Polska gazem stoi? Pięć rzeczy, które warto wiedzieć

1. Gaz ziemny w Polsce znajduje się w tzw. złożach konwencjonalnych i niekonwencjonalnych. Do tych pierwszych zaliczamy surowiec, który pochodzi głównie ze skał o wysokiej przepuszczalności i wydobywany jest za pomocą powszechnych już wierceń pionowych. Gaz zawarty w złożach niekonwencjonalnych to głównie gaz łupkowy i tzw. gaz zamknięty (występujący w słabo przepuszczalnych piaskowcach). Tutaj tradycyjne wiercenia już nie są możliwe, potrzebne są bardziej skomplikowane i co za tym idzie droższe metody - np. tzw. szczelinowanie hydrauliczne. W Polsce najważniejszymi obszarami, na których wydobywany jest gaz ziemny są: Podkarpacie i Niż Polski, czyli Lubuskie i Wielkopolska. Do tego dochodzi jeszcze obszar szelfu Morza Bałtyckiego. W tzw. złożach konwencjonalnych zasoby gazu to ok. 140 mld metrów sześciennych. Z tego ok. 119 mld metrów zlokalizowanych jest na obszarach, gdzie prowadzone jest wydobycie, a ok. 22 mld na terenach niezagospodarowanych. W Karpatach i Przedkarpaciu znajdują się - według danych Ministerstwa Skarbu - 102 zagospodarowane złoża gazu ziemnego (ponad 36 mld metrów sześciennych) o 22 złoża niezagospodarowane. Z kolei na terenie Niżu Polskiego mamy 94 złoża zagospodarowane (o zasobach 82 mld metrów sześciennych) oraz 38 złóż niezagospodarowanych. Na obszarze szelfu Morza Bałtyckiego znajduje się jedno złoże zagospodarowane (B3) i 3 niezagospodarowane. Zasoby skupione w złożach niezagospodarowanych i wynoszą około 6,5 mld metrów sześciennych gazu.

2. Roczne zużycie gazu w Polsce to ok. 15 mld metrów sześciennych. Przez roku w kraju wydobywamy od 4 do 4,5 mld metrów tego surowca ze złóż konwencjonalnych. Z zestawienia Państwowego Instytutu Geologicznego wynika, że w 2013 roku wydobycie łączne ze wszystkich złóż wyniosło 5,49 mld metrów sześciennych. Reszta to import. Z danych PIG wynika też, że na koniec 2013 roku mieliśmy 287 złóż. Głównym podmiotem wydobywającym gaz konwencjonalny jest PGNiG posiadające 229 z 239 koncesji wydobywczych - podaje ministerstwo. Obszary eksploatacji znajdują się przede wszystkim na Niżu Polskim i Podkarpaciu, z niewielkim udziałem Pomorza Gdańskiego i Zachodniego, Lubelszczyzny oraz szelfu Morza Bałtyckiego.

Natomiast na poszukiwanie i rozpoznawanie konwencjonalnych i niekonwencjonalnych złóż węglowodorów Minister Środowiska wydał 197 koncesji, z czego ponad 70 zezwala także na poszukiwanie złóż niekonwencjonalnych (tzw. koncesje łączone). Spośród nich, ponownie najwięcej (62 na złoża konwencjonalne i 12 łączonych) posiada PGNiG. Ministerstwo Skarbu Państwa powołując się na analizy resortu środowiska i Polskiego Instytutu Geologicznego podaje, że potencjalne zasoby gazu ziemnego w Polsce mogą sięgać nawet 1,7 bln metrów sześciennych w złożach konwencjonalnych i 346-768 mld metrów sześciennych gazu łupkowego.

3. Według stanu na 1 stycznia 2015 r. w Polsce obowiązują 53 koncesje na poszukiwanie i/lub rozpoznawanie złóż gazu z łupków. Koncesje te zostały udzielone 17 polskim i zagranicznym podmiotom. Wśród nich są m.in. PGNiG, PKN Orlen i Grupa Lotos. Do 1 stycznia koncesjonariusze wykonali 68 otworów rozpoznawczych - wynika z danych Ministerstwa Środowiska ("Porozmawiajmy o łupkach" - serwis resortu poświęcony łupkom). Wg założeń do 2021 roku podmioty zaangażowane w poszukiwania mają wykonać od 105 do 326 odwiertów.

Warto przypomnieć, że z poszukiwań gazu łupkowego w Polsce wycofało się już kilku dużych graczy jak m. in. Chevron i Exxon Mobil. Powody były prozaiczne: koszty i zbyt odległa perspektywa zysku z komercyjnego wydobycia. W raporcie z 2012 r. Państwowy Instytut Geologiczny szacował, że zasoby wydobywalne gazu z łupków w pasie ciągnącym się od Pomorza po Lubelszczyznę mogą wynosić 1,92 biliona metrów sześciennych, a najbardziej prawdopodobny przedział to 346 - 768 miliardów m. sześc. Wcześniej amerykańska agencja Energy Information Administration (EIA) podała, że w polskich łupkach może się kryć aż 5,3 bln metrów sześciennych gazu.

4. Oprócz gazu łupkowego w Polsce występują także dwa inne rodzaje niekonwencjonalnych złóż. Są to: gaz zaciśnięty, zamknięty (tight gas), czyli gaz ziemny w słabo przepuszczalnych piaskowcach, występujący na obszarze Wielkopolski oraz metan towarzyszący złożom węgla (coalbed methane), występujący przede wszystkim na Górnym Śląsku. We wtorek Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy poinformował, że w trzech kompleksach geologicznych może się znajdować nawet ponad 150 mld metrów sześciennych wydobywalnego gazu tzw. zamkniętego. Według ekspertów, którzy przeanalizowali dane z 500 otworów w trzech kompleksach geologicznych; w strefie poznańsko-kaliskiej, wielkopolsko-śląskiej i zachodniej części basenu bałtyckiego może znajdować się między 1 bln 528 mld - 1 bln 995 mld m sześc. gazu tzw. zamkniętego (tight gas). Są to - jak podkreślają autorzy raportu - zasoby geologiczne. Z zasady przyjmuje się, że możliwe do wydobycia jest ok. 10 proc. zasobów geologicznych. Oznaczałoby to, że w Polsce jest między 150 a prawie 200 mld m sześciennych możliwego do wydobycia gazu z tego typu złóż. Tzw. tight gas, podobnie jak gaz z łupków, niczym nie różni się od gazu wydobywanego ze złóż konwencjonalnych. Składa się głównie z palnego metanu. Jedyne co go wyróżnia, to sposób w jaki występuje. Tight gas jest uwięziony w mikroskopijnych przestrzeniach porowych piaskowców, ale przestrzenie te nie są ze sobą połączone. By go uwolnić trzeba użyć - podobnie jak w przypadku uwalniania gazu z łupków - metody szczelinowania hydraulicznego. Jednak w przypadku tight gazu szczelinowanie jest dużo prostsze i nie wymaga stosowania niektórych komponentów chemicznych dodawanych do płynu szczelinującego.

5. Gaz jest magazynowany na "wszelki wypadek". Podziemne Magazyny Gazu (PMG) przejmują nadwyżki surowca z systemu przesyłowego w okresie letnim i uzupełniają system w gaz w okresie zimowym. PGNiG jest właścicielem dziewięciu podziemnych magazynów gazu ziemnego (PMG), utworzonych w dwóch rodzajach struktur geologicznych – w złożach soli oraz w częściowo wyeksploatowanych złożach gazu ziemnego lub ropy naftowej. Siedem z nich stanowią magazyny gazu wysokometanowego (PMG Wierzchowice, PMG Husów, KPMG Mogilno, PMG Strachocina, PMG Swarzów, PMG Brzeźnica oraz aktualnie testowane 2 kawerny w fazie odbioru gazu ziemnego na KPMG Kosakowo), a dwa służą do magazynowania gazu zaazotowanego (PMG Daszewo i PMG Bonikowo).

Autor: mn / Źródło: tvn24bis.pl, Ministerstwo Skarbu Państwa, Państwowy Instytut Geologiczny, Ministerstwo Środowiska, PAP