Emocje wokół zmian w zakazie handlu. "Zamach na normalność"

Ustawa wprowadzająca stopniowo zakaz handlu w niedziele weszła w życie 1 marca 2018 roku. Wkrótce ograniczenia w obecnej formie mogą przejść do historii. Może się tak stać, jeśli koalicyjny rząd stworzą Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga i Lewica i zrealizowane zostaną przedwyborcze zapowiedzi.

Koalicja Obywatelska wśród propozycji programowych zapisała zlikwidowanie zakazu handlu w niedziele. "Zniesiemy zakaz handlu w niedziele, ale każdy pracownik będzie miał zapewnione dwa wolne weekendy w miesiącu i podwójne wynagrodzenie za pracę w dni wolne" - zapowiedziała KO.

Trzecia Droga, którą tworzą Polska 2050 Szymona Hołowni i Polskie Stronnictwo Ludowe, zapowiadała przywrócenie dwóch handlowych niedziel w miesiącu. Byłby to powrót do 2018 roku i sytuacji z pierwszego okresu po wejściu zakazu handlu w niedziele. Wówczas w każdym miesiącu - co do zasady - były dwie niedziele handlowe - pierwsza i ostatnia.

Stanowisko w sprawie ewentualnych zmian w ustawie opublikowali związkowcy.

Michał Lewandowski, przewodniczącym Zarządu Krajowego OPZZ Konfederacja Pracy, przewodniczący Branży Handel, Usługi, Kultura i Sztuka Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych wyraził "głębokie zaniepokojenie" wynikające z doniesień medialnych sugerujących zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu ustawy.

"(...) wolne niedziele w handlu to zmiana, którą pracownicy tego sektora doceniają w sposób szczególny. Nie da się zamienić czasu spędzonego wspólnie, z rodziną, ze znajomymi na odrobinę wyższe wynagrodzenie. Przeważająca większość pracowników handlu nie zgadza się na zmiany w funkcjonowaniu ww. ustawy" - podkreślił Lewandowski.

"Rozporządzenie ich czasem - ciężko pracujących grup, które przypomnę, że w trakcie pandemii COVID-19 były tak wychwalane i deklaratywnie doceniane - w imię złudnej wygody nielicznych - jest niedopuszczalne" - dodał.

Dlatego OPZZ sprzeciwia się zmianom w zakazie handlu. "Nie zapominając o postulacie OPZZ dotyczącym przynajmniej dwóch wolnych niedziel dla wszystkich pracowników, wyrażam zdecydowany sprzeciw wobec jakichkolwiek zmian w tzw. ustawie o zakazie handlu w niedzielę. Każda zmiana w tym zakresie to zamach na normalność, która od niedawna zapanowała wśród pracowników sektora handlu" - czytamy w stanowisku.

Michał Lewandowski zapowiedział, że "każda zmiana w tym zakresie spotka się również ze odpowiednią reakcję ze strony organizacji związkowych zrzeszających pracowników handlu".

Tymczasem Piotr Szumlewicz, przewodniczący Związku Zawodowego Związkowa Alternatywa, podkreślił, że związek "z satysfakcją" odnotowuje deklaracje liderów opozycji demokratycznej o planach odejścia od obowiązującej ustawy o handlu w niedziele. "Zarazem jednak jesteśmy krytyczni wobec obecnych planów zmian legislacyjnych na tym obszarze" - zastrzegł Szumlewicz.

Jak wyjaśnił, związek uważa, że "przepisy dotyczące pracy w niedziele powinny być identyczne dla wszystkich branż". "Dlatego krytycznie oceniamy wszelkie rozwiązania, które miałyby dotyczyć wyłącznie handlu. Ten kierunek zmian wydaje się wątpliwy prawnie i trudny do zaakceptowania. Nie pojmujemy, dlaczego przepisy dotyczące pracowników handlu mają istotnie różnić się od tych obejmujących pracowników gastronomii czy rozrywki" - zwrócił uwagę Piotr Szumlewicz.

"W tym kontekście mamy wątpliwości wobec pomysłów, by hipermarkety i galerie handlowe były otwarte w dwie niedziele w miesiącu lub by wszystkie niedziele były handlowe, ale by pracownicy pracowali maksymalnie dwie niedziele w miesiącu. Wszak nikt nie proponuje analogicznych rozwiązań odnośnie kawiarni, restauracji, kin czy teatrów" - zauważył.

Szumlewicz podkreślił, że warto znieść selektywny zakaz handlu w niedziele, "ale pod warunkiem, że zostaną wprowadzone 2,5 razy wyższe stawki za pracę w tym dniu".

"Gdyby ta zasada weszła w życie, przypuszczalnie znalazłoby się wielu pracowników, którzy chętnie pracowaliby we wszystkie niedziele w miesiącu, mając więcej wolnego w dni powszednie. Zarazem uważamy, że identyczne rozwiązania powinny zostać wprowadzone dla pracowników innych branż, działających w niedzielę: gastronomii, rozrywki, ochrony, transportu, energetyki, kultury czy ochrony zdrowia. Stąd apelujemy, by stosowne przepisy dotyczące pracy w niedziele zostały wpisane do Kodeksu pracy, a nie do ustawy o handlu w niedziele, która w całości powinna trafić do kosza" - wyjaśnił.

Lewica zapisała w programie wprowadzenie 2,5-krotnie wyższego wynagrodzenia za pracę w niedziele, święta i dni ustawowo wolne od pracy, a także prawo do co najmniej dwóch wolnych niedziel w miesiącu dla pracowników, którzy nie są obecnie objęci zakazem pracy w niedzielę.

W 2023 roku - podobnie jak w 2022 roku - handlowych niedziel jest siedem. Zgodnie z przepisami zakaz handlu nie obowiązuje w ostatnie niedziele stycznia, kwietnia, czerwca oraz sierpnia, niedzielę poprzedzającą Wielkanoc, a także dwie kolejne niedziele poprzedzające Boże Narodzenie (plus handel maksymalnie do godz. 14.00 w Wigilię).

Obecnie przepisy przewidują katalog 32 wyłączeń. Zakaz nie obowiązuje m.in. w placówkach pocztowych, cukierniach, lodziarniach, na stacjach paliw płynnych, w kwiaciarniach, w sklepach z prasą ani w kawiarniach. Zgodnie z przepisami zakaz nie obowiązuje również w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony osobiście przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną, który pracuje we własnym imieniu i na własny rachunek.