Podatek od spadku i darowizn - ile wynosi? Kiedy nie trzeba płacić?

●     Obowiązek płacenia podatku zależny jest od wartości transakcji oraz stopnia pokrewieństwa pomiędzy jej stronami. ●     W zależności od przypadku wysokość tego podatku wynosi od trzech do 20 proc. ●     W określonych sytuacjach istnieje zwolnienie z obowiązku płacenia tego podatku, dotyczy to m.in. spadków i darowizn w obrębie tzw. zerowej grupy podatkowej. ●     Podatek od spadku i darowizny dotyczy też m.in. zachowku, zasiedzenia i polecenia testamentowego.

Kwestia podatku od spadków i darowizn regulowana jest przepisami ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Ustawa ta zawiera postanowienia dotyczące nie tylko stosowania i wysokości tego podatku, ale również przypadków, w których możliwe jest zwolnienie z niego.

Uzupełniająco kwestię podatku od spadków i darowizn obejmuje ponadto rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.

Podatek od spadków i darowizn dotyczy praw majątkowych nabytych przez osoby fizyczne i zlokalizowanych na terytorium Polski. Znajduje on zastosowanie w przypadku nabycia majątku w drodze:

●     dziedziczenia, ●     zapisu zwykłego, dalszego lub windykacyjnego, ●     polecenia testamentowego, ●     darowizny, polecenia darczyńcy, ●     nieodpłatnego użytkowania, zniesienia współwłasności, służebności, lub renty, ●     zachowku, ●     dyspozycji bankowej lub dyspozycji uczestnika otwartego funduszu inwestycyjnego na wypadek śmierci, ●     zasiedzenia.

Podatek od spadków i darowizn obowiązuje również w przypadku, gdy nabyty majątek znajduje się poza terytorium Polski, ale jego nabywca jest obywatelem Polski lub ma na jej terytorium miejsce stałego pobytu. Nie obowiązuje natomiast w sytuacji odwrotnej - gdy dziedziczony majątek znajduje się na terytorium Polski, ale ani nabywca, ani spadkodawca albo darczyńca nie są obywatelami Polski i nie mają na jej terytorium miejsca stałego pobytu.

Istnieją określone wyjątki od stosowania podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z ustawą podatku nie stosuje się w przypadku:

●     nabycia poprzez spadek, zapis windykacyjny lub darowiznę praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych; ●     wierzytelności wynikających z nabycia wyżej wymienionych praw; ●     dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego albo kapitałowego, z otwartego funduszu emerytalnego, indywidualnego konta emerytalnego oraz konta zabezpieczenia emerytalnego; ●     dziedziczenia wartości składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS.

Ponadto z obowiązku płacenia podatku zwolnione są spadki i darowizny mające miejsce wśród osób najbliżej spokrewnionych. Do osób korzystających z tego zwolnienia, tzw. zerowej grupy podatkowej, zalicza się:

●     małżonków, ●     zstępnych (dzieci, wnuki), ●     wstępnych (rodzice, dziadkowie), ●     pasierbów, ●     rodzeństwo, ●     ojczymów, ●     macochy.

Na obowiązek płacenia podatku od spadków i darowizn wpływ mają również stopień pokrewieństwa oraz obowiązująca kwota wolna od podatku.

Zgodnie ze stopniem pokrewieństwa wyróżnia się trzy grupy podatkowe: ●     grupę 1, obejmującą małżonków, zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, pasierbów, zięciów, synowe, ojczymów, macochy, teściów i teściowe; ●     grupę 2, obejmującą zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków innych zstępnych; ●     grupę 3, obejmującą wszystkie pozostałe osoby nieujęte w grupie 1 lub 2.

Dla każdej z tych grup ustanowione zostały kwoty wolne od podatku, a więc wartość nabytego majątku, do której nabywca zwolniony jest z obowiązku płacenia podatku od spadków i darowizn. Wysokość kwoty wolnej od podatku wynosi:

●     9 637 zł dla grupy 1, ●     7 276 zł dla grupy 2, ●     4 902 zł dla grupy 3.

W kontekście kwoty wolnej od podatku liczona jest przy tym nie tylko wartość pojedynczych spadków lub darowizn. Liczona jest suma środków przekazanych od tej samej osoby w ciągu pięciu ostatnich lat. Dla przykładu, jeżeli pomiędzy osobami należącymi do grupy pierwszej doszło do darowizny o wartości 5 000 zł w roku 2017, a następnie taka kwota została przekazana ponownie w roku 2021, to przekroczona zostanie kwota wolna od podatku i konieczne będzie zapłacenie podatku od nadwyżki środków przekazanych ponad tę kwotę.

Wysokość podatku od spadków i darowizn nie jest stała i zależy od wartości otrzymywanego mienia oraz stopnia pokrewieństwa pomiędzy nabywcą, oraz spadkodawcą albo darczyńcą, czyli od grupy podatkowej. W rezultacie wartość podatku waha się od trzech do nawet 20 proc. 

Podatek od spadków i darowizn w każdym przypadku naliczany jest jedynie od wartości nadwyżki ponad określoną kwotę wolną od podatku.

Spadki i darowizny po rodzicach należą do transakcji w obrębie tzw. zerowej grupy podatkowej. Oznacza to, że są one zwolnione od podatku niezależnie od swojej wartości. Po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku wynoszącej 9 637 zł pojawia się jedynie obowiązek zgłoszenia otrzymanego mienia do właściwego urzędu skarbowego.

W każdym przypadku, również środków otrzymywanych od rodziców, należy ponadto pamiętać o właściwym dokumentowaniu ich. Szerzej na temat darowizn od rodziców można przeczytać tutaj: Darowizna od rodziców - zgłoszenie, podatek. Jak wypełnić SD-Z2?

Otrzymanie nieruchomości w drodze spadku lub darowizny podlega takim samym regulacjom jak inne rodzaje spadków i darowizn majątkowych. Co do zasady obowiązuje więc w ich przypadku konieczność zapłacenia podatku od spadków i darowizn, za wyjątkiem transakcji mających miejsce w obrębie tzw. zerowej grupy podatkowej.

Niezależnie od zapłaty lub zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, przy sprzedaży nieruchomości otrzymanej tą drogą w ciągu pięciu pierwszych lat konieczne jest zapłacenie także podatku dochodowego w wysokości 19 proc.

Pięcioletni okres inaczej jest jednak liczony w zależności od sposobu, w jaki weszło się w posiadanie nieruchomości. W przypadku nabycia lub darowizny, jest to pięć lat od wejścia w jej posiadanie. W przypadku spadku, od 1 stycznia 2019 roku pięcioletni okres liczony jest natomiast od nabycia lub wybudowania nieruchomości przez spadkodawcę, a nie spadkobiercę. Tym samym w większości przypadków nie będzie istniała konieczność płacenia podatku dochodowego przy jej sprzedaży.

Niezależnie od sytuacji, zasada dotyczy pięciu lat podatkowych, a nie kalendarzowych. Tym samym liczy się je od końca roku, w którym doszło do nabycia lub otrzymania nieruchomości, np. otrzymanie jej w roku 2015 oznacza, że podatku dochodowego nie będzie trzeba płacić dopiero, sprzedając nieruchomość w roku 2021.

Sprzedaż mieszkania przed upływem pięciu lat może być ponadto zwolniona z podatku dochodowego w przypadku skorzystania z tzw. ulgi mieszkaniowej. Przysługuje ona, jeżeli cały dochód ze sprzedaży nieruchomości przeznaczy się w ciągu trzech lat na nowy cel mieszkaniowy, czyli zakup inne nieruchomości na użytek własny.

Otrzymywane majątku ze spadku lub darowizny związane jest z koniecznością dopełnienia określonych formalności. Od strony podatkowej to przede wszystkim złożenie we właściwym urzędzie skarbowym formularza podatkowego SD-Z2, czego należy dokonać w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania spadku lub darowizny.

Złożenie formularza SD-Z2 jest obowiązkowe w przypadku każdego otrzymanego mienia o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku dla danej grupy podatkowej. Obowiązek ten dotyczy również osób najbliżej spokrewnionych, czyli należących do tzw. zerowej grupy podatkowej.

Wypełnianie druku SD-Z2 nie jest natomiast konieczne w przypadku otrzymania majątku na mocy umowy spisanej u notariusza, np. umowy darowizny. W takim przypadku podatek również trzeba zapłacić, jednak jego odprowadzeniem zajmuje się wówczas notariusz.

Niezłożenie formularza SD-Z2 w przypadku, w którym było to wymagane, zagrożone jest karą w postaci obciążenia danego spadku lub darowizny podatkiem w maksymalnej wysokości, czyli 20 proc., a ponadto – w przypadku tzw. grupy 0 – utratą prawa do zwolnienia z płacenia podatku.

Źródła:

●     Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn ●     Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych ●     https://www.gov.pl/web/gov/zglos-otrzymanie-majatku-ze-spadku-lub-darowizny-formularz-podatkowy-sd-z2 ●     https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/sd/