Jakie rezerwaty przyrody występują w Polsce? Czym różnią się od parków narodowych?

● Obecnie w Polsce znajduje się 1505 rezerwatów przyrody. ● Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. określa rodzaje, typy i podtypy rezerwatów przyrody, które mają przypisane oznaczenia kodowe. ● Według stanu na 10 września 2021 roku obszar rezerwatów przyrody w Polsce obejmuje łącznie około 169 tysięcy ha, co stanowi 0,54 proc. powierzchni kraju.

Rezerwat przyrody stanowi obszar ochrony przyrody. Tego typu rejony istnieją na całym świecie. Forma ochrony rezerwatów przyrody wynika z ustaleń prawnych danego kraju. Obszary te są wyłączone z powszechnego użytku, a na ich terenie prowadzone są obserwacje i badania naukowe. Warto zaznaczyć, że nie istnieje jednoznaczna definicja rezerwatu przyrody. Obszar przydzielony do tej kategorii w danym państwie może nie być w innym kraju traktowany jako strefa szczególnej ochrony przyrody.

W Polsce każdego roku wzrasta liczba funkcjonujących rezerwatów. Na przestrzeni lat zmieniała się ona następująco: 2000 r. – 1307, 2010 r. – 1463, 2021 r. – 1505. Szczegółowe statystyki dowiodły, że w 2016 roku dostępne obiekty ochrony miały powierzchnię 168.335,6 ha. Najwięcej rezerwatów zlokalizowano w województwie mazowieckim, a najmniej – w opolskim.

Rezerwat to obszar chroniący wszystkie obiekty przyrody lub niektóre jej elementy zaliczane do fauny i flory. Jego likwidacja możliwa jest jedynie w przypadku utraty walorów przyrodniczych. Dla rezerwatu przygotowuje się plan ochrony. Jest to dokument określający cele, zadania oraz reguły udostępnienia obiektu osobom postronnym. Ochrona w ramach rezerwatu może mieć charakter ścisły, czynny lub krajobrazowy. Pierwszy typ dotyczy nieingerowania w naturę. Drugi rodzaj pozwala natomiast na usunięcie drzew, np. zacieniających wyjątkowy gatunek rośliny. Ochrona krajobrazowa koncentruje się natomiast na zarządzaniu gospodarką rolną, leśną i rybacką z uwzględnieniem potrzeb fauny, flory, grzybów itp.

W przypadku polskich rezerwatów wyróżnia się obiekty:

leśne – pozostałości pierwotnych puszcz, typy zbiorowisk leśnych, stanowiska drzew na granicach zasięgu; florystyczne – populacje i siedliska gatunków odmian zarodnikowych i kwiatowych oraz grzybów; torfowiskowe – zbiorowiska i gatunki torfowisk; faunistyczne – populacje i siedliska ssaków, ptaków, ryb, płazów, gadów i bezkręgowców; krajobrazowe – naturalne, charakterystyczne dla poszczególnych regionów krajobrazy; przyrody nieożywionej – gleby, formy skalne, odkrywki itp.; wodne – potoki, jeziora, morza itp.; stepowe – murawy ciepłolubne; słonoroślowe  – słonorośla śródlądowe i nadmorskie.

Park narodowy stanowi najwyższą formę ochrony przyrody w Polsce. Cechy pozwalające na zaklasyfikowanie obszaru do tej grupy to:

– powierzchnia powyżej 1000 hektarów, – duże walory przyrodnicze, – zachowanie naturalnych procesów biologicznych, – zagwarantowanie naturalnego siedliska dla gatunków zagrożonych wyginięciem, – tereny otwarte dla turystów i wyłączone z powszechnego użytku, – ustalenie granic przez Radę Ministrów, – każda zmiana granic wymaga zgody właściwych organów samorządu terytorialnego.

Rezerwat przyrody jest zamknięty lub częściowo niedostępny dla ludzi. W przypadku parku narodowego turyści mogą poruszać się w obrębie wskazanych stref. Rezerwat tworzy się w celu ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków z zachowaniem ich naturalnego środowiska. Park narodowy funkcjonuje natomiast w celu zabezpieczenia ekologicznych, historycznych i kulturalnych obiektów. Na jego terenie tworzy się ponadto optymalne warunki dla rozwoju fauny i flory. Park narodowy i rezerwat stanowią obiekty, w obrębie których nie można polować i prowadzić działalności gospodarczej.

ZOBACZ TAKŻE: Parki narodowe w Polsce - mapa i lista

W Polsce funkcjonuje wiele fascynujących obiektów ochrony przyrody. Jednym z nich jest rezerwat Hedera, który znajduje się w województwie kujawsko-pomorskim, powiecie nakielskim, gminie Nakło nad Notecią. Skąd wzięła się jego nazwa? Pochodzi ona od łacińskiego określenia rośliny znajdującej się w obrębie rezerwatu. Teren ma powierzchnię 15,14 ha i cały jego obszar podlega ścisłej ochronie. Rezerwat Hedera powstał w celu zmniejszenia ryzyka zniszczenia bluszczu pospolitego zaliczanego do rzadkich gatunków.

Kolejnym interesującym miejscem ochrony przyrody w Polsce jest znajdujący się w Górach Świętokrzyskich (woj. świętokrzyskie) rezerwat przyrody o nazwie Jaskinia Raj, w którym znajduje się wapienna jaskinia krasowa o tej samej nazwie. Ta położona w Chęcinach jaskinia wyróżnia się wyjątkowo różnorodną i dobrze zachowaną szatą naciekową.

Wśród innych, ciekawych rezerwatów warto wskazać obiekt Prządki, który od 2009 r. nosi nazwę Rezerwat Przyrody Prządki im. prof. Henryka Świdzińskiego. Obszar ten położony jest w województwie podkarpackim. Jego zasadniczym zadaniem jest ochrona wzniesień skalnych powstałych w wyniku wietrzenia i erozji. Prządki są jedynym tego typu rezerwatem w południowo-wschodniej Polsce.

ZOBACZ TAKŻE: Nad Bugiem powstał nowy rezerwat przyrody. Można tu zobaczyć rzadkie gatunki porostów

Rezerwaty przyrody są niezwykle ważnymi obiektami dla zachowania rzadkich gatunków fauny, flory, grzybów i tworów przyrody nieożywionej w obrębie ich naturalnego środowiska. Należy zatem stosować się do przepisów ograniczających dostęp do tych obszarów.