Hakerzy, zakupy i energia. Dziesięć wyzwań nowego europarlamentu

Następna kadencja europarlamentu to ciąg dalszy negocjacji między Brukselą a Waszyngtonem w sprawie umowy o wolnym handlu , czyli tzw. TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership - Transatlantyckie Partnerstwo Handlowe i Inwestycyjne).

Amerykanie będą chcieli zdążyć z jej podpisaniem jeszcze przed wyborami prezydenckimi w listopadzie 2016 r. Pojawia się jednak coraz więcej głosów świadczących o tym, że do tego nie dojdzie, bo porozumienie będzie niekorzystne dla Unii.

- TTIP otwiera zagranicznym inwestorom możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu utraconych korzyści, jeśli kraj-strona porozumienia wprowadzi nowe bariery regulacyjne. Ten mechanizm w praktyce może się przełożyć na wysokie odszkodowania dla zagranicznych firm, jeśli Unia Europejska zdecyduje się wprowadzić wyższe standardy ochrony danych osobowych w relacjach z USA – alarmuje Katarzyna Szymielewicz, prezeska Fundacji Panoptykon.

Przeciwników TTIP przybywa, bo cały proces negocjacyjny utajniono przed obywatelami UE i USA, którzy nawet nie mają możliwości zapoznania się z projektem umowy. - Niestety Parlament Europejski nie może nakazać jego ujawnienia, nie może też bez zgody Komisji udostępniać dokumentów z negocjacji – przyznaje w rozmowie z tvn24bis.pl Krzysztof Izdebski, ekspert Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji.

Czy to oznacza, że deputowani nie mogą nic zrobić? Nie do końca. - Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej europarlament powinien uczestniczyć w procesie negocjacji. Poza tym będzie musiał wyrazić ostateczną zgodę na przystąpienie UE do TTIP – zwraca uwagę Izdebski.

Zgadza się z nim szefowa Panoptykonu. Twierdzi, że europarlament „ma realną możliwość wpłynięcia na działania Komisji Europejskiej i zwiększenie przejrzystości negocjacji". - Deputowani mogą np. wzywać Komisję do przedstawiania sprawozdań z negocjacji, jak również domagać się publikacji już wykorzystanych stanowisk negocjacyjnych – mówi Szymielewicz.

Europosłowie mogą także dokonać „kontrolowanego wycieku” danych. - Tak zrobił europoseł zielonych Sven Giegold, który przekazał opinii publicznej część informacji dotyczących procesu negocjacyjnego i roli jakie pełnią w nim niektóre kraje członkowskie – przypomina z kolei Izdebski.

Dlatego europarlament powinien zrobić wszystko co w jego mocy, aby UE skończyła z budowaniem muru wokół gromadzonych informacji i nie powtórzyła błędu, jaki popełniła w przypadku ACTA i popełnia obecnie z TTIP. - Ja jako obywatel chcę mieć dostęp do regulacji, która potem będzie mieć wpływ na prawo krajowe – tłumaczy Piotr Waglowski, autora serwisu „VaGla Prawo i Internet”. - Okazuje się bowiem, że partner w negocjacjach jest ważniejszy niż obywatel , w imieniu którego się negocjuje. I to wszystko , przynajmniej na razie, dzieje się ponad głowami europosłów – podsumowuje.

W kontekście negocjacji TTIP warto wspomnieć, że porozumienie jest konsultowane z lobbystami dużych korporacji i banków, ale nie z organizacjami pozarządowymi. Proces „wpływania” nie jest przy tym w pełni przejrzysty, także za sprawą braku skutecznej kontroli ze strony unijnych urzędników. Istniejący rejestr lobbystów, choć zawiera listę 6600 podmiotów, to jest nieobowiązkowy.

Izdebski przywołuje w tym miejscu statystyki, zgodnie z którymi ok. 3000 działających w UE lobbystów nie jest w rejestrze umieszczonych. - Na początku maja Parlament zobowiązał Komisję do wprowadzenia efektywnych narzędzi "zmuszających" lobbystów do rejestracji swojej działalności. W następnej kadencji Parlament będzie musiał kontrolować czy Komisja rzeczywiście o to zadba – zauważa ekspert.

WYBORY DO EUROPARLAMENTU 2014 - CZYTAJ RAPORT SPECJALNY

Wynik wyborów może mieć wpływ na budowę zaproponowanej przez Polskę unii energetycznej, która ma zapewnić UE niezależności od dostaw gazu z Rosji. - Nie ulega wątpliwości, że zależność od importowanych paliw politycznie i ekonomicznie osłabia Europę – przyznaje Julia Michalak, ekspertka od unijnej polityki klimatycznej Climate Action Network Europe. - Państwa co roku wydają na import ropy, gazu i węgla niemalże 550 mld euro, prawie czterokrotnie więcej niż wynosi roczny budżet UE. Zmniejszenie zależności od zewnętrznych dostawców – przede wszystkim od Rosji, ale także państw OPEC - leży w interesie UE – dodaje.

Zwraca także uwagę, że „polska propozycja to wkład w debatę, którą poprzedzi opublikowanie przez Komisję Europejską szczegółowego raportu o unijnym bezpieczeństwie energetycznym”. - O ile następstwem rekomendacji Komisji będą konkretne propozycje legislacyjne, Parlament oczywiście będzie zaangażowany w prace nad ich przyjęciem. Możliwe jednak, że większość rekomendacji wymagać będzie działań wyłącznie ze strony Komisji i państw członkowskich. Jednocześnie Parlament będzie uprawniony do przygotowania oceny raportu Komisji, jednak taki dokument nie będzie miał wiążącej mocy prawnej – stwierdza.

Do „energetycznych” wyzwań europarlamentu należeć także będzie pomoc w wypracowaniu nowych relacji z Rosją. - Problemem w tym przypadku pozostaje godzenie różnych interesów państw członkowskich związanych z interesami współpracy energetycznej z Rosją – zauważa Agata Łoskot-Strachota, ekspertka od spraw energetycznych z Ośrodka Studiów Wschodnich. - Warto też pamiętać, że nawet w przypadku znacznego dalszego pogorszenia się relacji politycznych UE-Rosja potrzeba płaszczyzny utrzymywania choćby technicznych relacji dotyczących konkretnych kwestii energetycznych – zaznacza. I właśnie tu jest miejsce na aktywność deputowanych.

W przyszłej kadencji rozpoczną się negocjacje nowego pakiet klimatycznego na lata 2020-2030. Parlament Europejski wraz z Komisją Europejską i Radą będzie musiał określić obligatoryjne cele redukcja emisji dwutlenku węgla. To nie będzie łatwe, bo styczniowa propozycja zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 40 proc. względem 1990 r. i osiągnięcie 27-procentowego celu energii ze źródeł odnawialnych nie jest akceptowana przez wszystkie państwa członkowskie. Z radością witają ją jednak niektóre europejskie koncerny.

- Takie firmy jak Shell, Phillips, Alstom czy Ikea wręcz domagają się ambitnej polityki klimatycznej, chcąc mieć pewność że inwestowanie w energooszczędne technologie po prostu im się opłaci. Poza tym polityka klimatyczna ma na celu nie tylko ochronę klimatu, jest także impulsem do tworzenia nowych miejsc pracy, zwiększa bezpieczeństwo energetyczne i pozytywnie wpływa na jakość powietrza – podkreśla Michalak. I dodaje, że to także „kwestia promocji innowacji kluczowa dla utrzymania konkurencyjności unijnej gospodarki w nadchodzących dekadach”.

Droga do spełnienia celów klimatycznych będzie z pewnością pełna burzliwych dyskusji między energochłonnymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej a Zachodniej. Niemniej, zwiększanie efektywności energetycznej jest kluczowe dla zmniejszenia dystansu pomiędzy Polska a gospodarkami starej „15”. Co więcej, to jak obywatele „odczują wdrażanie polityki klimatycznej na własnej skórze” w dużej mierze będzie zależało od realizacji decyzji przyjętych na poziomie UE, a tu europarlament ma dużo do powiedzenia. - Parlament może zarówno sprzyjać ujednolicaniu polityki klimatyczno-energetycznej, jak i wzmacniać tendencje odśrodkowe i pogłębiać różnice pomiędzy interesami państw członkowskich dotyczące roli poszczególnych źródeł energii – zaznacza Agata Łoskot-Strachota.

Agresja Rosji na Krym zmieniła sytuację w Europie. W tym nowym kontekście Unia Europejska musi zreformować swoją politykę wschodnią. - To jest moment, w którym trzeba przemyśleć i wdrożyć zmiany, a Parlament Europejski może tu odegrać swoją rolę - ocenia w rozmowie tvn24bis.pl Rafał Sadowski, analityk z Ośrodka Studiów Wschodnich. Jego zdaniem przeglądu wymagają przede wszystkim cele Partnerstwa Wschodniego. - Trzeba zdać sobie sprawę z faktu, że integrację z Unią państw jej wschodniego sąsiedztwa, Rosja odbiera jako swoje zagrożenie – mówi. Europarlament może przy tym wywrzeć presję na zaangażowanie się Komisji Europejskiej czy unijnej dyplomacji w rozwiązanie konfliktu na wschodzie. – Jeśli urzędnicy nie będą widzieli, że jest na to presja, to nie będą mieli powodu, by się tym zajmować. I odwrotnie jeśli Parlament będzie aktywny, to pójdą jego śladem – mówi. Przed deputowanymi stoi przy tym nie lada wyzwanie: pomoc ukraińskim władzom w reformowaniu gospodarki. Jednym ze sposobów jest wsparcie finansowe. Parlament ma dużo do powiedzenia jeśli chodzi o kształt unijnego budżetu, dlatego może skutecznie walczyć o zwiększenie puli środków dla Kijowa. - Powinien także działać na rzecz zniesienia wiz i szybkiego podpisania umowy o strefie wolnego handlu – dodaje Sadowski. I zwraca uwagę, ze istotna będzie także współpraca z ukraińskimi politykami w ramach Zgromadzenia Parlamentarnego Euronest.

Do zadań Parlamentu można także zaliczyć dbanie o kształtowanie wspólnego stanowiska UE względem Rosji. – Posłowie zwracają tu większą uwagę na wartości, a nie pragmatyzm na czym skupiają się państwa – zaznacza ekspert. - A jeśli UE nie będzie w stanie wypracować jednolitego stanowiska i zadbać o swoje sąsiedztwo, to nie ma co mówić o spełnianiu przez nią jakiekolwiek roli globalnej – konkluduje.

Politycy będą musieli zająć się także zająć przeglądem nadchodzącego okresu finansowania na lata 2014-2020, jak również kolejnego. – Jednak bardzo trudno teraz przewidzieć, jaki będzie finał negocjacji wydatków UE od 2021 roku, w szczególności na politykę spójności i rolną – nie ukrywa Paweł Tokarski, ekspert berlińskiej Fundacji Nauka i Polityka (SWP). Dodaje jednak, że rozmowy będą się toczyć głównie między państwami członkowskimi, a Parlament Europejski ma bardzo ograniczony wpływ na ich przebieg. - Pewne jest raczej jednak, że poziom wydatków UE będzie mniejszy w stosunku do obecnego – uważa.

Istotna będzie w tym obszarze decyzja w sprawie wydatków na walkę z bezrobociem. Dzięki staraniom Parlamentu udało się przeznaczyć osiem miliardów euro na zwalczanie bezrobocia wśród młodzieży. Co jeszcze deputowani będą mogli w tej kwestii zrobić? - Musimy pamiętać, że najważniejsze instrumenty w zakresie polityki gospodarczej są w rękach rządów poszczególnych państw członkowskich. Parlament Europejski może tylko rekomendować pewne działania w tej dziedzinie. Powinien więc się zastanowić się raczej, w jaki sposób zwiększyć rangę polityczną tych rekomendacji - proponuje analityk z SWP.

- W ciągu najbliższych kilku lat najprawdopodobniej dojdzie także do stworzenia odrębnego mechanizmu finansowania dla strefy euro – przewiduje Tokarski z SWP. - W drugiej połowie tego roku należy się spodziewać podniesienia temperatury w dyskusji nad dalszą pogłębioną integracją strefy euro. Jednak formalne stworzenie nowych, odrębnych instytucji dla państw strefy euro w obowiązującym „systemie lizbońskim” może okazać się trudne. - Z kolei zmiany w traktatach są procesem, którego przebieg jest długotrwały, a ostateczny wynik niepewny. Nowy traktat mógłby także pogłębić podziały w UE, dlatego w m.in. w Berlinie występują obawy co do wejścia na tę drogę – stwierdza. Jeśli jednak pomysł zmiany w traktach zostałby zaakceptowany, to Parlament zgodnie ze swoimi kompetencjami będzie miał szansę wpłynąć na jego kształt.

Deputowani staną również przed dylematem, czy utworzyć nową komisję dedykowaną problemom strefy euro. – Ten pomysł pojawia się na brukselskich korytarzach od dłuższego czasu i towarzyszy dyskusji na temat dalszej reformy Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW) – przyznaje Agata Gostyńska, analityk PISM. - Należy spodziewać się intensyfikacji tej dyskusji po wyborach, kiedy nowo wybrani deputowani rozpoczną negocjacje w sprawie składu poszczególnych komisji parlamentarnych – uważa. Z drugiej jednak strony powyższy pomysł kłóci się z zasadą, że deputowani reprezentują obywateli UE, a nie obywateli państw członkowskich, z których pochodzą. - Powołanie oddzielnej komisji, czy nawet podkomisji składającej się wyłącznie z deputowanych pochodzących z państw strefy euro prowadziłoby w praktyce do zróżnicowania statusu deputowanych ze względu na ich pochodzenie, i ograniczenia wpływu deputowanych pochodzących z państw spoza strefy euro na dyskusję o jej przyszłości – podkreśla Gostyńska. W jej opinii „deputowani z państw członkowskich spoza strefy euro, ale zobowiązanych do przyjęcia wspólnej waluty w przyszłości powinni przeciwdziałać powołaniu takiej podkomisji”.- Jeśli natomiast wysiłki te okażą się niewystarczające powinni zabiegać o to, aby taka podkomisja stanowiła wyłącznie forum dyskusji, otwarte na państwa spoza strefy euro. Prawo przyjmowania sprawozdań dotyczących UGiW powinno pozostać jednak w kompetencji dotychczasowej komisji ds. gospodarczych i monetarnych (ECON) – dodaje.

CZYTAJ RAPORT: WYBORY EUROPY

Zmiana w traktatach to także okazja do zwiększenia roli Parlamentu Europejskiego. – Jego kompetencje były systematycznie rozszerzane w każdym kolejnym traktacie wspólnotowym, więc można sobie wyobrazić, że nie jest to proces zakończony – przyznaje dr Anna Pacześniak z Katedry Studiów Europejskich Uniwersytetu Wrocławskiego. Zwraca jednak uwagę, że „majstrowanie” przy uprawnieniach europarlamentu „musi się odbić na pozycji Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej czy Rady Europejskiej albo parlamentów narodowych państw członkowskich”. - Jednego możemy być pewni: rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego nie przyczyni się ani do podniesienia frekwencji w wyborach europejskich, ani do większego zainteresowania obywateli Parlamentem w okresie międzywyborczym – nie łudzi się politolog.

Według Agaty Gostyńskiej, w kolejnej kadencji należy się spodziewać podjęcia przez deputowanych próby umocnienia pozycji Parlamentu w obszarze zarządzania gospodarczego UE. - Jednym z instrumentów, które Parlament będzie chciał zapewne wykorzystać są przesłuchania kandydatów na komisarzy. Parlament będzie próbował uzależnić swoje poparcie dla nowego kolegium komisarzy od poparcia Komisji dla swoich postulatów, w tym także w obszarze zarządzania gospodarczego UE – prognozuje.

To może chociaż realne jest ustanowienie jednej siedziby PE, w miejsce obecnych trzech w Strasburgu, Brukseli i Luksemburgu, co postulują niektórzy deputowani? - Paradoksalnie to rząd Wielkiej Brytanii, może okazać się sprzymierzeńcem w tej batalii. Poparcie Wielkiej Brytanii może jednak nie wystarczyć, ponieważ ustanowienie jednej siedziby wymaga zgody wszystkich państw członkowskich – przypomina Gostyńska . - Jedna siedziba teoretycznie jest możliwa, praktycznie - nie – uważa zaś dr Pacześniak. - Eurodeputowani i ich współpracownicy każdego miesiąca narzekają na konieczność pakowania wielkich skrzyń dokumentów i transportowania ich z Brukseli do Strasburga, ale zaciskają zęby i to robią. Europejski podatnik też zaciska zęby i za te podróże płaci – przypomina. Na przeszkodzie stoją głównie Francuzi, którzy z goszczenia u siebie w Strasburgu jednej z siedzib nie chcą zrezygnować. – A to jest warunkiem „sine qua non” ustanowienia jednego miejsca dla tej ogólnoeuropejskiej agory – mówi dr Pacześniak.

W ostatnich miesiącach na znaczeniu nabrał temat bezpieczeństwa w sieci. Debatę o poziomie ochrony danych w bankach czy urzędach wywołała wiadomość o luce w zabezpieczeniach ochrzczona mianem Heartbleed. Ostatnio zaś pojawiały się doniesienia o ataku chińskich hakerów na amerykańskie firmy oraz kradzieży danych. Warto wiec postawić pytanie, czy UE jest odporna na cyberataki? Zdaniem ekspertów - na razie nie.

- UE to 28 suwerennych państw, które są na różnym stopniu zaawansowania działań zmierzających do zapewniania cyberbezpieczeństwa. To właśnie jedna z przyczyn, dla których zdecydowano się rozpocząć pracę nad przyjęciem dyrektywy dotyczącej bezpieczeństwa informacji i sieci – opowiada Joanna Świątkowska, ekspertka ds. cyberbezpieczeństwa z Instytutu Kościuszki. - Nie da się zatem odpowiedzieć na zasadzie "zero - jedynkowej", czy UE jest lub nie przygotowana na cyberataki – dodaje. W jej ocenie, dyrektywa zmobilizuje do podejmowania działań związanych z cyberbezpieczeństwem, szczególnie wśród państw gdzie dotąd działania były niewystarczające. - Polska jest przykładem takiego państwa – uważa.

Z pewnością pojawią się też inne tematy związane z ochroną sieci, a także łamaniem w niej praw człowieka. - Na przykład dotyczące kontroli eksportu cyfrowych technologii szpiegujących do państw wykorzystujących je do zwalczania demokratycznej opozycji - uważa Maria Świetlik, obserwatorka stowarzyszenia Europejskie Prawa Cyfrowe.

W USA toczy się bój o neutralność sieci, czyli w uproszczeniu o zachowanie jednakowego dostępu do wszystkich usług w internecie bez faworyzowania żadnego użytkownika. Jej zniesienie oznaczałoby, że dostawcy mogliby wymagać dodatkowych opłat za każdą usługę, co prowadziłoby do powstania tzw. internetu dwóch prędkości na: płacących za usługi i tych. których na to nie stać. Czy w Europie stoimy przed podobnym wyzwaniem?

- Nie grozi nam internet dla bogatych i biednych – zapewnia Michał Woźniak z Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania. - Oczywiście na początku faktycznie istniałby coraz silniejszy podział na pakiety "nieograniczone" oraz te "ograniczone", ale szybko zacząłby się "wyścig na dno" - wyjaśnia. Użytkownicy nie widząc potrzeby dostępu do usług, których nie znają lub o których nie słyszeli, nie wykupywaliby pakietów poza tymi minimalnymi, zawierającymi kilka znanych portali. Niemniej problem jest istotny, bo dotyka mały biznes. - Proszę sobie wyobrazić, jak wyglądałaby historia Google, gdyby na samym początku swej drogi nie wystarczyło w przeglądarce wpisać „google.com” by dostać się do ich usługi, ale trzeba było wykupić odpowiedni pakiet? Jak miałaby w takich warunkach powstać Wikipedia? – zastanawia się ekspert.

A jak wskazuje Maria Świetlik, choć w obecnej kadencji udało się odrzucić propozycje zagrażające neutralności sieci, to jest pewne, że firmy telekomunikacyjne będą się starały znów gdzieś takie zapisy "upchnąć". - Problem wynika z tego, że nadal nie mamy prawnej gwarancji, tego że dostęp do poszczególnych stron internetowych nie będzie limitowany przez wysokość abonamentu - ostrzega.

Jak widać, w kwestii obrony praw cyfrowych nowy europarlament będzie miał jeszcze wiele do zdziałania. A to nie wszystko. - Komisja Europejska pracuje właśnie nad reformą prawa autorskiego - gdy przedstawi propozycję nowej dyrektywy rolą naszych europosłów będzie dopilnowanie, by te przepisy nie pozbawiły nas praw gwarantowanych przez polską ustawę o prawie autorskim, na przykład do ściągania na własny użytek udostępnionych w sieci filmów, muzyki i e-booków - przypomina Świetlik.

Co więc może zrobić Parlament Europejski, aby usprawnić wykorzystywanie internetu, by pobudzić gospodarkę i zagwarantować przy tym wolność w sieci? - Pierwszą zasadą jest "nie szkodzić". Nie da się jednak dłużej zamykać oczu na fakt, że duże firmy telekomunikacyjne i technologiczne, podejmują działania, które są jednocześnie zagrożeniem dla wolnego, otwartego internetu, oraz niekorzystne gospodarczo dla Europy – mówi w rozmowie z tvn24bis.pl Michał Woźniak. Deputowani muszą robić co w im mocy, by wspierać neutralność sieci i wolne oprogramowanie gwarantując w ten sposób, że nowe, innowacyjne usługi nie będą miały wysokich „barier wejścia”. Temat jest oczywiście znacznie szerszy. - Jeżeli w ciągu ostatnich 5 lat Warszawa wydała 2,5 mln zł tylko na Microsoft Office, warto zastanowić się, ile środków publicznych idzie na ten cel co roku w całej Polsce i jak wpłynęłyby one na lokalny rynek IT, gdyby zostały wykorzystane np. do rozwoju otwartych pakietów biurowych przez rodzime firmy – mówi Woźniak. Jaka jest skala tego problemu na szczeblu unijnym? Oto wyzwanie dla deputowanych.

Kolejnym jest realizacja zapowiedzi zawartej w rezolucji o programach masowej inwigilacji. To ważne przede wszystkim w relacjach z USA. - Zgodnie z tą rezolucją, Parlament powinien odmówić zgody na zawarcie nowego porozumienia o handlu i inwestycjach dopóki Stany Zjednoczone nie zaprzestaną masowej inwigilacji obywateli UE – zaznacza Katarzyna Szymielewicz. - Posłowie powinni konsekwentnie dążyć do tego, aby europejska reforma prawa o ochronie danych osobowych stała się faktem i objęła swoim oddziaływaniem wszystkie firmy działające na rynku UE, bez względu na ich siedzibę czy lokalizację serwerów – dodaje. Warto będzie również śledzić plany nowelizacji rozporządzenia w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (1049/2001). - W 2008 r. roku pojawiły się ze strony KE propozycje niepokojących ograniczeń dostępu, zawężających dostęp tylko do dokumentów oficjalnie przekazywanych pomiędzy instytucjami UE. Zostało to zatrzymane przez rzecznika praw obywatelskich UE i opór europarlamentu, ale pomysł może wrócić w nadchodzącej kadencji – powiedział Krzysztof Izdebski.

Zdaniem Piotra Waglowskiego problem wykorzystywania internetu jako narzędzia wspierającego rozwój gospodarek i społeczeństw UE w ramach Europejskiej Agendy Cyfrowej ma o wiele głębszy wymiar. - Obecnie stajemy przed fundamentalnym pytaniem: co dalej z ustrojem całej Unii Europejskiej? A, czy tego chcemy czy nie, odpowiedź będzie musiała zakładać także przejrzystość funkcjonowania takiego tworu – podkreśla. I dodaje, że Europejska Agenda Cyfrowa, która jest "tylko strategią monetaryzowania informacji", tych kwestii nawet nie dotyka, a stanowią one coraz większy problem w społeczeństwie informacyjnym”. - Jeśli nie mam dostępu do informacji państwa, a tym bardziej UE, to nie mogę powiedzieć, czy działa ono (ona) dobrze – konkluduje.

Autor: Radosław Fellner//gry / Źródło: tvn24bis.pl