Skończyła się astronomiczna zima, witamy wiosnę. Jedną z pięciu


Dziś o godzinie 17.15 Słońce przeszło przez punkt Barana, zwany też punktem równonocy wiosennej. Rozpoczęła się astronomiczna wiosna. Od tego momentu półkula północna - czyli nasza - będzie otrzymywała więcej słonecznych promieni niż południowa.

Wiosnę można powitać aż na pięć sposobów.

Poza rozpoczynającą się dziś wiosną astronomiczną (o której więcej za chwilę), mamy wiosnę termiczną, która zaczyna się, gdy średnia temperatura dobowa przez dłuższy czas mieści się w przedziale 5-15 st. Celsjusza. Ta wiosna przychodzi nieregularnie i stopniowo, zazwyczaj od ostatniego tygodnia marca aż do nawet połowy kwietnia w rejonach podgórskich.

Kryterium wyróżniającym wiosnę fenologiczną - ważną dla botaników - są oznaki budzącej się do życia przyrody, w tym kwitnienie w naturze przebiśniegów i krokusów.

Kiedy tradycyjnie zaczyna się wiosna kalendarzowa, wie każdy uczeń, obecny i były, bo 21 marca przypada dzień wagarowicza.

A wiosna meteorologiczna nadeszła już dość dawno: zaczęła się pierwszego dnia marca i obejmie także kwiecień oraz maj.

Pięć rodzajów wiosny - zobacz TOTERAZ:

Warto też wspomnieć, że gdy my rozpoczynamy wiosnę, na półkuli południowej zaczyna się jesień.

Od ekliptyki do punktu Barana. Trochę terminologii

Z punktu widzenia astronomii, występowanie pór roku jest następstwem ruchu Ziemi wokół Słońca oraz nachylenia osi ziemskiej w stosunku do płaszczyzny orbity tego ruchu.

Zacznijmy od wyjaśnienia terminu ekliptyka. To wielkie koło na sferze niebieskiej, wzdłuż którego z Ziemi obserwuje się pozorny roczny ruch Słońca. Wspomniana w tej definicji sfera niebieska to fikcyjna powierzchnia kulista otaczająca Ziemię. Przyjmujemy, że środek tej sfery przypada w miejscu, gdzie znajduje się obserwator, natomiast jej promień jest nieskończenie wielki w porównaniu z promieniem Ziemi.

Oś obrotu naszej planety tworzy z ekliptyką kąt 66,5 stopnia.

Dwa razy w roku Słońce znajduje się w punktach, w których ekliptyka przecina się z równikiem niebieskim, czyli rzutem równika ziemskiego na sferę niebieską. W momentach tych mamy do czynienia ze zrównaniem się dnia z nocą, co oznacza początek astronomicznej wiosny lub jesieni.

Miejsce przecięcia ekliptyki z równikiem niebieskim, przez które Słońce przechodzi z półkuli południowej na północną, nazywa się punktem Barana.

Ekliptyka i jej związek z nachyleniem osi obrotu (Wikimedia Commons/ Dna-webmaster - CC BY 3.0)

"Kalendarz się rozjechał"

Dla wielu ludzi myląca jest sytuacja, w której wiosna astronomiczna zaczyna się 20 marca, a kalendarzowa dzień później. Zapamiętaliśmy, że przez wiele lat - do 2012 - data początku obu była wspólna i przypadała 21 marca.

- Trochę nam się kalendarz rozjechał - przyznał w rozmowie z "Faktami z Zagranicy" TVN24 BiS Jerzy Rafalski z toruńskiego Planetarium. Uspokajał przy tym, że nie wiąże się z tym żaden problem. Obie daty pokrywałyby się, "gdyby Ziemia obracała się dokładnie według liczb naturalnych". Tak jednak nie jest.

Jak wyjaśnił astronom, początek astronomicznej wiosny "schodkami" cofa się w stosunku do kalendarzowej - może przypaść nawet 19 marca - "a potem dokonujemy poprawki".

Wiosna astronomiczna i kalendarzowa. Astronom tłumaczy
Wiosna astronomiczna i kalendarzowa. Astronom tłumaczyTVN24 BiS

Koniunkcje ciał niebieskich

W czasie astronomicznej wiosny na niebie będzie można podziwiać wiele ciekawych zjawisk.

Obecnie najjaśniejszym obiektem astronomicznym na niebie, po Księżycu i Słońcu, jest planeta Wenus. Na początku kwietnia jej zachód przypadnie około godziny 21 i będzie ona widoczna na wieczornym niebie przez całą wiosnę.

W marcu łatwiejsze staje się dostrzeżenie Merkurego, gdyż znajduje się on dość blisko Wenus, po jej prawej stronie. Koniunkcja obu planet w odległości czterech stopni następuje właśnie w pierwszy dzień astronomicznej wiosny - 20 marca.

Na wiosennym niebie będzie można również podziwiać kilka koniunkcji Księżyca z jasnymi planetami. Już 3 kwietnia Księżyc zbliży się na 3,8 stopnia do Jowisza. Ponownie nastąpi to 30 kwietnia, w podobnej odległości. Z kolei 18 kwietnia Księżyc będzie o 5,2 stopnia od Wenus. W maju natomiast wystąpi koniunkcja Księżyca z Wenus (17 maja) i Księżyca z Jowiszem (27 maja).

Niebo w marcu (Małgorzata Latos/PAP)Małgorzata Latos/PAP

Niebo pełne "spadających gwiazd"

Wiosną będzie można zobaczyć rój Lirydów - meteorów, które promieniują w drugiej połowie kwietnia. Maksimum ich aktywności nastąpi w nocy z 22 na 23 kwietnia. Rój ten znany jest od starożytności, a obecnie naukowcy wiedzą, że ma związek z kometą okresową C/1861 G1 (kometa Thatchera) o okresie obiegu dookoła Słońca równym 415 lat. W latach 1803 oraz 1922 wystąpiły deszcze meteorów z roju Lirydów, podczas których można było obserwować nawet 1800 "spadających gwiazd". Zwykle jednak rój ten ma przeciętną aktywność, osiągając w maksimum około 18 zjawisk w ciągu godziny.

Od połowy kwietnia do końca maja aktywny jest także rój o nazwie eta Akwarydy. Maksimum przewidziane jest na 6 maja. Będzie można ujrzeć wtedy nawet 50 "spadających gwiazd" w ciągu godziny. Rój ten jest związany ze słynną kometą Halleya.

Trójkąt wiosenny

Na wiosennym niebie dominować będą trzy konstelacje: Lew, Panna i Wolarz, z których każda ma na swoim obszarze jasną gwiazdę. W przypadku Lwa jest to Regulus (znany też jako Serce Lwa), w Pannie - gwiazda Spica (inaczej Kłos), a w Wolarzu gwiazda Arktur (zwana Gwiazdą Wiosenną). Razem te trzy gwiazdy tworzą tzw. Trójkąt Wiosenny, rozciągający się na dużym obszarze nieba.

Astronauci nad naszymi głowami

Końcówka marca i pierwsza połowa kwietnia to bardzo korzystny okres do obserwacji Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) przelatującej wieczorami nad Polską. Zwykle widoczne będą po dwa jasne przeloty na dobę, mniej więcej pomiędzy godziną 20.00 a 22.30. Następny okres widocznych przelotów stacji ISS nastąpi w maju.

Kiedy naprawdę zaczyna się wiosna? (Maria Samczuk , Maciej Zieliński/PAP)Maria Samczuk , Maciej Zieliński/PAP

Autor: amm//rzw / Źródło: TVN Meteo, PAP

Źródło zdjęcia głównego: Myriams-Fotos/Pixabay (CC0)

Pozostałe wiadomości

Nadchodzące dni przyniosą nam te same warunki, do których przyzwyczaiły nas pierwsze dni maja - mroźne poranki i pochmurne niebo. W połowie przyszłego tygodnia do Polski zawita jednak trochę cieplejsze powietrze.

Temperatura znowu wzrośnie do 20 stopni. Niestety nie na długo

Temperatura znowu wzrośnie do 20 stopni. Niestety nie na długo

Źródło:
tvnmeteo.pl

Na Rysach doszło w sobotę do śmiertelnego wypadku. Jak poinformowało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, kobieta spadła z góry w okolicach szczytu. To niejedyna akcja, w jakiej brali udział ratownicy.

Wypadek na Rysach. Nie żyje turystka

Wypadek na Rysach. Nie żyje turystka

Źródło:
TOPR, TPN, TVN24

IMGW wydał ostrzeżenia meteorologiczne. W prawie całym kraju w nocy możemy spodziewać się przymrozków. Przy gruncie temperatura może spaść do -2 stopni Celsjusza.

Alarmy IMGW dla wszystkich województw

Alarmy IMGW dla wszystkich województw

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW, tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro, czyli na niedzielę 11.05. Noc w całym kraju będzie pochmurna, początkowo także deszczowa. Nad ranem mogą snuć się mgły i silne zamglenia. W dzień w niektórych regionach nadal może padać. Termometry pokażą maksymalnie 16 stopni Celsjusza.

Pogoda na jutro - niedziela 11.05. Deszczowa, miejscami mglista noc, w dzień do 16 stopni

Pogoda na jutro - niedziela 11.05. Deszczowa, miejscami mglista noc, w dzień do 16 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

W sobotę doszło do wejścia w atmosferę radzieckiej sondy Kosmos 482. Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) poinformowała, że obiekt zarejestrowały systemy radarowe nad Niemcami. Polska Agencja Kosmiczna podała, że nie ma sygnałów, aby obiekt mógł wejść w atmosferę Ziemi nad Polską.

Radziecka sonda "weszła w atmosferę Ziemi"

Radziecka sonda "weszła w atmosferę Ziemi"

Aktualizacja:
Źródło:
PAP, "Z głową w gwiazdach", POLSA, sattrackcam.blogspot.com, tvnmeteo.pl, blogs.esa.int

Co najmniej siedem osób zginęło na skutek powodzi, które nawiedziły stolicę Somalii. W ciągu zaledwie ośmiu godzin w Mogadiszu spadło ponad 115 litrów deszczu na metr kwadratowy. Woda wdzierała się do domów, zalała drogi i spowodowała zamknięcie międzynarodowego portu lotniczego.

Stolica pod wodą. "Domy dosłownie rozpadały się dookoła nas"

Stolica pod wodą. "Domy dosłownie rozpadały się dookoła nas"

Źródło:
Reuters, Daily Sabah

Misja Axiom-4 może zostać opóźniona. Jak wynika z nieoficjalnych informacji, astronauci mogą ruszyć na Międzynarodową Stację Kosmiczną dopiero w czerwcu. Przyczyną opóźnienia, jak ustalił w Europejskiej Agencji Kosmicznej reporter TVN24 BiS Hubert Kijek, ma być problem techniczny.

Lot Polaka w kosmos się opóźni? "Problemy z kapsułą"

Lot Polaka w kosmos się opóźni? "Problemy z kapsułą"

Źródło:
Times of India, tvnmeteo.pl

Bylina Androsace tapete występuje na najwyższej górze świata. Naukowcy z Chin na podstawie liści tej rośliny zmierzyli zawartość rtęci w atmosferze. Okazało się, że stężenie tego pierwiastka spadło w ciągu 20 lat.

Zbadano roślinę rosnącą na Mount Evereście. Pokazała, ile jest rtęci w atmosferze

Zbadano roślinę rosnącą na Mount Evereście. Pokazała, ile jest rtęci w atmosferze

Źródło:
PAP, acs.org,

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej opublikował eksperymentalną prognozę pogody na wakacje. Z danych wynika, że latem w aurze zapanuje jedna wyraźna tendencja, która utrzyma się aż do września. Sprawdź przewidywania na czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień 2025.

Bardzo silny trend tego lata. Takie mają być kolejne cztery miesiące

Bardzo silny trend tego lata. Takie mają być kolejne cztery miesiące

Źródło:
IMGW

Od kilkunastu lat słyszymy o coraz to nowych miejscach, w których znaleziono mikroplastiki. Fragmenty tworzyw sztucznych znajdujemy już nie tylko w środowisku - rzekach, oceanach, na szczytach gór, na wykopaliskach archeologicznych czy nawet w chmurach - ale także w tkankach organizmów żywych.

Przenoszą toksyny, leki, rakotwórcze związki. I są wszędzie

Przenoszą toksyny, leki, rakotwórcze związki. I są wszędzie

Źródło:
TVN24+

Mieszkańcy południowej Kalifornii będą w weekend zmagać się falą upałów - wynika z prognozy Amerykańskiej Narodowej Służby Pogodowej (NWS). W mieście Palm Springs, gdzie zwykle o tej porze roku termometry pokazują średnio 32-34 stopnie Celsjusza, w sobotę temperatura może przekroczyć nawet 43 stopnie.

Ponad 40 stopni. "Zdecydowanie będzie czuć lato"

Ponad 40 stopni. "Zdecydowanie będzie czuć lato"

Źródło:
PAP, abc7.com, upi.com

Tegoroczni zimni ogrodnicy nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa. Nad nasz kraj napływają dalsze masy zimnego powietrza arktycznego, tym razem w towarzystwie frontu atmosferycznego. Za jego sprawą w weekend w południowej Polsce spodziewane są nawet opady śniegu.

Zimni ogrodnicy dmuchną śniegiem. Tu dosypie nawet osiem centymetrów

Zimni ogrodnicy dmuchną śniegiem. Tu dosypie nawet osiem centymetrów

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

Ostanie przymrozki na Lubelszczyźnie wyrządziły szkody w sadach i uprawach owoców jagodowych. - Straty w uprawach truskawek sięgają 70-80 procent - powiedział Gustaw Jędrejek, prezes Lubelskiej Izby Rolniczej. Regenerację roślin utrudnia susza.

Szkody w uprawach po przymrozkach. Problem potęguje susza

Szkody w uprawach po przymrozkach. Problem potęguje susza

Źródło:
PAP

Część Walencji nawiedziły gwałtowne burze z gradem i ulewnym deszczem. Ulice i pola pokryła w czwartek gruba, biała warstwa lodu. Nawałnice wyrządziły szkody w rolnictwie, lokalne władze rozważają ogłoszenie stanu klęski żywiołowej.

Zaspy gradu na ulicach. Rozważają stan klęski żywiołowej

Zaspy gradu na ulicach. Rozważają stan klęski żywiołowej

Źródło:
Las Provincias, Ecuavisa

Wichury oraz burze, szczególnie te wiosenne, mogą pogarszać sytuację osób uczulonych na pyłki.

Wietrzne i burzowe dni mogą pogarszać naszą alergię. Dlaczego?

Wietrzne i burzowe dni mogą pogarszać naszą alergię. Dlaczego?

Źródło:
The Conversation, tvnmeteo.pl

Bizon zaatakował mężczyznę w parku Yellowstone. Jak podały służby leśne, 47-letni mieszkaniec Florydy podszedł zbyt blisko do zwierzęcia, które poczuło się zagrożone. Strażnicy przypomnieli, że bizony zraniły więcej ludzi w parku niż jakiekolwiek inne dzikie zwierzę.

Turysta podszedł do bizona. Zwierzę zaatakowało

Turysta podszedł do bizona. Zwierzę zaatakowało

Źródło:
CBS News

Peruwiańscy rybacy przetrwali 55 dni na Pacyfiku. Jak przekazały lokalne media, statek został odnaleziony na wodach Ekwadoru, setki kilometrów od portu, z którego wypłynął. Jednostka miała uszkodzony silnik, ale płynęła dzięki żaglom wykonanym przez załogę.

Przetrwali 55 dni na oceanie pod samodzielnie wykonanym żaglem

Przetrwali 55 dni na oceanie pod samodzielnie wykonanym żaglem

Źródło:
PAP, Peru Pesquero

Gwałtowna burza przeszła przez miasto Colleyville w Teksasie. Kamera do monitoringu uchwyciła na nagraniu, jak piorun uderza w dom, a sekundę później wybucha pożar.

Piorun uderza w dom, wybucha pożar. Nagranie

Piorun uderza w dom, wybucha pożar. Nagranie

Źródło:
CNN, foxweather.com

Baza danych dotycząca kosztów związanych z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi (Billion Dollar Weather and Climate Disasters), która prowadzona jest od 1980 roku, zostaje zawieszona - poinformowała w czwartek Narodowa Służba Oceaniczna i Atmosferyczna (NOAA), która ją do tej pory tworzyła.

Koniec bazy danych o ekstremalnych zjawiskach pogodowych

Koniec bazy danych o ekstremalnych zjawiskach pogodowych

Źródło:
CNN, NOAA

Skorpiony przejmują kontrolę nad brazylijskimi miastami - ostrzegają eksperci z tego kraju. Spodziewają się, że w najbliższej dekadzie odnotowane zostaną co najmniej dwa miliony ukąszeń tych pajęczaków.

Miliony skorpionów w miastach. Prognozy ekspertów budzą grozę

Miliony skorpionów w miastach. Prognozy ekspertów budzą grozę

Źródło:
Guardian, tvn24.pl

Produkcja wołowiny w Brazylii emituje ponad dwa razy więcej gazów cieplarnianych niż przewiduje limit wymagany do osiągnięcia międzynarodowych celów środowiskowych - donoszą badacze na łamach "Environmental Science and Pollution Research".

Naukowcy: Brazylia musi się zastanowić nad tym, jak produkuje wołowinę

Naukowcy: Brazylia musi się zastanowić nad tym, jak produkuje wołowinę

Źródło:
PAP, Eureka Alert

Kleszcze coraz częściej pojawiają się w miastach i na terenach podmiejskich. Między innymi takie wnioski wyciągnęli naukowcy na podstawie badań wykonanych w Warszawie.

Przyjrzeli się kleszczom w Warszawie. Oto wnioski

Przyjrzeli się kleszczom w Warszawie. Oto wnioski

Źródło:
PAP

Znany brytyjski biolog, David Attenborough kończył dziś 99 lat. Urodziny jednego z najbardziej cenionych popularyzatorów przyrody to moment na to, by przypomnieć, jak ważna jest ochrona mórz i oceanów.

David Attenborough kończy 99 lat i dzieli się refleksją po prawie 100 latach na Ziemi

David Attenborough kończy 99 lat i dzieli się refleksją po prawie 100 latach na Ziemi

Źródło:
BBC, Filmweb, SmogLab

Aligator śmiertelnie zaatakował kobietę, która wraz ze swoim mężem pływała kajakiem po jeziorze Kissimmee na Florydzie. Według służb para znalazła się bardzo blisko drapieżnika, który przestraszył się i wywrócił ich łódź.

Aligator przewrócił kajak. Nie żyje kobieta

Aligator przewrócił kajak. Nie żyje kobieta

Źródło:
AP, CNN, ClickOrlando

Kanadyjscy strażacy walczą z pożarami traw w pobliżu miasta Edmonton na zachodzie kraju. W związku z zagrożeniem zdrowia i życia wprowadzono stan wyjątkowy. Część mieszkańców została ewakuowana.

Gęste kłęby dymu w pobliżu miasta, ewakuacje

Gęste kłęby dymu w pobliżu miasta, ewakuacje

Źródło:
CNN, CBC, Canadian Press News

Gwałtowne ulewy nawiedziły Portoryko. Według danych służby meteorologicznej od końca kwietnia lokalnie spadło ponad 400 litrów deszczu na metr kwadratowy. Okolice miasta Utuado zostały odcięte od świata przez wylewające rzeki, zaś w sąsiednim Adjuntas osuwiska zablokowały drogi.

Jedno miasto odcięła od świata woda, drugie - masy błota

Jedno miasto odcięła od świata woda, drugie - masy błota

Źródło:
Prensa Latina, Claridad Puerto Rico

"Gwiezdna muzyka" pozwoliła badaczom odkryć tajemnice starzejącej się gwiazdy. Naukowcy zmierzyli wibracje pomarańczowego karła HD 219134, na podstawie których określili wiek i wymiary odległego obiektu. Jego oscylacje zostały "przełożone" na słyszalne częstotliwości, dzięki czemu możemy posłuchać jej aktywności.

Badacze zarejestrowali "muzykę" odległej gwiazdy

Badacze zarejestrowali "muzykę" odległej gwiazdy

Źródło:
W. M. Keck Observatory

Hodowca drobiu z Wielkiej Brytanii odkrył, że jedna z jego kur zniosła jajko o kulistym kształcie. W rozmowie z BBC mężczyzna przyznał, że sprzedał je na aukcji, a pieniądze przekazał na cele charytatywne.

Jedno na miliard. Kura zniosła nietypowe jajko

Jedno na miliard. Kura zniosła nietypowe jajko

Źródło:
BBC