Bank centralny w Polsce – jakie są jego zadania i czym różni się od banków komercyjnych?

● Bankiem centralnym w Polsce jest Narodowy Bank Polski (NBP). ● Głównym zadaniem banku centralnego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen i dbanie o stabilność waluty narodowej. ● Bank centralny może być tylko jeden w danym kraju, natomiast banków komercyjnych może być wiele. ● Stopa procentowa jest regulowana przez bank centralny i to od niego zależy, ile będzie wynosiło oprocentowanie kredytów, lokat i kart kredytowych.

Bank centralny jest instytucją odpowiedzialną za nadzorowanie funkcjonowania systemu bankowego oraz prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej kraju. Każde państwo posiada swój bank centralny.  Pierwszym tego rodzaju bankiem był Szwedzki Bank Narodowy, który został powołany do życia w 1668 roku z polecenia parlamentu.

Rolę banku centralnego sprawuje w Polsce Narodowy Bank Polski (NBP). NBP jest instytucją niezależną od innych organów państwa, a gwarantuje mu to:

– Konstytucja RP, – ustawa o prawie bankowym, – ustawa o Narodowym Banku Polskim.

Organami NBP są:

– Rada Polityki Pieniężnej, – Prezes Narodowego Banku Polskiego, – Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. W tym zakresie realizuje strategie Rady Polityki Pieniężnej, która za główny cel postawiła sobie utrzymanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z możliwymi odchyleniami +/- 1 proc.

Funkcją banku centralnego NBP jest również wypełnianie konstytucyjnego obowiązku, którym jest dbanie o stabilność waluty narodowej – złotego.

NBP odpowiada za zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa finansowego państwa poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi. Dba również o odpowiedni poziom infrastruktury finansowej w Polsce.

NBP działa na następnych obszarach:

– działania na rzecz stabilności systemu finansowego, – prowadzenie polityki pieniężnej, – rozwój systemu płatniczego, – obsługa Skarbu Państwa, – działalność emisyjna, – zarządzanie rezerwami dewizowymi kraju, – działalność edukacyjna i informacyjna.

Narodowy Bank Polski pełni trzy podstawowe funkcje. To:

● Bank emisyjny. Jako taki reguluje ilość pieniędzy w obiegu. Jest jedyną instytucją, która ma prawo emitować prawne środki płatnicze. Organizuje obieg pieniężny i odpowiada za jego płynność.

● Bank banków. W stosunku do banków komercyjnych odgrywa rolę nadzorczą i regulacyjną. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Zapewnia bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilność sektora bankowego.

● Centralny bank państwa. NBP odpowiada za obsługę budżetu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych i rządu oraz realizuje ich płatności.

Najważniejszą różnicą jest ilość. W jednym państwie jest jeden bank centralny. Banków komercyjnych jest wiele i mogą mieć zasięgi ponadnarodowe. Kolejna różnica opiera się na relacji danego banku i państwa – rząd określa kierunki polityki banku centralnego, pozostawiając mu zadania wykonawcze. Natomiast bank komercyjny samodzielnie ustala swoje cele i dobiera narzędzia niezależnie od władz państwa.

Banki komercyjne zalicza się do instytucji nazywanych pośrednikami finansowymi. Specjalizują się one w gromadzeniu depozytów od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, które następnie pożyczają innym gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom. Jest to instytucja powołana do udzielania kredytów i przyjmowania depozytów. Pożycza on pieniądze tym, którzy ich potrzebują na inwestycje, zakup dóbr trwałego użytkowania lub na pokrycie kosztów bieżącej działalności.

Stopa procentowa to cena pieniądza, jaką trzeba zapłacić za jego pożyczenie. Bank centralny reguluje stopy procentowe, co bezpośrednio wpływa na kredytobiorców.

Bank centralny wraz z Radą Polityki Pieniężnej ustala swoje stopy procentowe. Ich wysokość przekłada się na stopę procentową kredytu dla klientów indywidualnych i firm udzielanych przez banki komercyjne.

Rozróżnia się trzy rodzaje stóp procentowych:

– stopa depozytowa, – stopa referencyjna, – stopa lombardowa.

Stopa depozytowa i lombardowa wykorzystywane są w transakcjach między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Jeśli bank komercyjny ma nadmiar pieniędzy, może je odłożyć do banku centralnego po stopie depozytowej i na tym zarobić. Jeśli bankowi brakuje pieniędzy, może je pożyczyć od banku centralnego po stopie lombardowej.

Stopa referencyjna to wskaźnik rentowności bonów pieniężnych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku, takich jak zakup lub sprzedaż krótkoterminowych bonów pieniężnych na rynku międzybankowym.

Stopy procentowe decydują o tym, ile będzie wynosiło oprocentowanie nie tylko kredytów, ale również lokat i kart kredytowych. Im niższe stopy procentowe, tym niższe są koszty kredytów, ale też niższa rentowność lokat.