Aktywa trwałe – regulacje prawne, definicja, przykłady

● Aktywa trwałe to takie aktywa, których przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż rok podatkowy. ● Aktywa te to: wartości niematerialne i prawne, rzeczowy majątek trwały, należności i inwestycje długoterminowe, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe. ● Środki trwałe są tylko jednym z rodzajów rzeczowych aktywów trwałych. ● Do finansowania aktywów trwałych powinien służyć przede wszystkim kapitał stały.

Podział i charakterystyka aktywów przedsiębiorstwa uregulowane zostały w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. W zakresie dotyczącym środków trwałych zastosowanie znajduje także rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych.

Jednocześnie polskie przepisy rachunkowe są harmonizowane z przepisami unijnymi i światowymi. W związku z tym uzupełniająco zastosowanie znajdują również regulacje dotyczące aktywów trwałych zawarte w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości nr. 16 (MSR 16), ustalanych obecnie jako Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (MSSF). 

Każde przedsiębiorstwo posiada określony własny majątek, nazywany również aktywami. Zgodnie z definicją z art. 3 pkt. 12 ustawy o rachunkowości aktywa te to "kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych". 

Z definicji tej wynikają następujące wymogi, aby dany zasób zakwalifikować do aktywów przedsiębiorstwa:

● kontrola przedsiębiorstwa nad  tym zasobem, ● zasób ma możliwą do określenia wartość, ● zasób został już pozyskany, oraz ● zasób przyniesie w przyszłości korzyści ekonomiczne.

Oznacza to, że do aktywów nie są zaliczani m.in. pracownicy przedsiębiorstwa (trudna do określenia wartość) czy zapasy wadliwego lub przeterminowanego towaru (nie przyniesie już korzyści ekonomicznych). Nie jest natomiast wymagane, aby aktywa były wyłącznie własnością przedsiębiorstwa – równie dobrze mogą to być np. samochody wzięte w leasing.

Aktywa dzielone są na dwa główne rodzaje:

● aktywa trwałe, których przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż rok podatkowy,  ● aktywa obrotowe, których zbycie lub zużycie nastąpi w ciągu 12 miesięcy.

Kryterium podziału aktywów jest więc czas, w jakim zostaną one zużyte, sprzedane lub w inny sposób wykorzystane. Aktywa obrotowe to te, których przewidywany czas użytkowania jest krótszy niż rok podatkowy, zaś aktywa trwałe to wszystkie pozostałe aktywa. Przykładem aktywów obrotowych będą więc materiały biurowe, a aktywów trwałych – szafki, w których materiały te będą trzymane.

Te dwa rodzaje aktywów różni także ich płynność, czyli czas, jaki potrzebny jest na ich ewentualne spieniężenie. Aktywa trwałe charakteryzują się mniejszą płynnością, a aktywa obrotowe większą. Tym samym do aktywów obrotowych przedsiębiorstwa należy także posiadana gotówka.

W skład aktywów trwałych wchodzą różne rodzaje majątku przedsiębiorstwa. Wyróżnić można: ● wartości niematerialne i prawne, m.in. prawa autorskie, koncesje, patenty, ● rzeczowy majątek trwały, m.in. nieruchomości, urządzenia, pojazdy, grunty, ● należności długoterminowe, np. pożyczka udzielona na ponad 12 miesięcy, ● inwestycje długoterminowe, np. akcje lub inne papiery wartościowe, ● długoterminowe rozliczenia międzyokresowe, czyli rozliczenia trwające ponad 12 miesięcy od dnia bilansowego, np. zapłacona z góry zaliczka. 

Od klasyfikacji tej istnieją nieliczne wyjątki, m.in. należności z tytułu dostaw towarów i usług zawsze stanowią aktywa obrotowe, a nie aktywa trwałe. Z kolei w przypadku wartości niematerialnych i prawnych, aby zostały one uznane za środki trwałe, muszą zostać nabyte – nie mogą zostać wytworzone przez dane przedsiębiorstwo. 

Aktywa trwałe nie są tym samym co środki trwałe. Środki trwałe są węższą kategorią i stanowią główną część rzeczowych aktywów trwałych takich jak m.in. samochody, maszyny, inwentarz żywy, lokale czy magazyny przedsiębiorstwa. 

Do rzeczowych aktywów trwałych zalicza się przy tym zarówno gotowe środki trwałe, jak też środki trwałe w budowie, ulepszenia w środkach trwałych należących do kogoś innego, oraz zaliczki na środki trwałe w budowie. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli nieruchomość lub urządzenie jest kupowane z powodów inwestycyjnych, zakup ten nie będzie już zaliczany do środków trwałych, ale do inwestycji – choć jeżeli czas inwestycji będzie dłuższy niż rok, to nadal będzie wchodzić w skład aktywów trwałych. 

Od aktywów trwałych należy odróżnić kapitał stały (kapitał trwały). Kapitał stały to długoterminowy kapitał wykorzystywany przez przedsiębiorstwo do finansowania najmniej płynnych aktywów. Inaczej mówiąc jest to kapitał, który powinien finansować aktywa trwałe. 

Tym samym kapitał stały odróżnia się od kapitału obrotowego, czyli tego kapitału, który jest zaangażowany w finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa, czyli finansowanie jego aktywów obrotowych.

Jednocześnie jednak część kapitału stałego może być angażowana także w finansowanie aktywów obrotowych. Ta część kapitału stałego nazywana jest kapitałem obrotowym netto lub kapitałem pracującym.

Źródło:

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady