodatkiem wychowawczym” i jego wysokość wynosić będzie tyle samo ile wynosić będzie wysokość świadczenia wychowawczego na dzieci wychowywane w rodzinach biologicznych. Dodatek wychowawczy przysługiwać będzie na umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej dziecko, w wieku do ukończenia 18. roku życia.
Program nie przewiduje specjalnego wyróżnienia osób, które samotnie wychowują dzieci. Traktowane są tak, jak każda pełna rodzina. - Osoby samotnie wychowujące dzieci nie są uprzywilejowane. Zwykle jest tak, że osoba, która samotnie wychowuje dziecko pobiera świadczenie alimentacyjne. Nie chcemy wyróżniać w ten sposób osób samotnych. Nie może to być impuls do rozbijania rodzin - tłumaczył Kowalczyk.
6. Dzieci z innymi kobietami, rodziny patchworkowe
Kowalczyk pytany był również o sytuację pana Mariusza, który na Kontakt 24 napisał, że "ma trójkę dzieci z trzema kobietami. Jedno dziecko mieszka z nim oraz z żoną, a na pozostałe płaci alimenty. Czy jemu zatem również będzie przysługiwało świadczenie na wszystkie dzieci?". Kowalczyk odparł, że nie. - Chyba, że dwójka, która mieszka z innymi matkami ma więcej dzieci. W przypadku kiedy p. Mariusz ma w tej chwili jedno dziecko przy sobie i mieszka z żoną, to otrzymałby 500 zł tylko na jedno dziecko w przypadku, kiedy dochód na osobę nie przekracza 800 zł netto. Pozostała dwójka, to oddzielne rodziny, liczone z tamtymi matkami. Gospodarstwo domowe w tym przypadku tworzy z jednym dzieckiem - mówił.
Kwestię tę doprecyzowało w komunikacie ministerstwo rodziny. "W przypadku rodzin patchworkowych, fakt, że wychowywane dziecko ma innego ojca lub nosi inne nazwisko nie będzie miał wpływu na przysługujące świadczenie. W myśl ww. projektu ustawy rodzinę stanowią m.in. rodzice żyjący w nieformalnym związku i wychowywane przez nich dzieci (do ukończenia 25. roku życia) z poprzednich związków, o ile rodzice ci wychowują co najmniej jedno wspólne dziecko. Natomiast, jeśli po rozstaniu/rozwodzie rodziców, dziecko nie zamieszkuje z rodzicem, to rodzic ten nie będzie mógł zawnioskować o świadczenie wychowawcze na to dziecko ani uwzględnić tego dziecka w składzie rodziny wnioskując o przyznanie świadczenia wychowawczego na inne dziecko".
W przypadku naprzemiennej opieki, wysokość świadczenia będzie dzielona proporcjonalnie do ilości dni, w której rodzice sprawują nad dzieckiem opiekę.
7. "Nieznacznie przekroczony dochód"
Padają również pytania, "czy jeśli nieznacznie przekroczony jest dochód przy jednym dziecku np. o kilka złotych, otrzyma się 500 złotych?" Ministerstwo: Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie przewiduje mechanizmu pozwalającego na wypłatę świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko jeśli dochód w przeliczeniu na członka rodziny przekracza kwotę 800 zł lub 1200 zł netto, jeżeli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne.
8. 500 złotych a zasiłki/alimenty
Pytanie: "Jeżeli ten program ma wejść w życie od 1 kwietnia to czy dotychczasowe zasiłki rodzinne tracą moc od tej daty, bo nikt nie mówi na razie jak to będzie ze starymi zasiłkami na dziecko. Co się dzieje ze świadczeniem alimentacyjnym w przypadku, kiedy ja pobieram je z MOPS-u? Mam 3 dzieci i pracuję, z programu 500 plus skorzystam w pełni, gdyż mieszczę się w progu dochodowym nawet na 1 dziecko... Jeżeli dostanę ten zasiłek i doliczę moją pensję to nagle się okazuje ze nie mieszczę się w progu dochodowym do alimentów, które wynosi od 2008 r. 725zł. Moje pytanie zatem jest jedno. Co z tymi rodzinami? Ojcowie już nie będą musieli płacić, bo nie mają z czego jak większość dłużników alimentacyjnych, a mops nie wypłaci bo matka ma więcej niż 725 zł na osobę". Ministerstwo: Świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł nie będzie wliczane do dochodu w innych systemach wsparcia rodzin, w szczególności przy ustalaniu prawa do świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, dodatków mieszkaniowych, stypendiów dla uczniów i studentów, a więc nie spowoduje utraty tych świadczeń. Wejście w życie programu Rodzina 500 plus nie oznacza również likwidacji funkcjonującego systemu świadczeń rodzinnych w ramach którego wypłacane są zasiłki rodzinne ani innych, ww. systemów wsparcia materialnego rodzin.
9. Co z Polakami za granicą?
Polacy mieszkający za granicą (w krajach Unii Europejskiej) mają prawo do 500 zł na dziecko, chyba że pobierają tam świadczenia. Wtedy dodatek im się nie należy. - Nie może być zbiegu świadczeń w dwóch różnych krajach Unii Europejskiej. To łatwo sprawdzić, bo jest system wymiany informacji międzynarodowej - wyjaśniał Kowalczyk.
Jak poinformował resort rodziny, "przepisy nie dopuszczają sytuacji, gdy ta sama osoba pobiera podobne świadczenia w dwóch państwach UE/EOG jednocześnie. W momencie gdy rodzic przebywający w innym państwie Unii Europejskiej czy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (do którego należy Szwajcaria) złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne do których ma prawo, tamtejszy organ informuje marszałka województwa w Polsce, który zajmuje się sprawami z zakresu koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego. Marszałek przekazuje te informacje do właściwej gminy. Jest to mechanizm, który od wejścia Polski do UE, tj. od ponad 11 lat funkcjonuje już w systemie świadczeń rodzinnych i skutecznie zapobiega pobieraniu świadczeń w dwóch krajach jednocześnie".
10. Pomoc dla obcokrajowców w Polsce
O świadczenie będą mogli ubiegać się inni obywatele Unii Europejskiej mieszkający w Polsce, ale od pewnymi warunkami. - Oni również otrzymają 500 zł, jeśli nie otrzymują w kraju, w którym są obywatelami. Jeżeli np. Niemcy w Polsce i w Niemczech nie pobierają żadnych świadczeń na te dzieci, to oczywiście tutaj świadczenia im się należą - mówił minister.
Inaczej wygląda sytuacja obcokrajowców spoza UE. - Tu jest inaczej, bo nie ma wymiany świadczeń, ale warunki dla obcokrajowców są takie, że jeżeli ktoś ma kartę pobytu, prawo pracy i dzieci również zamieszkują na terenie Polski, co jest niezwykle ważne, to będzie mógł ubiegać się o świadczenie. Takich obywateli np. Ukrainy, którzy pracują u nas jest bowiem bardzo dużo, ale są to pojedyncze osoby, mają rodziny na Ukrainie, więc dla tych osób takiego świadczenia nie przewidujemy - podkreślił przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów.
11. Od poczęcia czy od narodzin
Padają również pytania o to, czy dziecko będzie brane pod uwagę od poczęcia czy od narodzin: "jeżeli od poczęcia to czy należy się tej rodzinie dopłata liczona od poczęcia?" Ministerstwo: Zgodnie z art. 18 ust. 2 projektu ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, w przypadku rodziców biologicznych dziecka, prawo do świadczenia wychowawczego będzie ustalane nie wcześniej niż od dnia urodzenia się dziecka. W związku z powyższym, projekt ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci nie przewiduje możliwości wypłacania świadczenia wychowawczego na dziecko za okres przed jego urodzeniem.
12. 500 złotych a data ukończenia 18 lat
Pytanie: Mam jedno pytanie: jeżeli dziecko kończy 18 lat dopiero 26 kwietnia 2016 to mogę ubiegać się o 500 plus za te kilkanaście dni?" Ministerstwo: Tak. Świadczenie wychowawcze przysługuje do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Jeśli dziecko ukończy 18 rok życia w miesiącu, w którym ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wejdzie w życie, to świadczenie za ten miesiąc będzie przysługiwało.
13. Skąd pieniądze
Ministerstwo pytane skąd samorządy wezmą 500 zł. na każde drugie i kolejne dziecko, wskazuje, że "w budżecie państwa na rok 2016 są zabezpieczone środki na wypłaty świadczeń wychowawczych, które przekazywane będą samorządom na wypłaty świadczeń wychowawczych". Jednocześnie podkreślając, że "rodzina i jej wsparcie, to inwestycja a nie koszt.
Autor: ToL//bgr / Źródło: tvn24bis.pl, TVN24, PAP