Odpowiedzialność cywilna – kiedy ubezpieczenie OC jest obowiązkowe, a kiedy warto je posiadać  

● Odpowiedzialność cywilna to konsekwencje lub gotowość do ich ponoszenia w związku z własnymi działami lub działaniami osób trzecich. Jej celem jest kompensacja szkody. ● Wyróżnia się odpowiedzialność deliktową i kontraktową. ● Odpowiedzialność cywilną podzielić można na odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka. ● Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej to ubezpieczenie majątkowe zapewniające ochronę ubezpieczonemu na wypadek, gdy będzie on zobowiązany do naprawienia szkody.

Pojęcie odpowiedzialności cywilnej nie zostało uregulowane przez ustawodawcę wprost w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, mimo że instytucja ta zaliczana jest do najważniejszych na gruncie prawa cywilnego. Przez odpowiedzialność cywilną rozumie się konsekwencje lub gotowość do ich ponoszenia w związku z własnymi działaniami lub działaniami osób trzecich. Celem odpowiedzialności cywilnej jest zrekompensowanie powstałej szkody.  

Z pojęciem tym nierozerwalnie wiąże się ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. Jest to rodzaj ubezpieczenia majątkowego, które daje ochronę ubezpieczonemu, w sytuacji gdy będzie on zobowiązany do naprawienia szkody z tytułu odpowiedzialności cywilnej.

Na gruncie polskiego porządku prawnego możemy wyróżnić kilka rodzajów odpowiedzialności cywilnej, przy czym podziały te dokonywane są w oparciu o różne kryteria. 

 Ze względu na źródło powstania zobowiązania wyróżnia się:

– odpowiedzialność deliktową, ex delicto, – odpowiedzialność kontraktową, ex contractu.

Odpowiedzialność deliktowa to odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. U jej podstaw leży art. 415 k.c., w myśl którego kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia.

Odpowiedzialność kontraktowa zaś to odpowiedzialność, która wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które powstało na skutek dokonania czynności prawnej. Opiera się ona na art. 471 k.c. zgodnie z którym dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody, która wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Kolejnym istotnym podziałem jest rozróżnienie odpowiedzialności na zasadzie winy i odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

Odpowiedzialność na zasadzie winy zakłada, że szkoda powstaje na skutek zawinionego działania sprawcy. Ten, kto ją wyrządził, zobowiązany jest do jej naprawienia. O odpowiedzialności na zasadzie ryzyka można mówić zaś wtedy, gdy dana osoba odpowiada za szkodę nie dlatego, że spowodowała ją swoim działaniem, ale dlatego, że znajduje się ona w sytuacji, z którą przepisy prawa wiążą odpowiedzialność. 

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, nazywane także ubezpieczeniem OC lub potocznie OC, to rodzaj ubezpieczenia majątkowego, które zapewnia ochronę w sytuacji, gdy ubezpieczony będzie zobowiązany do naprawienia szkody powstałej w wyniku czynu niedozwolonego lub wskutek niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania. Ubezpieczenia OC podzielić można na obowiązkowe i dobrowolne.

Należy przy tym podkreślić, że nie każde ubezpieczenie odpowiedzialności będzie jednak ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej. 

Mając na uwadze podmiot, który zobowiązany jest do naprawienia powstałej szkody, możemy wyróżnić także: 

– odpowiedzialność sprawczą, – odpowiedzialność gwarancyjną.

O odpowiedzialności sprawczej mówimy wtedy, gdy podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody jest ten, kto ją wyrządził. Odpowiedzialność gwarancyjna zaś to zasadniczy obowiązek zakładu ubezpieczeń, który wynika z umowy ubezpieczenia. Ten rodzaj odpowiedzialności polega na tym, że podmiot, który odpowiedzialny jest za naprawienie szkody, nie jest jednocześnie sprawcą. Dochodzi zatem do przerzucenia odpowiedzialności.

Ubezpieczenie OC w życiu prywatnym to jedno z dobrowolnych ubezpieczeń, które oferują zakłady ubezpieczeń. Jest to forma dodatkowej ochrony przed skutkami szkód wyrządzonych osobom trzecim, które powstały w związku z prowadzeniem gospodarstwa domowego, opieką nad niepełnoletnimi dziećmi, posiadaniem zwierząt domowych, uprawianiem amatorskim sportu lub innymi okolicznościami. Należy podkreślić, że są one każdorazowo określane w warunkach umowy, w zależności od zakładu ubezpieczeń zakres ubezpieczenia może bowiem się różnić.

Zakłady ubezpieczeń oferują ubezpieczenia OC działalności gospodarczej dla wielu grup zawodowych i osób w związku z wykonywaniem przez nie określonych działań. Należy podkreślić, że niektóre z nich mają charakter obowiązkowy. 

Wśród proponowanych ubezpieczeń OC wymienić można m.in.:

– ubezpieczenie OC rolnika z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego – jest ono obowiązkowe, – ubezpieczenie OC zawodów prawniczych i pokrewnych, w tym adwokata, radcy prawnego, notariusza, syndyka, komornika, doradcy podatkowego, rzecznika patentowego – jest ono obowiązkowe,  – ubezpieczenie OC przewoźnika, nazywane w skrócie „OCP” – nie jest ono obowiązkowe, choć świadcząc usługi przewozowe warto je wykupić, – ubezpieczenie OC spedytora, nazywane w skrócie „OCS” – nie jest ono wprawdzie obowiązkowe, jednak często wymagane przez kontrahentów, – ubezpieczenie OC nauczycieli, opiekunów, wychowawców – nie jest ono obowiązkowe.

Akt prawny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93.