Urlop wypoczynkowy – ile dni wolnych ci przysługuje i do kiedy musisz je wykorzystać

Źródło:
TVN 24 Biznes
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24
wideo 2/6
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24

Urlop wypoczynkowy to jeden z podstawowych przywilejów pracowniczych. Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu wypoczynkowego, a więc do przerwy od wykonywania obowiązków na rzecz pracodawcy, za którą przysługuje takie samo wynagrodzenie, jak za czas przepracowany. Zasady nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wykorzystania szczegółowo określa Kodeks pracy. 

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu wypoczynkowego, jednak z uzasadnionej przyczyny może nie zgodzić się na wnioskowany przez pracownika termin.Pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu w ramach danego stosunku pracy urlop; jeżeli jest to niemożliwe, należy mu się ekwiwalent pieniężny.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Urlop wypoczynkowy z kolei jest prawem pracownika do płatnego okresu przerwy w pełnieniu obowiązków. 

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy, kto jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a uprawnienie to jest osobiste i niezbywalne, co oznacza, że pracownik, któremu personalnie urlop przysługuje, nie może się go zrzec ani przekazać go innemu zatrudnionemu. Reguły nabywania tego przywileju i jego wykorzystania precyzyjnie określa Kodeks pracy, dlatego nie należy się on (z mocy prawa) osobom, których z pracodawcą nie łączy stosunek pracy (wykonującym obowiązki na podstawie umów cywilnoprawnych czy kontraktów).

Ile dni urlopu? Komu przysługuje urlop wypoczynkowy? 

O tym, ile urlopu przysługuje pracownikowi, decyduje jego staż pracy. Wymiar urlopu, tzn. liczba dni urlopowych w roku, wynosi: 

20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, – 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze odnawia się zatrudnionej osobie z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego. Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia (bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy), a także czas nauki. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

– zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – trzy lata, – średniej szkoły zawodowej – pięć lat, – średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – pięć lat, – liceum ogólnokształcącego – cztery lata, – szkoły policealnej – sześć lat, – szkoły wyższej – osiem lat.

Okresy nauki nie sumują się. W stażu uwzględniany jest czas odpowiadający najwyższemu ukończonemu stopniowi edukacji. Jeżeli natomiast pracownik był zatrudniony w czasie pobierania nauki, to do wyliczenia okresu zatrudnienia bierze się korzystniejszy okres. 

W sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopy jest ustalany adekwatnie do tego wymiaru. Przy wyliczaniu przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego niepełny dzień zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Wniosek o urlop wypoczynkowy 

Urlopu wypoczynkowego udziela się na wniosek pracownika, któremu on przysługuje. Zgoda pracodawcy na wykorzystanie urlopu dotyczy dni, które są dla zatrudnionego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym grafikiem, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu (najczęściej osiem godzin).

Jeżeli pracownik ma taką wolę, to przysługujący urlop wypoczynkowy może zostać podzielony na części, jednak przynajmniej jedna część wypoczynku w roku powinna trwać co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. 

W sytuacji gdy osoba zatrudniona nie wykorzysta całości wymiaru przysługującego mu w danym roku urlopu wypoczynkowego, to niewykorzystane dni urlopowe przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Zaległy urlop powinien być wówczas wykorzystany w pierwszej kolejności, nie później niż do dnia 30 września

Pracodawca nie może nakazać pracownikowi wykorzystania urlopu wypoczynkowego, jednak od zasady tej są dwa wyjątki: wykorzystanie urlopu w okresie wypowiedzenia oraz wykorzystanie urlopu zaległego po roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, jednak w wyjątkowych przypadkach może odmówić jego wykorzystania we wnioskowanym przez pracownika terminie. Może się tak zdarzyć, jeżeli nieobecność pracownika w określonym czasie mogłaby spowodować – jak to określa Kodeks pracy – „poważne zakłócenia toku pracy”. Zwykle sprowadza się do tego, że pracodawcy trudno znaleźć zastępstwo dla pracownika, który byłby nieobecny z powodu urlopu. 

Warto wiedzieć, że odmowa taka powinna być nie tylko uzasadniona względami utrzymania ciągłości pracy w zakładzie, ale też pracodawca powinien zaproponować możliwość skorzystania z dni wolnych w innym dogodnym terminie. Jeżeli pracownik uzna, że brak zgody na wykorzystanie urlopu terminie jest bezzasadny, ma on prawo zaskarżyć taką decyzję do sądu pracy i domagać się udzielenia urlopu w zaplanowanym przez niego terminie.

Przerwanie urlopu wypoczynkowego

W nadzwyczajnych sytuacjach pracodawca ma prawo odwołać pracownika z przyznanego wcześniej urlopu. Urlop wypoczynkowy może zostać przerwany decyzją pracodawcy, jeżeli nastąpiły okoliczności wymuszające obecność pracownika w miejscu pracy. Co ważne, nie mogą być to sytuacje, które dało się wcześniej przewidzieć, lub takie których pracodawca powinien był się spodziewać. Jeżeli pracodawca przerwał lub przesunął zaplanowany wcześniej wypoczynek, może to rodzić obowiązek rekompensaty kosztów związanych z urlopem pracownika. 

Udzielony wcześniej urlop wypoczynkowy może też zostać przerwany z przyczyn, które nie zależą ani od zakładu pracy, ani od pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia w terminie późniejszym niewykorzystanej części urlopu z powodów takich jak: 

– choroba pracownika, – odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, – powołanie do udziału w ćwiczeniach lub szkoleniu wojskowym, – urlop macierzyński.

Analogicznie – pracodawca powinien przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli jego rozpoczęcie jest niemożliwe w zaplanowanym wcześniej terminie z powyższych przyczyn. 

Urlop wypoczynkowy a rozwiązanie umowy

W sytuacji gdy stosunek pracy zostaje rozwiązany zanim pracownik przepracuje pełny rok kalendarzowy, urlop wypoczynkowy nalicza się proporcjonalnie do czasu, jaki minął od początku roku – każdy miesiąc kalendarzowy odpowiada 1/12 wymiaru przysługującego urlopu. Pracownikowi należy się wówczas urlop:

u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego u tego pracodawcy czasu, liczonego od początku roku do ustania stosunku pracy (chyba że urlop wypoczynkowy został już wcześniej wykorzystany w wyższym wymiarze),

u kolejnego pracodawcy – w wymiarze odpowiadającym proporcjonalnie okresowi pozostałemu od nawiązania nowego stosunku pracy, do końca roku lub do końca okresu tego zatrudnienia.

Niepełny miesiąc kalendarzowy powinien przy tym być zaokrąglony w górę do pełnego miesiąca, a w razie gdy ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, do nawiązanie nowego stosunku pracy, to zaokrąglenia tego dokonuje wcześniejszy pracodawca.

Ekwiwalent za urlop

Jedną z sytuacji, w których pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, jest okres wypowiedzenia. Pracownik odbiera wtedy przysługujące mu jeszcze dni urlopowe we wskazanym terminie i w liczbie dni proporcjonalnej do liczby miesięcy, które miną od początku roku do momentu ustania stosunku pracy. Zdarza się jednak, że należny urlop wypoczynkowy z różnych przyczyn nie może zostać wykorzystany w okresie wypowiedzenia – wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

Ekwiwalent za jeden dzień urlopu wypoczynkowego określa się za pomocą tzw. współczynnika urlopowego, który jest uzależniony od liczby dni wolnych oraz świąt wolnych ustawowo wypadających w danym roku kalendarzowym. W 2021 r. współczynnik urlopowy dla pracownika na pełnym etacie wynosi 21 (w przypadku zatrudnionych na części etatu jest proporcjonalnie mniejszy). 

Szczegóły ustalenia podstawy ekwiwalentu za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. Podstawa ta uwzględnia przeciętne wynagrodzenie pracownika:

– określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości, – składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, – składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc.

Sumę ustalonych w ten sposób miesięcznych wynagrodzeń dzieli się przez współczynnik urlopowy, a następnie dzieli tak otrzymany ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika. Wynik pomnożony przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wyznaczy należny ekwiwalent urlopowy.

Inne rodzaje urlopów

Z Kodeksu pracy wynika, że niezależnie od urlopu wypoczynkowego pracownikom mogą przysługiwać też inne rodzaje urlopów, tj.:

– urlop bezpłatny (na wniosek pracownika lub obligatoryjny, na mocy decyzji, którą pracodawca może podjąć w określonych przypadkach), – urlop macierzyński, – urlop wychowawczy, – urlop macierzyński, z którego korzysta ojciec dziecka (tzw. urlop tacierzyński), – urlop ojcowski, – urlop wynikający z art. 188 Kodeksu pracy, czyli dni wolna na opiekę nad dzieckiem, – urlop okolicznościowy (z okazji ślubu, narodzin dziecka lub śmierci bliskiej osoby), – urlop na żądanie. Akty prawne: Kodeks pracy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN 24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Rosja zmaga się z kryzysem demograficznym. Na rynku pracy brakuje około dwóch milionów pracowników - informuje Radio Swoboda, przy czym powołuje się na dane rosyjskich urzędów. Władze coraz częściej łagodzą przepisy antyimigracyjne, by ściągać ludzi z Indii i Korei Północnej.

"Załamanie" w Rosji. Ściągają ludzi z Korei Północnej

"Załamanie" w Rosji. Ściągają ludzi z Korei Północnej

Źródło:
PAP

Sąd w Zakopanem zdecydował o obowiązkowej rozbiórce pięciu budynków wzniesionych na Bachledzkim Wierchu. Domy powstały w miejscu, gdzie obowiązuje zakaz zabudowy - na terenie parku kulturowego Kotliny Zakopiańskiej.

"Orzeczenie ma charakter precedensowy". Budynki do rozbiórki

"Orzeczenie ma charakter precedensowy". Budynki do rozbiórki

Źródło:
PAP

Podczas spotkania w Ministerstwie Cyfryzacji przedstawiona została propozycja podatku cyfrowego w Polsce, który miałyby płacić firmy o globalnych przychodach powyżej 750 milionów euro - przekazał resort w komunikacie.

Propozycja nowego podatku w Polsce

Propozycja nowego podatku w Polsce

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Bank Gospodarstwa Krajowego poinformował w komunikacie o braku wolnych środków na rachunku Funduszu Termomodernizacji i Remontów (FTiR). W związku z tym nabór wniosków na premie termomodernizacyjne, remontowe oraz MZG został wstrzymany.

Cios w termomodernizację. "Brak wolnych środków"

Cios w termomodernizację. "Brak wolnych środków"

Źródło:
tvn24.pl

Suknia za dwadzieścia tysięcy złotych założona tylko raz, makijaż i fryzura dwukrotnie droższe niż zazwyczaj, bo opisane w cenniku jako "ślubne"? Dekoracje, konfetti, wstążki - ani szczególnie ładne, a na pewno nieekologiczne. Wiele par młodych nie chce wydawać wszystkich oszczędności lub się zadłużać na jeden weselny wieczór.

"Makijaż zrobiłam sama", "tort to dzieło babci". Jak oszczędzamy na weselach

"Makijaż zrobiłam sama", "tort to dzieło babci". Jak oszczędzamy na weselach

Źródło:
TVN24+

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz przekazał, że czterdzieści osiem polskich samolotów F-16 przejdzie modernizację. Podpisana w środę umowa opiewa na kwotę prawie 4 miliardów dolarów. - To wielki kontrakt dla zakładów Polskiej Grupy Zbrojeniowej - podkreślił szef MON. 

Polskie F-16 przejdą modernizację. "Wielki kontrakt"

Polskie F-16 przejdą modernizację. "Wielki kontrakt"

Źródło:
PAP

Elon Musk oskarżył Apple o preferencyjne traktowanie firmy OpenAI, właściciela ChatGPT. Miliarder zagroził złożeniem pozwu za, jego zdaniem, "jednoznaczne naruszenie przepisów antymonopolowych". Muskowi nie podoba się, że w cyfrowym sklepie Apple'a jego produkty nie są pozycjonowane w odpowiedni sposób.

Elon Musk grozi pozwem firmie Apple

Elon Musk grozi pozwem firmie Apple

Źródło:
"The New York Times"

Po katastrofie ekologicznej na Odrze w 2022 roku rząd PiS wprowadził projekt monitorowania wód o wartości 250 milionów złotych. Jednak okazuje się, że był to wielki niewypał. Ustalenia tygodnika "Polityka" potwierdza Najwyższa Izba Kontroli.  

Przepłacony i niedokończony. Po katastrofie ekologicznej teraz porażka systemu za miliony

Przepłacony i niedokończony. Po katastrofie ekologicznej teraz porażka systemu za miliony

Źródło:
"Polityka"

W drugim kwartale 2025 roku wzrost PKB przyspieszył do 3,4 procent z 3,2 procent w pierwszym kwartale - podał Główny Urząd Statystyczny. "Gospodarka nabiera tempa" - napisali w komentarzu analitycy ING Banku Śląskiego.

"Gospodarka nabiera tempa". Najnowsze dane

"Gospodarka nabiera tempa". Najnowsze dane

Źródło:
tvn24.pl

Południowokoreański biznesmen Do Kwon, oskarżony o wywołanie kryzysu na rynku kryptowalut, który kosztował inwestorów ponad 40 miliardów dolarów, przyznał się w nowojorskim sądzie do dwóch zarzutów oszustwa. Grozi mu nawet 25 lat za kratkami.

"Król kryptowalut" przyznał się do winy. Grozi mu nawet 25 lat więzienia

"Król kryptowalut" przyznał się do winy. Grozi mu nawet 25 lat więzienia

Źródło:
BBC

Od 1 października w Rossmannie nie będą dostępne napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym - poinformowała tvn24.pl rzeczniczka sieci drogerii Agata Nowakowska. Chodzi o napoje w butelkach plastikowych o pojemności do trzech litrów, w puszkach metalowych o pojemności do jednego litra oraz butelkach szklanych wielorazowego użytku o pojemności do półtora litra.

Wielka sieć rezygnuje ze sprzedaży dużej części napojów

Wielka sieć rezygnuje ze sprzedaży dużej części napojów

Źródło:
tvn24.pl

Przelewy bankowe zlecone w czwartek, 14 sierpnia, po godz. 16.00 trafią na konta odbiorców dopiero w poniedziałek - przekazała Krajowa Izba Rozliczeniowa, radząc, by terminowe płatności zlecić wcześniej lub skorzystać z systemu Express Elixir.

Przerwa w realizacji przelewów. Komunikat

Przerwa w realizacji przelewów. Komunikat

Źródło:
PAP

Jak wynika z najnowszego raportu UCE Research i Uniwersytetu WSB Merito w lipcu codzienne zakupy podrożały średnio o 5,7 procent w porównaniu do zeszłego roku. Wynik minimalnie niższy od czerwcowego. Analiza obejmuje ponad 91 tysięcy cen.

Wzrost cen w sklepach w lipcu. Najbardziej podrożała jedna z używek

Wzrost cen w sklepach w lipcu. Najbardziej podrożała jedna z używek

Źródło:
PAP

1800 złotych miesięcznie ma wynosić dodatek mieszkaniowy dla służb mundurowych. Takie założenia przyjęto w projekcie nowelizacji przepisów. Mają pojawić się także nowe formy zwrotu funkcjonariuszom kosztów dojazdu.

Dodatek mieszkaniowy dla służb mundurowych. Rząd przyjął projekt

Dodatek mieszkaniowy dla służb mundurowych. Rząd przyjął projekt

Źródło:
PAP

- Moja odpowiedzialność polega na tym, że ja pilnuję zasad, że fundusze europejskie i KPO są realizowane zgodnie z zasadami - powiedziała ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz w programie "Fakty po Faktach" w TVN24, zapytana o odpowiedzialność za kontrowersje związane z dotacjami z KPO dla HoReCa.

Pełczyńska-Nałęcz o swojej odpowiedzialności za KPO: ja pilnuję zasad

Pełczyńska-Nałęcz o swojej odpowiedzialności za KPO: ja pilnuję zasad

Źródło:
TVN24

W kraju zapowiadane są liczne zwolnienia grupowe, których liczby nie należy bagatelizować - przestrzegają eksperci w rozmowie "Dziennik Gazeta Prawna". Dotkną one między innymi branżę chemiczną.

Zwolnienia grupowe w Polsce. Liczby, których nie wolno bagatelizować

Zwolnienia grupowe w Polsce. Liczby, których nie wolno bagatelizować

Źródło:
PAP

Ponad 5,1 miliarda złotych zysku netto odnotowała Grupa PKO Banku Polskiego po pierwszych sześciu miesiącach 2025 roku. To o 735 milionów złotych więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku i więcej niż prognozowali analitycy.

Grupa PKO BP pochwaliła się wynikami. Jest czym

Grupa PKO BP pochwaliła się wynikami. Jest czym

Źródło:
PAP

Donald Trump zachowuje się jak dyrektor wykonawczy Ameryki i dokonuje ingerencji w polityke firm - zauważa dziennik "Washington Post". Jego zachowanie nie tylko stoi na granicy z prawem, ale jak wskazano oddala go od sztandarowego republikańskiego hasła o wolnym rynku.

"Super-prezes" Donald Trump. Chce zwalniać, narzucać ceny i kontrolować

"Super-prezes" Donald Trump. Chce zwalniać, narzucać ceny i kontrolować

Źródło:
PAP

Były prezes Orlenu zarzucił we wtorek w mediach społecznościowych obecnemu zarządowi koncernu brak wsparcia finansowego dla sportowców. Jako przykład podał odrzucenie współpracy z lekkoatletką Justyną Franieczek. Orlen w odpowiedzi przekazał jednak, że to Daniel Obajtek był prezesem, gdy trzykrotnie odrzucono wnioski lekkoatletki.

Obajtek atakuje zarząd Orlenu. Koncern odpowiada: pan był wtedy prezesem

Obajtek atakuje zarząd Orlenu. Koncern odpowiada: pan był wtedy prezesem

Źródło:
tvn24.pl

- To są absurdy, które są pokłosiem wadliwych założeń programu, na które wskazywaliśmy już bardzo dawno temu - powiedział na antenie TVN24 Krzysztof Szadurski z Izby Gospodarczej Hotelarstwa Polskiego zapytany o kryteria dofinansowania z KPO dla branży HoReCa. Jak stwierdził, jednym z nich była niezbędna dywersyfikacja działalności. Z kolei wiceminister funduszy Jan Szyszko wyjaśnił, kto je ustalił i dlaczego nie mogły być zmienione.

"Absurdy będące pokłosiem wadliwych założeń", "nie było przestrzeni do znaczącej rewizji"

"Absurdy będące pokłosiem wadliwych założeń", "nie było przestrzeni do znaczącej rewizji"

Źródło:
TVN24

Kodak, firma z branży fotograficznej licząca sobie 133 lata, poinformowała swoich inwestorów, że nie posiada "zadeklarowanego finansowania ani dostępnej płynności finansowej" na spłatę nadchodzących zobowiązań o wartości około 500 milionów dolarów. Firma Eastman Kodak została założona w 1892 roku.

Kodak przestrzega inwestorów i wskazuje na problemy z finansowaniem

Kodak przestrzega inwestorów i wskazuje na problemy z finansowaniem

Źródło:
CNN, tvn24.pl

We wtorkowym losowaniu Lotto nie padła szóstka. Kumulacja rośnie więc do pięciu milionów złotych. Oto wyniki losowania Lotto i Lotto Plus z 12 sierpnia 2025 roku.

Kumulacja w Lotto idzie w górę

Kumulacja w Lotto idzie w górę

Źródło:
tvn24.pl

We wtorkowym losowaniu Eurojackpot nie padła główna wygrana, ale odnotowano dwie II stopnia - w Grecji i Niemczech. W Polsce najwyższa była wygrana trzeciego stopnia w wysokości 1 177 940,20 złotych. W najbliższym losowaniu do wygrania będzie 80 milionów złotych.

Kumulacja w Eurojackpot ponownie rośnie

Kumulacja w Eurojackpot ponownie rośnie

Źródło:
tvn24.pl