Książeczka mieszkaniowa – jaką ma wartość? Czy wciąż można liczyć na premię?

● Likwidując książeczkę mieszkaniową wciąż można liczyć na tzw. premię gwarancyjną. ● Aby zlikwidować książeczkę, konieczne jest wcześniej zarejestrowanie jej w banku. ● Premia gwarancyjna może zostać przeznaczona jedynie na określone przepisami wydatki mieszkaniowe. ● Wartość premii gwarancyjnej jest różna. Szacuje się, że średnio wynosi ok. 10 tys. zł.

Książeczki mieszkaniowe były dokumentami wydawanymi przez władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL). 

Aktualne funkcjonowanie książeczek mieszkaniowych zostało uregulowane ustawą z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. Od 1 stycznia 2021 roku weszła w życie ponadto nowelizacja tych przepisów w oparciu o ustawę z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa.

Założenie książeczki mieszkaniowej w czasach PRL było formą oszczędzania na nowe mieszkanie. Książeczka stanowiła dokument potwierdzający, ile środków dana osoba zgromadziła na przypisanym do książeczki rachunku bankowym. 

Późniejsza transformacja ustrojowa i towarzysząca jej hiperinflacja sprawiły, że środki zgromadzone na książeczkach mieszkaniowych stały się niemal bezwartościowe. Nawet duże kwoty zgromadzone na książeczkach w krótkim czasie stały się warte symboliczne pieniądze.

Sytuacji tej w kolejnych latach postanowiono zaradzić wprowadzając tzw. premię gwarancyjną, która umożliwiła odzyskanie części pieniędzy zgromadzonych na książeczce w przypadku jej likwidacji. Finansowana z budżetu państwa premia gwarancyjna stanowi rodzaj rekompensaty za to, że pieniądze zgromadzone na książeczce mieszkaniowej straciły swoją wartość.

Premię gwarancyjną można otrzymać za każdą książeczkę mieszkaniową wydaną przed 24 października 1990 roku. Za książeczki wydane po tej dacie otrzymać można jedynie ich wkład początkowy oraz zgromadzone odsetki, co w praktyce oznacza prawie zawsze znacznie mniejsze kwoty niż premia.

Wysokość premii gwarancyjnej nie jest przy tym stała. Zależy ona przede wszystkim od wysokości zgromadzonych na niej oszczędności oraz od aktualnej ceny metra kwadratowego w budownictwie mieszkaniowym. Cenę tę co kwartał publikuje Główny Urząd Statystyczny. 

Samodzielne wyliczenie wartości premii gwarancyjnej uwzględnia wiele zmiennych i jest bardzo trudne. Zwrócić się o to najlepiej do swojego banku. W praktyce szacuje się, że wysokość premii gwarancyjnej wynosi obecnie średnio ok. 9-10 tys. zł.

Przyznana premia gwarancyjna nie może zostać wydana na dowolny cel. Przepisy szczegółowo określają, jakiego rodzaju wydatki uprawniają do wypłacenia tej premii. 

Katalog ten został zmieniony od 1 stycznia 2021 roku. Obecnie kwota premii gwarancyjnej może zostać przeznaczona na m.in.:

– zakup mieszkania lub domu albo budowę domu, – wzięcie kredytu hipotecznego na mieszkanie lub dom (premia doliczana jest do wkładu własnego), – opłacenie składek na fundusz remontowy wspólnoty lub spółdzielni mieszkaniowej za okres 12 miesięcy, – zawarcie umowy najmu instytucjonalnego z możliwością dojścia do własności, np. w ramach rządowego programu Mieszkanie plus,  – opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności ponoszone przez co najmniej pięć lat,

Remont nieruchomości lub inwestycję w jej termomodernizację. 

Pełna lista celów mieszkaniowych uprawniających do wypłaty premii gwarancyjnej dostępna jest na stronie gov.pl. 

Aby móc się ubiegać o premię gwarancyjną, w pierwszej kolejności posiadacz książeczki musi zarejestrować ją w oddziale banku, w którym prowadzony jest jego mieszkaniowy rachunek oszczędnościowy. 

Rejestracja ta umożliwia mu następnie złożenie wniosku o likwidację książeczki i wypłatę premii gwarancyjnej. Należy wówczas przedstawić w banku także dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów, które mogą być sfinansowane premią gwarancyjną. Dokumentami tymi mogą być np. faktury albo akt notarialny dotyczący zakupu nieruchomości. 

Najlepiej zarejestrować swoją książeczkę mieszkaniową jak najszybciej. Osoby, które zarejestrują ją po 1 stycznia 2023 roku nabędą uprawnienie do jej zlikwidowania, a więc też otrzymania premii gwarancyjnej, dopiero w roku następnym, czyli nie wcześniej niż w 2024.

Zarazem jednak likwidacji książeczki mieszkaniowej należy dokonać przy okazji poniesienia uprawniających do premii kosztów. Wniosek o wypłatę premii gwarancyjnej musi zostać złożony w ciągu 90 dni od poniesienia takich kosztów. W przeciwnym razie premia może nie zostać wypłacona, a właściciel książeczki otrzyma jedynie niewielką kwotę w postaci zgromadzonych na likwidowanej książeczce oszczędności i odsetek od nich.

Najwięcej książeczek mieszkaniowych zostało wydanych przez Powszechną Kasę Oszczędności, przekształconą później w PKO Bank Polski. Posiadacze takich książeczek, aby móc skorzystać z premii gwarancyjnej, muszą zarejestrować teraz swoje książeczki właśnie w tym banku.

Ile trwa likwidacja książeczki mieszkaniowej w PKO BP? Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć, ponieważ przepisy nie ustanawiają w tym zakresie precyzyjnych terminów. Bank najpierw musi przyjąć wniosek rejestracyjny książeczki mieszkaniowej, a następnie rozpatrzyć oddzielny wniosek o jej likwidację. W tym czasie bank może zwrócić się również o uzupełnienie określonych danych lub dokumentów, co może dodatkowo wpłynąć na wydłużenie całego procesu.

Należy przy tym pamiętać, że zarejestrowanie książeczki mieszkaniowej w banku po 1 stycznia 2023 roku znacząco opóźni możliwość jej zlikwidowania.

Akty prawne: Ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych; Ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa