Urlop wypoczynkowy – ile dni wolnych ci przysługuje i do kiedy musisz je wykorzystać

Źródło:
TVN 24 Biznes
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24
wideo 2/6
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24

Urlop wypoczynkowy to jeden z podstawowych przywilejów pracowniczych. Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu wypoczynkowego, a więc do przerwy od wykonywania obowiązków na rzecz pracodawcy, za którą przysługuje takie samo wynagrodzenie, jak za czas przepracowany. Zasady nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wykorzystania szczegółowo określa Kodeks pracy. 

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu wypoczynkowego, jednak z uzasadnionej przyczyny może nie zgodzić się na wnioskowany przez pracownika termin.Pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu w ramach danego stosunku pracy urlop; jeżeli jest to niemożliwe, należy mu się ekwiwalent pieniężny.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Urlop wypoczynkowy z kolei jest prawem pracownika do płatnego okresu przerwy w pełnieniu obowiązków. 

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy, kto jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a uprawnienie to jest osobiste i niezbywalne, co oznacza, że pracownik, któremu personalnie urlop przysługuje, nie może się go zrzec ani przekazać go innemu zatrudnionemu. Reguły nabywania tego przywileju i jego wykorzystania precyzyjnie określa Kodeks pracy, dlatego nie należy się on (z mocy prawa) osobom, których z pracodawcą nie łączy stosunek pracy (wykonującym obowiązki na podstawie umów cywilnoprawnych czy kontraktów).

Ile dni urlopu? Komu przysługuje urlop wypoczynkowy? 

O tym, ile urlopu przysługuje pracownikowi, decyduje jego staż pracy. Wymiar urlopu, tzn. liczba dni urlopowych w roku, wynosi: 

20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, – 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze odnawia się zatrudnionej osobie z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego. Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia (bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy), a także czas nauki. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

– zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – trzy lata, – średniej szkoły zawodowej – pięć lat, – średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – pięć lat, – liceum ogólnokształcącego – cztery lata, – szkoły policealnej – sześć lat, – szkoły wyższej – osiem lat.

Okresy nauki nie sumują się. W stażu uwzględniany jest czas odpowiadający najwyższemu ukończonemu stopniowi edukacji. Jeżeli natomiast pracownik był zatrudniony w czasie pobierania nauki, to do wyliczenia okresu zatrudnienia bierze się korzystniejszy okres. 

W sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopy jest ustalany adekwatnie do tego wymiaru. Przy wyliczaniu przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego niepełny dzień zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Wniosek o urlop wypoczynkowy 

Urlopu wypoczynkowego udziela się na wniosek pracownika, któremu on przysługuje. Zgoda pracodawcy na wykorzystanie urlopu dotyczy dni, które są dla zatrudnionego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym grafikiem, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu (najczęściej osiem godzin).

Jeżeli pracownik ma taką wolę, to przysługujący urlop wypoczynkowy może zostać podzielony na części, jednak przynajmniej jedna część wypoczynku w roku powinna trwać co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. 

W sytuacji gdy osoba zatrudniona nie wykorzysta całości wymiaru przysługującego mu w danym roku urlopu wypoczynkowego, to niewykorzystane dni urlopowe przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Zaległy urlop powinien być wówczas wykorzystany w pierwszej kolejności, nie później niż do dnia 30 września

Pracodawca nie może nakazać pracownikowi wykorzystania urlopu wypoczynkowego, jednak od zasady tej są dwa wyjątki: wykorzystanie urlopu w okresie wypowiedzenia oraz wykorzystanie urlopu zaległego po roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, jednak w wyjątkowych przypadkach może odmówić jego wykorzystania we wnioskowanym przez pracownika terminie. Może się tak zdarzyć, jeżeli nieobecność pracownika w określonym czasie mogłaby spowodować – jak to określa Kodeks pracy – „poważne zakłócenia toku pracy”. Zwykle sprowadza się do tego, że pracodawcy trudno znaleźć zastępstwo dla pracownika, który byłby nieobecny z powodu urlopu. 

Warto wiedzieć, że odmowa taka powinna być nie tylko uzasadniona względami utrzymania ciągłości pracy w zakładzie, ale też pracodawca powinien zaproponować możliwość skorzystania z dni wolnych w innym dogodnym terminie. Jeżeli pracownik uzna, że brak zgody na wykorzystanie urlopu terminie jest bezzasadny, ma on prawo zaskarżyć taką decyzję do sądu pracy i domagać się udzielenia urlopu w zaplanowanym przez niego terminie.

Przerwanie urlopu wypoczynkowego

W nadzwyczajnych sytuacjach pracodawca ma prawo odwołać pracownika z przyznanego wcześniej urlopu. Urlop wypoczynkowy może zostać przerwany decyzją pracodawcy, jeżeli nastąpiły okoliczności wymuszające obecność pracownika w miejscu pracy. Co ważne, nie mogą być to sytuacje, które dało się wcześniej przewidzieć, lub takie których pracodawca powinien był się spodziewać. Jeżeli pracodawca przerwał lub przesunął zaplanowany wcześniej wypoczynek, może to rodzić obowiązek rekompensaty kosztów związanych z urlopem pracownika. 

Udzielony wcześniej urlop wypoczynkowy może też zostać przerwany z przyczyn, które nie zależą ani od zakładu pracy, ani od pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia w terminie późniejszym niewykorzystanej części urlopu z powodów takich jak: 

– choroba pracownika, – odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, – powołanie do udziału w ćwiczeniach lub szkoleniu wojskowym, – urlop macierzyński.

Analogicznie – pracodawca powinien przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli jego rozpoczęcie jest niemożliwe w zaplanowanym wcześniej terminie z powyższych przyczyn. 

Urlop wypoczynkowy a rozwiązanie umowy

W sytuacji gdy stosunek pracy zostaje rozwiązany zanim pracownik przepracuje pełny rok kalendarzowy, urlop wypoczynkowy nalicza się proporcjonalnie do czasu, jaki minął od początku roku – każdy miesiąc kalendarzowy odpowiada 1/12 wymiaru przysługującego urlopu. Pracownikowi należy się wówczas urlop:

u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego u tego pracodawcy czasu, liczonego od początku roku do ustania stosunku pracy (chyba że urlop wypoczynkowy został już wcześniej wykorzystany w wyższym wymiarze),

u kolejnego pracodawcy – w wymiarze odpowiadającym proporcjonalnie okresowi pozostałemu od nawiązania nowego stosunku pracy, do końca roku lub do końca okresu tego zatrudnienia.

Niepełny miesiąc kalendarzowy powinien przy tym być zaokrąglony w górę do pełnego miesiąca, a w razie gdy ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, do nawiązanie nowego stosunku pracy, to zaokrąglenia tego dokonuje wcześniejszy pracodawca.

Ekwiwalent za urlop

Jedną z sytuacji, w których pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, jest okres wypowiedzenia. Pracownik odbiera wtedy przysługujące mu jeszcze dni urlopowe we wskazanym terminie i w liczbie dni proporcjonalnej do liczby miesięcy, które miną od początku roku do momentu ustania stosunku pracy. Zdarza się jednak, że należny urlop wypoczynkowy z różnych przyczyn nie może zostać wykorzystany w okresie wypowiedzenia – wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

Ekwiwalent za jeden dzień urlopu wypoczynkowego określa się za pomocą tzw. współczynnika urlopowego, który jest uzależniony od liczby dni wolnych oraz świąt wolnych ustawowo wypadających w danym roku kalendarzowym. W 2021 r. współczynnik urlopowy dla pracownika na pełnym etacie wynosi 21 (w przypadku zatrudnionych na części etatu jest proporcjonalnie mniejszy). 

Szczegóły ustalenia podstawy ekwiwalentu za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. Podstawa ta uwzględnia przeciętne wynagrodzenie pracownika:

– określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości, – składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, – składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc.

Sumę ustalonych w ten sposób miesięcznych wynagrodzeń dzieli się przez współczynnik urlopowy, a następnie dzieli tak otrzymany ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika. Wynik pomnożony przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wyznaczy należny ekwiwalent urlopowy.

Inne rodzaje urlopów

Z Kodeksu pracy wynika, że niezależnie od urlopu wypoczynkowego pracownikom mogą przysługiwać też inne rodzaje urlopów, tj.:

– urlop bezpłatny (na wniosek pracownika lub obligatoryjny, na mocy decyzji, którą pracodawca może podjąć w określonych przypadkach), – urlop macierzyński, – urlop wychowawczy, – urlop macierzyński, z którego korzysta ojciec dziecka (tzw. urlop tacierzyński), – urlop ojcowski, – urlop wynikający z art. 188 Kodeksu pracy, czyli dni wolna na opiekę nad dzieckiem, – urlop okolicznościowy (z okazji ślubu, narodzin dziecka lub śmierci bliskiej osoby), – urlop na żądanie. Akty prawne: Kodeks pracy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN 24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Allegro w ostatniej chwili wycofało się z zapowiadanego pilotażu sprzedaży alkoholu przez internet. Spółka tłumaczy, że ma to związek ze zmianą przepisów szykowaną przez rząd. Część sklepów ma obecnie w internetowej ofercie alkohol, pomimo, że resort zdrowia stoi na stanowisku, że taka sprzedaż jest zakazana. Tą kwestią zajmowały się sądy administracyjne.

Gigant w ostatniej chwili zmienił zdanie. "Będziemy uważnie obserwować sytuację"

Gigant w ostatniej chwili zmienił zdanie. "Będziemy uważnie obserwować sytuację"

Źródło:
tvn24.pl

Berkshire Hathaway zgromadziło na koniec trzeciego kwartału 325,2 miliarda dolarów gotówki, pozbywając się w ciągu trzech ostatnich miesięcy dużych pakietów akcji, w tym Apple i Bank of America - wynika z raportu finansowego opublikowanego w sobotę.

Miliarder sprzedaje akcje, góra gotówki rośnie

Miliarder sprzedaje akcje, góra gotówki rośnie

Źródło:
PAP

Finansiści, prawnicy, specjaliści do spraw administracji, programiści czy sekretarki - to jedne z zawodów najbardziej narażonych na wpływ sztucznej inteligencji według analizy Polskiego Instytutu Ekonomicznego. W 20 wymienianych przez ekspertów zawodach zatrudnionych jest obecnie w Polsce około 3,68 miliona osób. Większość to kobiety.

20 najbardziej narażonych zawodów. To miliony osób w Polsce

20 najbardziej narażonych zawodów. To miliony osób w Polsce

Źródło:
tvn24.pl

Nie zgadzamy się z takimi rozliczeniami. To jest państwo w państwie - mówi w rozmowie z biznesową redakcją tvn24.pl pan Tomasz z Zielonej Góry. Dostał fakturę za prąd na ponad 20 tysięcy złotych i wysokie prognozy na kolejne miesiące. - Ktoś zmienił taryfę - stwierdza. Enea zapowiada korektę rozliczeń.

Gigantyczny rachunek za prąd. "Katastrofa"

Gigantyczny rachunek za prąd. "Katastrofa"

Źródło:
tvn24.pl

Pomysł Wigilii ustawowo wolnej od pracy budzi wątpliwości organizacji pracodawców. "To kolejna nieprzemyślana pod kątem gospodarczym propozycja" - zwracają uwagę i dodają, że "pracownik, jeżeli chce nie pracować w Wigilię, może skorzystać z urlopu wypoczynkowego".

Nowy dzień ustawowo wolny od pracy. "Nieprzemyślana propozycja"

Nowy dzień ustawowo wolny od pracy. "Nieprzemyślana propozycja"

Źródło:
tvn24.pl

W grudniu udostępniona zostanie aplikacja mobilna e-Urząd Skarbowy, a w lutym 2025 roku znajdzie się w niej usługa e-PIT - poinformowało Ministerstwo Finansów. Podatnicy będą mogli złożyć w ten sposób deklarację podatkową. W systemie e-usług w marcu ma być również dostępny chatbot i płatności kartą.

Zmiany dla podatników. Nowość w sprawie składania PIT

Zmiany dla podatników. Nowość w sprawie składania PIT

Źródło:
PAP

W Rosji rośnie liczba przypadków kradzieży masła po gwałtownym wzroście cen tego produktu - informują niezależne rosyjskie portale. W Moskwie zatrzymano dwóch uzbrojonych w noże mężczyzn, którzy - nie zwracając uwagi na kamery monitoringu - zapakowali do plecaka 25 kostek masła i usiłowali uciec.

"Armagedon z masłem". W Rosji fala kradzieży

"Armagedon z masłem". W Rosji fala kradzieży

Źródło:
Reuters, The Moscow Times, tvn24.pl

- Podtrzymujemy nasze stanowisko w sprawie odbudowy centrum handlowego przy Marywilskiej. Jesteśmy na końcowym etapie koncepcji - mówi w rozmowie z biznesową redakcją tvn24.pl Małgorzata Konarska, prezes zarządu spółki Marywilska 44. Hala targowa przy Marywilskiej w Warszawie spłonęła 12 maja. - Myślę, że w drugim półroczu przyszłego roku uda się wbić łopatę i rozpocząć pracę - dodaje Konarska.

"Podtrzymujemy nasze stanowisko". Co dalej z handlem przy Marywilskiej 44?

"Podtrzymujemy nasze stanowisko". Co dalej z handlem przy Marywilskiej 44?

Źródło:
tvn24.pl

Kwota zasiłku pogrzebowego wynosi obecnie 4 tysiące złotych. Wysokość tego świadczenia nie zmieniła się od 13 lat mimo, że koszty pogrzebu w tym czasie mocno poszły w górę. Podwyżkę zasiłku pogrzebowego zapowiadała Koalicja Obywatelska w swoich 100 konkretach. Na stole leżą dwie propozycje. Materiał programu "Polska i Świat".

Zasiłek pogrzebowy od 13 lat bez zmian. Co z wyborczą obietnicą?

Zasiłek pogrzebowy od 13 lat bez zmian. Co z wyborczą obietnicą?

Źródło:
tvn24.pl

Mikroprzedsiębiorcy od piątku mogą składać do ZUS wnioski o tak zwane wakacje składkowe, czyli zwolnienie raz w roku z opłaty własnego obowiązkowego ubezpieczenia. Według prognoz resortu rozwoju i technologii z nowego rozwiązania może skorzystać 1,7 miliona małych przedsiębiorców.

Ulga dla 1,7 miliona przedsiębiorców. Można już składać wnioski

Ulga dla 1,7 miliona przedsiębiorców. Można już składać wnioski

Źródło:
PAP

W tym roku po Wszystkich Świętych z polskich cmentarzy na wysypiska trafi blisko 120 tysięcy ton odpadów - szacuje Stowarzyszenie "Polski Recykling". Zdaniem ekspertów antidotum na zalew śmieci jest segregacja.

120 tysięcy ton odpadów z cmentarzy. Segregacja jest rzadkością

120 tysięcy ton odpadów z cmentarzy. Segregacja jest rzadkością

Źródło:
PAP

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wezwał przedsiębiorcę DAWIKA KRAFT S.A. do wycofania z obrotu przedłużacza oraz do powiadomienia konsumentów o stwierdzonych niezgodnościach wyrobu z wymaganiami. Okazuje się posiada on poważną wadę konstrukcyjną.

Ostrzeżenie przed przedłużaczem. Ryzyko pożaru

Ostrzeżenie przed przedłużaczem. Ryzyko pożaru

Źródło:
tvn24.pl

Od 1 listopada sieć dróg płatnych zostanie rozszerzona. Zmiany dotyczą wyłącznie pojazdów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony, czyli ciężarówek i autobusów. Jak podkreśla GDDKiA, nie ma w planach wprowadzenia poboru opłat od samochodów osobowych czy motocykli.

Od dzisiaj więcej płatnych dróg w Polsce

Od dzisiaj więcej płatnych dróg w Polsce

Źródło:
PAP

Do końca października bieżącego roku spadkobiercy wysłali blisko 7 tysięcy zapytań dotyczących odnalezienia rachunków bankowych zmarłej osoby - przekazała Krajowa Izba Rozliczeniowa. Jeszcze dwa lata temu wynik ten był o połowę niższy.

Coraz więcej spadkobierców poszukuje kont zmarłych

Coraz więcej spadkobierców poszukuje kont zmarłych

Źródło:
PAP

Rosyjski miliarder Roman Awdiejew oznajmił w czwartek, że sprzedał swoje akcje w Rossium Group i nie posiada już żadnych aktywów w Rosji, co pozwoli mu zajmować się swoimi 23 dziećmi.

Rosyjski miliarder wycofał się z biznesu. Chce mieć czas dla 23 dzieci

Rosyjski miliarder wycofał się z biznesu. Chce mieć czas dla 23 dzieci

Źródło:
PAP

Organizatorzy turystyki poszkodowani przez powódź będą mogli się ubiegać o bezzwrotne dotacje z Turystycznego Funduszu Pomocowego na pokrycie zwrotów wpłat podróżnym - przewiduje opublikowany w czwartek projekt rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki.

Dotacje dla organizatorów turystyki dotkniętych powodzią. Jest projekt

Dotacje dla organizatorów turystyki dotkniętych powodzią. Jest projekt

Źródło:
PAP

Konta w mediach społecznościowych mogą być przejmowane przez cyberprzestępców po śmierci właściciela - ostrzega w komunikacie NASK. Celem oszustów jest wzbudzenie niepokoju wśród bliskich zmarłego, a następnie wyłudzenie pieniędzy w zamian za zwrócenie dostępu do profilu.

Konta zmarłych na celowniku oszustów

Konta zmarłych na celowniku oszustów

Źródło:
PAP

Komisja Europejska wszczęła w czwartek formalne postępowanie w sprawie chińskiej platformy handlowej Temu, między innymi za handel podróbkami, w tym kosmetykami i zabawkami oraz stosowanie systemów, które mogą prowadzić do uzależnienia użytkowników.

Bruksela wszczęła formalne postępowanie wobec platformy Temu

Bruksela wszczęła formalne postępowanie wobec platformy Temu

Źródło:
PAP

Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w październiku 2024 roku wzrosły rok do roku o 5 procent, a w porównaniu z poprzednim miesiącem wzrosły o 0,3 procent - podał w szybkim szacunku Główny Urząd Statystyczny. Do wzrostu rocznego wskaźnika inflacji przyczynił się wyższy wzrost cen żywności, roczną inflację podbiły też ceny paliw z uwagi na efekt niskiej bazy - ocenili analitycy.

Tak rosną ceny w Polsce. Nowe dane o inflacji

Tak rosną ceny w Polsce. Nowe dane o inflacji

Źródło:
PAP

Rosyjski sąd nałożył na Google karę w wysokości dwóch sekstylionów rubli (dwójka i 36 zer) za ograniczenia nałożone na kanały rosyjskich mediów państwowych w serwisie YouTube. To więcej pieniędzy niż jest na całym świecie - pisze portal BBC.

Dwójka i 36 zer. Absurdalna kara dla Google

Dwójka i 36 zer. Absurdalna kara dla Google

Źródło:
BBC

Główny Inspektorat Sanitarny wydał ostrzeżenie dotyczące maty odświeżającej do lodówki, sprzedawanej w sklepach sieci Leroy Merlin. Powodem jest wykrycie migracji do żywności substancji 2,4-Toluenodiaminy z tego produktu. Substancja ta może stanowić zagrożenie dla zdrowia i nie powinna znajdować się w żywności.

Leroy Merlin wycofuje produkt. Ostrzeżenie

Leroy Merlin wycofuje produkt. Ostrzeżenie

Źródło:
tvn24.pl

Związki zawodowe z łódzkiej fabryki Beko doszły do porozumienia z zarządem producenta sprzętu AGD w sprawie zamknięcia zakładu. Pracę straci 1100 osób, które – jak poinformował w środę koncern - otrzymają odprawy zależne od stażu pracy.

Fabryka w Polsce do zamknięcia, pracę straci 1100 osób

Fabryka w Polsce do zamknięcia, pracę straci 1100 osób

Źródło:
PAP