Przedawnienie mandatu – po jakim czasie następuje? 

● Mandatami nazywane są dwa rodzaje kar: mandaty karne nakładane przez policję oraz opłaty dodatkowe za jazdę bez ważnego biletu lub brak zapłaty za parkowanie. ● Mandaty karne przedawniają się co do zasady po trzech latach. ● Opłaty dodatkowe przedawniają się po roku, a brak opłaty za parkowanie – po pięciu latach. ● Bieg okresu przedawnienia jest przerywany m.in. wniesieniem sprawy do sądu.

Przedawnianie roszczeń, w tym mandatów, umożliwione jest przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Funkcjonowanie mandatów karnych, dopuszczalna wysokość mandatów oraz postępowanie mandatowe określone są ustawą z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz ustawą z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny. 

Opłat dodatkowych, czyli między innymi tzw. mandatów za jazdę na gapę, dotyczy z kolei rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 stycznia 2005 r. w sprawie sposobu ustalania wysokości opłat dodatkowych z tytułu przewozu osób, zabranych ze sobą do przewozu rzeczy i zwierząt oraz wysokości opłaty manipulacyjnej.

Mandaty są rodzajem roszczeń podlegających przedawnieniu. Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty określonego roszczenia. Zwolnienie to ma na celu uniemożliwianie sytuacji, w których np. wierzyciel po wielu latach milczenia nagle domagałby się zapłaty starego długu wraz z odsetkami.

Przedawnienie jednocześnie nie oznacza, że dług zostaje anulowany. Osoba, która była zobowiązana go uregulować, nadal pozostaje dłużnikiem i może zostać zgłoszona do rejestru dłużników. Przedawnienie pozwala jej jedynie zgodnie z prawem uchylać się od płacenia.

Należy rozróżnić dwa rodzaje mandatów, które można otrzymać. Jednym z nich jest mandat karny w rozumieniu kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego uprawniona jest policja, a w określonych sytuacjach również inne organy, np. straż miejska. 

Istnieją trzy rodzaje mandatów karnych:

– gotówkowy, wydawany ukaranemu, gdy ten zapłacił mandat od razu, bezpośrednio funkcjonariuszowi – dotyczy jedynie osób przebywających w Polsce czasowo. – kredytowany, wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru. – zaoczny, wydawany gdy na miejscu zdarzenia nie zastano sprawcy, np. mandat z fotoradaru.

Drugim rodzajem mandatów są wezwania do zapłaty wystawiane przez podmioty organizujące komunikację zbiorową. Wezwania te, potocznie nazywane mandatami, od strony formalnej mają charakter cywilnoprawny, a nie karny, a co za tym idzie regulowane są odrębnymi przepisami.

Mandaty karne co do zasady przedawniają się po trzech latach. Przedawnieniu podlegają jednak przede wszystkim mandaty kredytowane, wręczane przez funkcjonariuszy np. podczas kontroli drogowej lub za przekroczenie dozwolonej prędkości. 

Wynika to z faktu, że bieg przedawnienia płynie od uprawomocnienia się mandatów. Tymczasem mandaty gotówkowe uprawomocniają się z chwilą opłacenia ich, nie może więc być mowy o przedawnieniu. Z kolei w przypadku nieopłaconych mandatów zaocznych uprawomocnienie nie następuje, więc jedyną metodą wyegzekwowania płatności jest skierowanie sprawy o ukaranie do sądu.

W takich przypadkach przedawnienie mandatu zaocznego jest już możliwe, funkcjonują jednak dodatkowe terminy przedawnienia. Po pierwsze, uprawnione organy mają jedynie rok na skierowanie sprawy do sądu – jeżeli nie dochowają tego terminu, postępowanie powinno zostać od razu umorzone. Jeżeli z kolei sprawa zostanie w terminie skierowana do sądu, sąd musi wydać prawomocny wyrok w ciągu kolejnych dwóch lat. Wreszcie, jeżeli prawomocny wyrok skazujący zostanie wydany w tym terminie, orzeczona kara ulega przedawnieniu po trzech latach od jej zasądzenia. 

Należy pamiętać, że również w przypadku mandatów kredytowanych bieg czasu przedawnienia może zostać przerwany. Dzieje się tak najczęściej w sytuacji, gdy sprawa zostanie skierowana do sądu. Tym samym niepłacenie mandatu z nadzieją, że ulegnie on przedawnieniu, jest bardzo ryzykowne. Tym bardziej, że z każdym dniem zwłoki kwota mandatu karnego powiększa się o naliczane odsetki, a zobowiązany do jego zapłacenia ryzykuje trafieniem na listę dłużników oraz wizytą komornika.

Inne zasady przedawnienia dotyczą kar pieniężnych nakładanych podczas kontroli w środkach komunikacji publicznej. Kary te potocznie nazywane są mandatami, ale od strony formalnej są opłatami dodatkowymi ustanowionymi przez zarządzające tym transportem spółki, np. Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM), Miejski Zakład Komunikacyjny (MZK) czy Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK).

W związku z tym dotyczą ich odrębne przepisy. Mandaty za jazdę komunikacją publiczną bez ważnego biletu ulegają przedawnieniu po roku. Okres przedawnienie biegnie w ich przypadku od dnia ujawnienia przejazdu bez ważnego biletu albo od dnia, w którym mijał termin zapłacenia nałożonej kary.

Mandaty za nieprawidłowe parkowanie są zaocznymi mandatami karnymi. Oznacza to, że mandaty te przedawniają się po:

– roku, jeżeli sprawa niezapłaconego mandatu nie została skierowana do sądu,  – dwóch latach od skierowania sprawy do sądu, jeżeli nie wydano prawomocnego wyroku, – trzech latach od wydania prawomocnego wyroku skazującego.

Dokładnie takie same zasady obowiązują w przypadku mandatów z fotoradarów.

Inaczej wygląda natomiast sytuacja w przypadku kary za brak opłaty za parkowanie w strefie płatnego parkowania. Wówczas zastosowanie znajdują szczegółowe przepisy ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

Zgodnie z art. 40d ust. 3 tej ustawy przedawnienie przy braku opłaty za parkowanie następuje dopiero po pięciu latach od końca roku kalendarzowego, w którym dane zdarzenie miało miejsce. Co więcej, korespondencja prowadzona w tej sprawie, np. otrzymywane pocztą wezwania do zapłaty, nie są wliczane do biegu przedawnienia. Korespondencja ta przerywa bieg przedawnienia, który może znów zacząć biec dopiero po zakończeniu postępowania – wówczas jednak 5-letni czas przedawnienia rozpoczyna się od nowa. 

W przypadku kar za jazdę pociągiem „na gapę” wystawiane mandaty również są formalnie cywilnoprawnymi kolejowymi wezwaniami do zapłaty. Tym samym, podobnie jak kary nakładane przez inne rodzaje transportu zbiorowego, nie są to mandaty w rozumieniu przepisów kodeksu karnego. 

Są to natomiast tak zwane opłaty dodatkowe za jazdę bez ważnego biletu. Tym samym mandat za jazdę pociągiem bez ważnego biletu ulega przedawnieniu już po roku od jego wystawienia. Okres przedawnienia liczony jest od dnia wskazanego na mandacie jako ostateczny termin jego zapłaty.

Akty prawne: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny, Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 20 stycznia 2005 r. w sprawie sposobu ustalania wysokości opłat dodatkowych z tytułu przewozu osób, zabranych ze sobą do przewozu rzeczy i zwierząt oraz wysokości opłaty manipulacyjnej, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń