Urlop wypoczynkowy – ile dni wolnych ci przysługuje i do kiedy musisz je wykorzystać

Źródło:
TVN 24 Biznes
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24
wideo 2/6
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24

Urlop wypoczynkowy to jeden z podstawowych przywilejów pracowniczych. Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu wypoczynkowego, a więc do przerwy od wykonywania obowiązków na rzecz pracodawcy, za którą przysługuje takie samo wynagrodzenie, jak za czas przepracowany. Zasady nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wykorzystania szczegółowo określa Kodeks pracy. 

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu wypoczynkowego, jednak z uzasadnionej przyczyny może nie zgodzić się na wnioskowany przez pracownika termin.Pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu w ramach danego stosunku pracy urlop; jeżeli jest to niemożliwe, należy mu się ekwiwalent pieniężny.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Urlop wypoczynkowy z kolei jest prawem pracownika do płatnego okresu przerwy w pełnieniu obowiązków. 

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy, kto jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a uprawnienie to jest osobiste i niezbywalne, co oznacza, że pracownik, któremu personalnie urlop przysługuje, nie może się go zrzec ani przekazać go innemu zatrudnionemu. Reguły nabywania tego przywileju i jego wykorzystania precyzyjnie określa Kodeks pracy, dlatego nie należy się on (z mocy prawa) osobom, których z pracodawcą nie łączy stosunek pracy (wykonującym obowiązki na podstawie umów cywilnoprawnych czy kontraktów).

Ile dni urlopu? Komu przysługuje urlop wypoczynkowy? 

O tym, ile urlopu przysługuje pracownikowi, decyduje jego staż pracy. Wymiar urlopu, tzn. liczba dni urlopowych w roku, wynosi: 

20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, – 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze odnawia się zatrudnionej osobie z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego. Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia (bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy), a także czas nauki. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

– zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – trzy lata, – średniej szkoły zawodowej – pięć lat, – średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – pięć lat, – liceum ogólnokształcącego – cztery lata, – szkoły policealnej – sześć lat, – szkoły wyższej – osiem lat.

Okresy nauki nie sumują się. W stażu uwzględniany jest czas odpowiadający najwyższemu ukończonemu stopniowi edukacji. Jeżeli natomiast pracownik był zatrudniony w czasie pobierania nauki, to do wyliczenia okresu zatrudnienia bierze się korzystniejszy okres. 

W sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopy jest ustalany adekwatnie do tego wymiaru. Przy wyliczaniu przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego niepełny dzień zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Wniosek o urlop wypoczynkowy 

Urlopu wypoczynkowego udziela się na wniosek pracownika, któremu on przysługuje. Zgoda pracodawcy na wykorzystanie urlopu dotyczy dni, które są dla zatrudnionego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym grafikiem, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu (najczęściej osiem godzin).

Jeżeli pracownik ma taką wolę, to przysługujący urlop wypoczynkowy może zostać podzielony na części, jednak przynajmniej jedna część wypoczynku w roku powinna trwać co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. 

W sytuacji gdy osoba zatrudniona nie wykorzysta całości wymiaru przysługującego mu w danym roku urlopu wypoczynkowego, to niewykorzystane dni urlopowe przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Zaległy urlop powinien być wówczas wykorzystany w pierwszej kolejności, nie później niż do dnia 30 września

Pracodawca nie może nakazać pracownikowi wykorzystania urlopu wypoczynkowego, jednak od zasady tej są dwa wyjątki: wykorzystanie urlopu w okresie wypowiedzenia oraz wykorzystanie urlopu zaległego po roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, jednak w wyjątkowych przypadkach może odmówić jego wykorzystania we wnioskowanym przez pracownika terminie. Może się tak zdarzyć, jeżeli nieobecność pracownika w określonym czasie mogłaby spowodować – jak to określa Kodeks pracy – „poważne zakłócenia toku pracy”. Zwykle sprowadza się do tego, że pracodawcy trudno znaleźć zastępstwo dla pracownika, który byłby nieobecny z powodu urlopu. 

Warto wiedzieć, że odmowa taka powinna być nie tylko uzasadniona względami utrzymania ciągłości pracy w zakładzie, ale też pracodawca powinien zaproponować możliwość skorzystania z dni wolnych w innym dogodnym terminie. Jeżeli pracownik uzna, że brak zgody na wykorzystanie urlopu terminie jest bezzasadny, ma on prawo zaskarżyć taką decyzję do sądu pracy i domagać się udzielenia urlopu w zaplanowanym przez niego terminie.

Przerwanie urlopu wypoczynkowego

W nadzwyczajnych sytuacjach pracodawca ma prawo odwołać pracownika z przyznanego wcześniej urlopu. Urlop wypoczynkowy może zostać przerwany decyzją pracodawcy, jeżeli nastąpiły okoliczności wymuszające obecność pracownika w miejscu pracy. Co ważne, nie mogą być to sytuacje, które dało się wcześniej przewidzieć, lub takie których pracodawca powinien był się spodziewać. Jeżeli pracodawca przerwał lub przesunął zaplanowany wcześniej wypoczynek, może to rodzić obowiązek rekompensaty kosztów związanych z urlopem pracownika. 

Udzielony wcześniej urlop wypoczynkowy może też zostać przerwany z przyczyn, które nie zależą ani od zakładu pracy, ani od pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia w terminie późniejszym niewykorzystanej części urlopu z powodów takich jak: 

– choroba pracownika, – odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, – powołanie do udziału w ćwiczeniach lub szkoleniu wojskowym, – urlop macierzyński.

Analogicznie – pracodawca powinien przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli jego rozpoczęcie jest niemożliwe w zaplanowanym wcześniej terminie z powyższych przyczyn. 

Urlop wypoczynkowy a rozwiązanie umowy

W sytuacji gdy stosunek pracy zostaje rozwiązany zanim pracownik przepracuje pełny rok kalendarzowy, urlop wypoczynkowy nalicza się proporcjonalnie do czasu, jaki minął od początku roku – każdy miesiąc kalendarzowy odpowiada 1/12 wymiaru przysługującego urlopu. Pracownikowi należy się wówczas urlop:

u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego u tego pracodawcy czasu, liczonego od początku roku do ustania stosunku pracy (chyba że urlop wypoczynkowy został już wcześniej wykorzystany w wyższym wymiarze),

u kolejnego pracodawcy – w wymiarze odpowiadającym proporcjonalnie okresowi pozostałemu od nawiązania nowego stosunku pracy, do końca roku lub do końca okresu tego zatrudnienia.

Niepełny miesiąc kalendarzowy powinien przy tym być zaokrąglony w górę do pełnego miesiąca, a w razie gdy ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, do nawiązanie nowego stosunku pracy, to zaokrąglenia tego dokonuje wcześniejszy pracodawca.

Ekwiwalent za urlop

Jedną z sytuacji, w których pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, jest okres wypowiedzenia. Pracownik odbiera wtedy przysługujące mu jeszcze dni urlopowe we wskazanym terminie i w liczbie dni proporcjonalnej do liczby miesięcy, które miną od początku roku do momentu ustania stosunku pracy. Zdarza się jednak, że należny urlop wypoczynkowy z różnych przyczyn nie może zostać wykorzystany w okresie wypowiedzenia – wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

Ekwiwalent za jeden dzień urlopu wypoczynkowego określa się za pomocą tzw. współczynnika urlopowego, który jest uzależniony od liczby dni wolnych oraz świąt wolnych ustawowo wypadających w danym roku kalendarzowym. W 2021 r. współczynnik urlopowy dla pracownika na pełnym etacie wynosi 21 (w przypadku zatrudnionych na części etatu jest proporcjonalnie mniejszy). 

Szczegóły ustalenia podstawy ekwiwalentu za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. Podstawa ta uwzględnia przeciętne wynagrodzenie pracownika:

– określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości, – składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, – składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc.

Sumę ustalonych w ten sposób miesięcznych wynagrodzeń dzieli się przez współczynnik urlopowy, a następnie dzieli tak otrzymany ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika. Wynik pomnożony przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wyznaczy należny ekwiwalent urlopowy.

Inne rodzaje urlopów

Z Kodeksu pracy wynika, że niezależnie od urlopu wypoczynkowego pracownikom mogą przysługiwać też inne rodzaje urlopów, tj.:

– urlop bezpłatny (na wniosek pracownika lub obligatoryjny, na mocy decyzji, którą pracodawca może podjąć w określonych przypadkach), – urlop macierzyński, – urlop wychowawczy, – urlop macierzyński, z którego korzysta ojciec dziecka (tzw. urlop tacierzyński), – urlop ojcowski, – urlop wynikający z art. 188 Kodeksu pracy, czyli dni wolna na opiekę nad dzieckiem, – urlop okolicznościowy (z okazji ślubu, narodzin dziecka lub śmierci bliskiej osoby), – urlop na żądanie. Akty prawne: Kodeks pracy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN 24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

KIA Polska przekazała Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów informację o akcji serwisowej modeli Optima HEV oraz Sportage - poinformował w czwartek urząd. Kampania objęła ponad 18 tysięcy pojazdów, w których może dojść do zwarcia elektrycznego i pożaru w komorze silnika.

Kolejne modele dużego producenta objęte akcją serwisową

Kolejne modele dużego producenta objęte akcją serwisową

Źródło:
PAP

Sejm uchwalił w czwartek ustawę okołobudżetową na 2025 rok, która zakłada między innymi 5-procentowe podwyżki dla nauczycieli początkujących oraz mechanizm uelastyczniający budżet, co ma uprawnić przeciwdziałanie skutkom między innymi powodzi.

Sejm uchwalił ustawę okołobudżetową. Będą podwyżki dla nauczycieli

Sejm uchwalił ustawę okołobudżetową. Będą podwyżki dla nauczycieli

Źródło:
PAP

Czwartkowe posiedzenie sejmowej komisji infrastruktury w sprawie problemów z pociągami Impuls firmy Newag zostało przerwane; ma być wznowione po zaproszeniu na nie przedstawicieli służb, między innymi ABW i CBA. Dyskusję wzbudziła obecność członków grupy hakerskiej i brak przedstawicieli Newagu.

Byli hakerzy, nie było przedstawicieli firmy. Posiedzenie w sprawie awarii pociągów przerwane

Byli hakerzy, nie było przedstawicieli firmy. Posiedzenie w sprawie awarii pociągów przerwane

Źródło:
PAP

"Pragnę poinformować, że w budżecie na przyszły rok proponujemy obcięcie wydatków na kancelarię Prezydenta, trybunał pani Przyłębskiej, IPN czy Krajową Radę Radiofonii i Telewizji - przekazał na portalu X premier Donald Tusk. "Mali pacjenci czekają na te pieniądze" - dodał szef rządu. W czwartek sejmowa komisja finansów publicznych przyjęła poprawkę do projektu przyszłorocznego budżetu, która ogranicza budżety 14 instytucji.

Premier: proponujemy obcięcie wydatków

Premier: proponujemy obcięcie wydatków

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Stany Zjednoczone nałożyły w czwartek restrykcje na 118 osób i podmiotów z sektora finansowego Rosji, w tym pełne sankcje na Gazprombank, ostatni duży rosyjski bank, który dotąd nie został objęty pełną blokadą - ogłosił w czwartek Biały Dom.

Największy rosyjski bank objęty sankcjami

Największy rosyjski bank objęty sankcjami

Źródło:
PAP

Google zapowiedział testowe usunięcie treści publikowanych przez media informacyjne między innymi z wyszukiwarki. Zmiana ma dotyczyć jednego procenta użytkowników. - Bardzo niepokoi nas, że Google zdecydował się na taki ruch - mówi w rozmowie z redakcją biznesową tvn24.pl Maciej Kossowski, prezes Związku Pracodawców Wydawców Cyfrowych.

"Opcja atomowa" w arsenale giganta. "Niepokoi nas, że Google zdecydował się na taki ruch"

"Opcja atomowa" w arsenale giganta. "Niepokoi nas, że Google zdecydował się na taki ruch"

Źródło:
tvn24.pl

Kolejne 224 miliony złotych z Krajowego Planu Odbudowy zostaną przekazane między innymi na nowoczesne laboratoria, żłobki oraz likwidację czarnych punktów na drogach - przekazała na portalu X ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

Nowe środki z KPO. Ministra ujawniła, na co zostaną przekazane

Nowe środki z KPO. Ministra ujawniła, na co zostaną przekazane

Źródło:
PAP

Budżety czternastu instytucji państwowych zostaną obcięte - poprawka w tej sprawie do budżetu państwa na 2025 rok została przyjęta w czwartek przez Komisję Finansów Publicznych. Do formularza poprawki już w środę dotarł Radomir Wit, dziennikarz TVN24. Łącznie chodzi o kwotę 335,5 miliona złotych, która na mocy tej poprawki zostanie przesunięta na inne cele.

Komisja Finansów za wielkim cięciem budżetów

Komisja Finansów za wielkim cięciem budżetów

Źródło:
tvn24.pl

Konsultanci specjalizujący się w uzyskiwaniu dla klientów prawa do pobytu w obcych krajach ocenili, że po wyborach prezydenckich w USA z pytaniem o warunki udziału w europejskich programach "złotych wiz" zgłosiło się do nich czterokrotnie więcej Amerykanów niż w poprzednim tygodniu - podał CNN.

"Plan B" po zwycięstwie Trumpa. "Szukają drugiej opcji, czegoś jak polisa ubezpieczeniowa"

"Plan B" po zwycięstwie Trumpa. "Szukają drugiej opcji, czegoś jak polisa ubezpieczeniowa"

Źródło:
PAP

Kolejne 224 miliony złotych z Krajowego Planu Odbudowy zostaną przekazane między innymi na nowoczesne laboratoria, żłobki oraz likwidację czarnych punktów na drogach - przekazała na portalu X ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

Nowe środki z KPO. Ministra ujawniła, na co zostaną przekazane

Nowe środki z KPO. Ministra ujawniła, na co zostaną przekazane

Źródło:
PAP

Polska, Litwa, Łotwa, a także Estonia przekazały Komisji Europejskiej wspólne pismo dotyczące wprowadzenia ceł na rosyjskie i białoruskie nawozy - podało Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Cła na nawozy z Rosji i Białorusi. Jest list do Brukseli

Cła na nawozy z Rosji i Białorusi. Jest list do Brukseli

Źródło:
PAP

Ze względu na olbrzymie zainteresowanie budową domowych instalacji OZE resort klimatu podjął decyzję o podwojeniu planowanego dofinansowania z programu FEnIKS do kwoty 1,7 miliarda złotych - przekazało Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Wsparcie będzie przeznaczone dla osób, które zdecydują się na zakup fotowoltaiki oraz magazynów energii.

Można otrzymać nawet 28 tysięcy. Resort o dodatkowych środkach

Można otrzymać nawet 28 tysięcy. Resort o dodatkowych środkach

Źródło:
PAP

Oskładkowanie wszystkich umów cywilnych, między innymi o dzieło, nie będzie realizowane przez rząd - donosi w czwartek portal money.pl. To jeden z kamieni milowych KPO, na który wyraził zgodę poprzedni rząd Mateusza Morawieckiego. Obecny rząd Donalda Tuska ma przystąpić do negocjacji z Brukselą w tej sprawie. Bowiem wypłata kolejnych pieniędzy z KPO może zostać zagrożona.

Rząd wycofuje się z realizacji kamienia milowego

Rząd wycofuje się z realizacji kamienia milowego

Źródło:
PAP, Money.pl, tvn24.pl

Rzecznik Nissan Motor poinformował w czwartek, że około 6 procent pracowników firmy w Stanach Zjednoczonych zaakceptowało zaoferowane pakiety wcześniejszych emerytur. To element planu restrukturyzacji japońskiego producenta, który zapowiedział zwolnienie dziewięciu tysięcy osób na całym świecie.

Znany producent samochodów tnie etaty

Znany producent samochodów tnie etaty

Źródło:
Reuters

Departament sprawiedliwości USA złożył wniosek do sądu, w którym domaga się od Google sprzedaży przeglądarki Chrome oraz udostępnienia danych konkurencji, aby ograniczyć monopol na rynku wyszukiwarek internetowych – podał w czwartek Reuters.

Google usłyszał żądanie sprzedaży przeglądarki Chrome

Google usłyszał żądanie sprzedaży przeglądarki Chrome

Źródło:
PAP

Budżety czternastu instytucji państwowych, między innymi Kancelarii Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Państwowej Inspekcji Pracy czy Instytutu Pamięci Narodowej mają zostać przycięte - wynika z poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 2025, do której dotarł Radomir Wit, dziennikarz TVN24. Najwięcej, bo prawie 70 milionów złotych straci Instytut Pamięci Narodowej.

Będą cięcia w budżetach "świętych krów"

Będą cięcia w budżetach "świętych krów"

Źródło:
TVN24, tvn24.pl

Według danych wstępnych, produkcja budowlano-montażowa (w cenach stałych) zrealizowana w październiku 2024 roku na terenie kraju przez przedsiębiorstwa budowlane o liczbie pracujących powyżej 9 osób była niższa o 9,6 procent w porównaniu z analogicznym okresem 2023 roku oraz wyższa o 1,9 procent w stosunku do września 2024 roku.

Produkcja budowlano-montażowa. Najnowsze dane z gospodarki

Produkcja budowlano-montażowa. Najnowsze dane z gospodarki

Źródło:
GUS, tvn24.pl

Najdroższa ulica handlowa świata znajduje się teraz w Mediolanie. To Via Monte Napoleone - donosi CNN. Możemy tu zrobić zakupy w sklepach takich marek jak Gucci, Chanel, Hermes, Versace, Cartier, Bottega Veneta, czy Celine. Do tej pory królowała nowojorska Piąta Aleja, czyli Upper Fifth Avenue.

Nowa najdroższa ulica świata

Nowa najdroższa ulica świata

Źródło:
CNN

"W związku z wątpliwościami UOKiK zwracamy środki, które są równowartością pobranych opłat za utrzymanie numeru w sieci" - poinformowało Orange w mediach społecznościowych. Chodzi o byłych klientów operatora. Wniosek w tej sprawie można złożyć tylko do 18 grudnia.

Duży operator zwraca pieniądze. Trzeba się pospieszyć

Duży operator zwraca pieniądze. Trzeba się pospieszyć

Źródło:
tvn24.pl

Miliarder Elon Musk i były kandydat na prezydenta Vivek Ramaswamy zapowiedzieli w tekście na łamach "Wall Street Journal", że kierowany przez nich zespół DOGE zamierza przedstawić Donaldowi Trumpowi listę tysięcy bezprawnych, ich zdaniem, regulacji i zaproponować masowe zwolnienia urzędników federalnych.

Chcą masowych zwolnień i zmiany "tysięcy bezprawnych regulacji". Plan doradców Trumpa

Chcą masowych zwolnień i zmiany "tysięcy bezprawnych regulacji". Plan doradców Trumpa

Źródło:
PAP

Luka płacowa pozostaje bez zmian, czyli przewaga zarobków mężczyzn nad tym, ile zarabiają kobiety - pisze w czwartek "Gazeta Wyborcza". - Tylko w 26 z 380 powiatów w Polsce to kobiety zarabiają więcej niż mężczyźni - zauważa ekspert cytowany przez dziennik.

Tak wygląda rzeczywista luka płacowa w Polsce

Tak wygląda rzeczywista luka płacowa w Polsce

Źródło:
"Gazeta Wyborcza"

Takie sieci, jak Biedronka, Lidl czy Aldi, zdobyły już blisko połowę polskiego rynku spożywczego. Teraz będą zmniejszać ofertę na półkach, by zaoszczędzić. To problem dla klientów i producentów - czytamy w czwartkowej "Rzeczpospolitej".

Dyskonty zdominowały polski handel. Teraz zmieniają strategię

Dyskonty zdominowały polski handel. Teraz zmieniają strategię

Źródło:
PAP

"Komediant", czyli dzieło sztuki w postaci banana przyklejonego taśmą do ściany, został sprzedany za ponad sześć milionów dolarów. Kontrowersyjne dzieło tym samym zyskuje na wartości niczym najlepsza inwestycja - odkąd pięć lat temu sprzedano je po raz pierwszy, podrożało już ponad pięćdziesięciokrotnie.

Kontrowersyjne dzieło sprzedane za miliony. Banan niczym najlepsza inwestycja

Kontrowersyjne dzieło sprzedane za miliony. Banan niczym najlepsza inwestycja

Źródło:
CNN, PAP

Uważany za jednego z najbogatszych ludzi na świecie Gautam Adani, prezes korporacji Adani Group, której spółki notowane są między innymi na nowojorskiej giełdzie, został oskarżony przez sąd w USA o korupcję. Zarzuca mu się proponowanie indyjskim urzędnikom łapówek na kwotę 265 milionów dolarów.

Jeden z najbogatszych ludzi na świecie oskarżony o korupcję

Jeden z najbogatszych ludzi na świecie oskarżony o korupcję

Źródło:
PAP, BBC